شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
نویسنده کتاب «قواعد فقهی فرهنگ و ارتباطات» یکی از نیازهای اساسی امروز را تدوین قواعد فقهی مضاف و مسائل مستحدثه دانست و اظهار کرد: فرق قواعد فقهی با مسئله فقهی این است که هردو کلید هستند اما قواعد فقهی کلیدی است که هزار قفل را باز می‌کند. با قواعد فقهی قفل‌های فراوان مشکلات معرفتی را باز کنیم. قواعد فقهی در حوزه‌های مختلف اقتصادی واجتماعی و حتی مسائلی مانند محیط زیست و سایر شئون مورد نیاز بشر کارگشاست.
به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی نقد و بررسی کتاب «قواعد فقهی فرهنگ و ارتباطات» با حضور نویسنده حجت‌الإسلام والمسلمین سیدعلی حسینی و جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه در سالن جلسات پژوهشگاه فقه معاصر مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
در ابتدای این نشست دبیر گروه فقه فرهنگ، هنر و رسانه پژوهشگاه فقه معاصر گفت: بخش معظمی از مسائل و احکام مستحدثه مانند فرهنگ و هنرو ارتباطات به صورت مستقل در متون منابع اسلامی وجود ندارد و فقهای ما برای به دست آوردن حکم این مسائل مستحدثه از قواعد فقهی استفاده می‌کنند. نویسنده محترم در این کتاب با تتبعی که در مسائل فقه و ارتباطاتت داشته تلاش کرده‌است بخشی از قواعدی که میتواند در حوزه فرهنگ و ارتباطاتت موثر باشد در کتاب ارائه دهد. چگونگی کشف قواعد فقهی و تطابق بر مسائل و موضوعات فرهنگ و ارتباطات یک امر مهم و قابل توجهی است که در این کتاب با آن مواجه هستیم.
سپس حجت‌الإسلام والمسلمین دکتر سیدعلی حسینی نویسنده کتاب به تشریح چگونگی نگارش و همچنین ویژگی‌های این کتاب پرداخت و با اشاره‌ای گذرا به عظمت فقه شیعه و ظرفیت و استعداد پاسخ‌گوئی به مشکلات زمان گفت: اگر در طول قرن‌های گذشته فقه را با قوانین حقوقی سایر ادیان بررسی کنیم خواهیم دید یک سرو گردن بالاتراز سایر موارد و پاسخگوی مسائل و سوالات روز بوده است. برای نمونه در مقدمه‌ی کتابهای شیخ طوسی مانند المبسوط و تهذیب و سایر موارد آمده است که «من در پی حل مشکلاتی هستم که اکنون مطرح است».
نویسنده کتاب افزود: روش ائمه این بوده است که به مسائل روز خود پاسخگو بودند و برای ما هم باید این موضوع دغدغه اصلی باشد. اما برای اینکه بتوانیم پاسخ این مسائل نوپدید را کشف و بیان کنیم باید سراغ «قواعد فقهی» برویم. فرق قواعد فقهی با مسئله فقهی این است که هردو کلید هستند اما قواعد فقهی کلیدی است که هزار قفل را باز می‌کند. با قواعد فقهی قفل‌های فراوان مشکلات معرفتی را باز کنیم. قواعد فقهی در حوزه‌های مختلف اقتصادی واجتماعی و حتی مسائلی مانند محیط زیست و سایر شئون مورد نیاز بشر کارگشاست.
حسینی خاطرنشان کرد: علما در دوره‌های مختلف به قواعد فقهی عمل می‌کردند تا اینکه شهید اول کتاب قواعد فقهی را نگاشت و به صورت رسمی با این عنوان مشهور است و خوشبختانه در زمان معاصر ما این استفاده از قواعد فقهی به کمال خود رسیده است. امروزه یکی از نیازهای اساسی ما تدوین قواعد فقهی مضاف و مسائل مستحدثه است که با همان روش علمای سلف باید صورت گیرد.
وی ادامه داد: در این کتاب انواع قواعد فقهی کمک بزرگی به ما کرده است و تلاش کردیم براساس همین قواعد فقهی به مسئله فرهنگ و ارتباطات بپردازیم؛ این اثر گامی در همین موضوع است.
نویسنده کتاب به تشریح چگونگی شکل‌گیری اثر خود پرداخت و گفت: مقدمات شکل‌گیری این اثر از ده سال پیش آغاز شد که در ضمن بحث‌ها و کلاس های مختلف فقهی سوالات مرتبط جمع‌آوری می‌شد و سبب شد تا تتبعی در حد وسع در نسخ مختلف حتی نسخ خطی انجام شود و قواعد فقهی مورد مداقه قرار گیرد ونهایتا به این مرحله برسیم که چه قواعدی مرتبط با این حوزه است که در نوع خود کار سنگینی بود.
حسینی خاطرنشان کرد: تطور تاریخی قواعد فقهی بسیار مهم است. در گذشته این قواعد به صورت خلاصه نوشته شده است و لازم است در عصر معاصر این عناوین دقیق‌تر تبیین شود. در این کتاب یازده قاعده استفاده شده است که دو قاعده عدالت و مصلحت بسیار بیشتر از بقیه مورد توجه قرار گرفته است. ۵۰ آیه در قرآن درباره عدالت است که در ۱۳ دسته تعریف کردم تا به موضوع عدالت فرهنگی در ایران بپردازم . در این بخش به نظرات مرحوم علامه حکیمی و شهید صدر درباره عدالت اجتماعی و فرهنگی توجه خاصی شده است. سعی کرده‌ام روایات مختلف درزمینه ضرورت عدالت در جامعه دینی که از اهل بیت نقل شده‌است را هم بررسی کنم.
در ادامه این نشست حجت الإسلام والمسلمین دکتر سیف الله صرامی و حجت الإسلام والمسلمین جعفر نجفی بستان و برخی از مهمانان حاضر در جلسه به نقد و بررسی این کتاب پرداختند.
محور‌های بیان شده از سوی اعضای حاضر در جلسه بدین شرح است:
* تقدیر از نگارش این کتاب و توجه به ضرورت پاسخ‌گوئی فقهی به مسائل فرهنگ و ارتباطات
* این کتاب از جهت ساختاری یک دست و منظم نیست و معیار کلی در سطح ورود به مطالب مشاهده نمی‌شود.
* در برخی از موارد مسئله فقهی و قواعد مطرح شده است اما در تطبیق با مصادیق به خوبی بحث نشده است.
* لازم است در ابتدا مسائل مربوط به فرهنگ ارتباطات موضوع‌شناسی شود و سپس سوالات فقهی را دسته‌بندی و تطبیق انجام گردد.
* حجم اصلی کتاب باید در حوزه مسائل مستحدثه باشد اما این کتاب پاسخگوی این مسئله نیست، بلکه بیشتر تبیین‌کننده قواعد فقهی است و درصد کمی به تطبیق با مسائل اختصاص دارد. حوزه فرهنگ و ارتباطات بسیار گسترده است و چگونگی تطبیق قواعد فقهی به این مسائل بسیار مهم است.
