شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی اظهار کرد: اختلاف چندانی در میان متفکران مسلمان و حتی فرقه‌های مختلف اهل سنت درباره اصول اقتصاد اسلامی وجود ندارد. لذا اگر چنین جایزه‌ای با عنوان جایزه شهید صدر را طراحی کنیم، گامی مهم در راستای ایجاد وحدت است.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعلی معصومی‌نیا، مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان دیدگاه‌های خود درباره اهدای جایزه‌ای با عنوان «نوبل اقتصاد اسلامی» در میان کشورهای اسلامی پرداخت و گفت: معتقدم حتماً باید چنین جایزه‌ای پرداخت شود و بهتر است اسم آن را هم جایزه «شهید صدر؛ پدر اقتصاد اسلامی» بگذاریم. چطور است که در اقتصاد جهانی و بعد از ۲۵۰ سال می‌گویند آدام اسمیت، پدر علم اقتصاد است اما ما در جهان اسلام چنین کاری نکرده‌ایم.
اقدامات شهید صدر در عرصه اقتصاد اسلامی
وی ادامه داد: ما در عالَم اسلام و اقتصاد اسلامی، متفکری بزرگ‌تر از شهید صدر نداریم و هنوز هم تمام متفکران اقتصاد اسلامی، چه شیعه و چه سنی، سر سفره ایشان نشسته‌اند. شهید صدر کتاب «اقتصادنا» را در سن ۲۶ سالگی و در مدت شش ماه نوشت و هنوز هم کتابی در حوزه اقتصاد اسلامی بالاتر از این کتاب منتشر نشده است.
معصومی‌نیا افزود: البته ممکن است انتقاداتی هم به بخش‌هایی از دیدگاه‌های ایشان هم داشته باشیم؛ همان‌گونه که اقتصاددانان بخش‌هایی از کتاب آدام اسمیت را مورد نقد قرار می‌دهند. بنده اعتقاد دارم که سالی یکبار باید تمام دست‌اندرکاران اقتصاد اسلامی جمع شوند و چنین جایزه‌ای را به یکی از متفکران برجسته جهان اسلام پرداخت کنند. البته ما سال گذشته در دانشکده خودمان به صورت محدود چنین کاری را انجام دادیم اما چنین کاری کوچک است و باید در سطح تمام جهان اسلام باشد.
اقتصاد اسلامی؛ محور وحدت
این کارشناس اقتصاد اسلامی یادآور شد: اگر با کشورهای دیگر رایزنی کنیم به نتایج بهتری می‌رسیم؛ چراکه عقیده بنده این است که اقتصاد اسلامی، یکی از محورهای وحدت جهان اسلام است، چراکه اختلافاتی میان شیعه و سنی در زمینه اقتصاد اسلامی وجود ندارد و همه متفکرانی که به اقتصاد اسلامی اعتقاد دارند، یک بلوک در برابر تفکرات غربی و مارکسیستی هستند.
مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی بیان کرد: به شدت معتقدم که اکنون که موضوع وحدت جهان اسلام بسیار مطرح است و عقل و دین و شرع هم بر آن تأکید دارد و افرادی نظیر حضرت امام خمینی(ره) و مرحوم آیت‌الله بروجردی هم وحدت جهان اسلام را بحق فریاد زده‌اند و یکی از محورهای این وحدت، اقتصاد اسلامی است.
اتحاد شیعه و سنی در عرصه اقتصاد اسلامی
وی تصریح کرد: اختلاف چندانی در میان متفکران مسلمان و حتی فرقه‌های مختلف اهل سنت، درباره اصول اقتصاد اسلامی وجود ندارد، لذا اگر چنین جایزه‌ای با عنوان جایزه شهید صدر را طراحی کنیم گامی مهم در راستای ایجاد وحدت است. اگر هم اهل سنت زیر بار این اسم نرفتند، هیچ مشکلی نیست و می‌توانیم اسم آن را عوض کنیم. اگر هم اهل سنت این موضوع را قبول نکردند می‌توانیم همانند جشنواره فارابی، یک جایزه اقتصاد اسلامی شهید صدر مختص شیعیان طراحی کرده و آن را هر ساله اهدا کنیم اما اگر اهل سنت قبول کنند که خیلی هم بهتر است.
معصومی‌نیا گفت: البته چنین اقدامی باید با سازو کاری دقیق باشد. سال گذشته آیت‌الله تسخیری را معرفی کردیم و امسال هم بنا داریم آن را توسعه دهیم. اگر انجمن اقتصاد اسلامی ایران و انجمن اقتصاد اسلامی حوزه پیش‌قدم این کار شوند ما هم از آن حمایت می‌کنیم لذا اگر تمام دلسوزان جمع شوند تا چنین کاری انجام شود قطعاً اقدامی پسندیده و به نفع جهان اسلام و همچنین به نفع اقتصاد اسلامی است.
این کارشناس اقتصاد اسلامی در پاسخ به این پرسش که معیارهای اهدای جایزه نوبل اقتصاد اسلامی شامل چه مواردی باید باشند؟ اظهار کرد: یکی از نیازهای اصلی ما در شرایط کنونی، نظریه‌پردازی در مسائل روش‌شناسی و فلسفه اقتصاد اسلامی است، چراکه الان وقت بازنگری در خطاهایی است که در حوزه‌های مختلف همانند بانکداری و مالی اسلامی کرده‌ایم. البته دست همه کسانی‌که زحمت کشیده‌اند درد نکند اما الان فهمیده‌ایم که برخی از اقدامات ما در زمینه بانکداری اسلامی، حرکت در زمین دشمن بوده است. در واقع این اقدامات در راستای تقویت نظریه رقیب ما یعنی لیبرالیسم اقتصادی است.
معیارهای اهدای نوبل اقتصاد اسلامی
مدیرگروه بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی افزود: معیار دوم درباره نظام اقتصاد اسلامی به عنوان یک نظام در مقابل نظام‌های رقیبی است که در دنیا وجود دارد. اتفاقاً هنر شهید صدر هم همین بود؛ یکی از برجسته‌ترین اقدامات شهید صدر همین بود که با برخی مبانی شروع کرد و روش‌شناسی خودش را ارائه داد و سپس براساس این روش‌شناسی، به ارائه مدلی در اقتصاد اسلامی رسید؛ گرچه ممکن است بخش‌هایی از آن قابل نقد باشد اما سنگ‌بنای آن درست است.
وی ادامه داد: تفکر شهید صدر تفکر التقاطی نیست. ممکن است برخی جاهای آن همانند نظریه «انبعاث درآمد مشروع از کار» متأثر از دیدگاه‌های دیگر همانند تفکرات سوسیالیستی آن زمان باشد اما کل شاکله تفکر اقتصادی شهید صدر، شاکله‌‌ای خالص است که عبارت از ارائه یک روش‌شناسی درست و تفکر استقلالی اقتصاد اسلامی در برابر تفکرات رقیب آن دوره یعنی سرمایه‌داری و کمونیسم است.
معصومی‌نیا در پایان اظهار کرد: باید محور اصلی اهدای جایزه نوبل اقتصاد اسلامی، بازگشت به آن موازین و تفکرات خالص اسلامی در مقابل لیبرالیسم غربی باشد که امروزه خطر اصلی است که تفکرات اسلامی در حوزه علوم انسانی و از جمله اقتصاد را تهدید می‌کند.
«نوبل اقتصاد اسلامی» به نظریه پرداز برجسته اقتصاد مقاومتی اهدا شود
همچنین، حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا مصطفی‌پور، مدرس حوزه و دانشگاه و استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی، به بیان دیدگاه‌های خود درباره «نوبل اقتصاد اسلامی» پرداخت و به ایکنا گفت: در این مورد لازم است بررسی کنیم که چه کسی باید این کار را انجام دهد؟ همچنین باید در رابطه با چه ابعادی از اقتصاد اسلامی، این جایزه پرداخت شود؟ چراکه اقتصاد دارای بخش‌های تولید، توزیع و مصرف است. همچنین باید مشخص شود که قرار است دولت در اهدای این جایزه دارای نقش باشد یا خیر؟
اهمیت توجه به اقتصاد مقاومتی در عرصه نظریه‌پردازی
وی ادامه داد: مسئله اقتصاد در هر کشوری از مسائل مهم است به ویژه در کشور ما که موضوع اقتصاد مقاومتی نیز از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح شده است. طبیعتاً اصل تعیین کردن جایزه نوبل اقتصاد اسلامی برای طرح‌های خوب اقتصادی یا مجریان اقتصادی و برای تشویق آنها کار بسیار مفیدی است. چنین اقدامی را هم می‌توانیم در سطح داخلی و هم در سطح بین‌المللی مطرح کنیم.
مصطفی‌پور افزود: آن چیزی که امروز در کشور ما از اهمیت زیادی برخوردار است مسئله اقتصاد مقاومتی است و اگر کسی بتواند در این زمینه، طرح کارآمدی ارائه دهد و روشن کند که برای تحقق اقتصاد مقاومتی، چه اقداماتی لازم است انجام دهیم. برای مثال در بُعد تولید، چه کسانی باید دست به تولید بزنند و چه چیزهایی را تولید کنند.
مشکل وجود واسطهها در اقتصاد کشور
این کارشناس اقتصاد اسلامی با اشاره به مشکلاتی که واسطهها برای اقتصاد کشور ما پدید آورده‌اند، اظهار کرد: در بُعد مصرف هم با مشکلات بسیاری مواجه هستیم و شاید نظریه‌پردازی در این زمینه مهمتر هم باشد. بخش دیگری که میتوان در زمینه آن نظریه‌پردازی کرد در زمینه توزیع در اقتصاد کشور است چراکه یکی از مشکلاتی که در اقتصاد کشور با آن مواجه هستیم، مشکلات مربوط به واسطهها است.
وی گفت: مشکلاتی که واسطهها برای اقتصاد کشور پدید میآورند عمدتاً، نه در زمینه تولید بلکه در بخش تولید است. بنابراین باید روشن شود که چه باید بکنیم که واسطهها در عرصه توزیع کم شوند؛ واسطههایی که عمدتاً به گرانی در اقتصاد ما دامن میزنند.
اگر طراح و نظریه‌پردازی پیدا شود که هم در بعد تولید و هم در زمینه توزیع، طرحی جامع و قابل اجرا ارائه دهد و جایزه‌ای همانند نوبل اقتصاد اسلامی برای وی در نظر بگیریم اقدامی ارزشمند و مفید خواهد بود
لزوم فرهنگ‌سازی برای حل مشکل مصرف‌گرایی
استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی ادامه داد: با این اوصاف، اگر طراح و نظریه‌پردازی پیدا شود که هم در بعد تولید و هم در زمینه توزیع، طرحی جامع و قابل اجرا ارائه دهد و جایزه‌ای همانند نوبل اقتصاد اسلامی برای وی در نظر بگیریم اقدامی ارزشمند و مفید خواهد بود.
این مدرس حوزه و دانشگاه افزود: حل مشکلات اقتصادی مربوط به بخش مصرف نیز به فرهنگ‌سازی مربوط می‌شود. در این زمینه هم باید روشن کنیم که چگونه مصرف بهینه در جامعه ما عمومی شود؛ به گونه‌ای که همه مردم در رابطه با تحقق اقتصاد مقاومتی تلاش کنند و ضمن اینکه به همه خواسته‌های اقتصادی خودشان میرسند، از یک طرف از اسراف به دور باشند و از طرف دیگر، قناعت را به عنوان شیوه اصلی رفتار اقتصادی خودشان مورد توجه قرار دهند.
معنای اقتصاد کوثری
وی با اشاره به دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی درباره تولید و مصرف اظهار کرد: آیت‌الله جوادی آملی تعبیری دارند و میفرمایند که ما در تولید باید کوثری فکر کنیم و در مصرف نیز اهل قناعت باشم. در واقع به بیان ایشان تکاثر مربوط به تولید و صرفه‌جویی و قناعت نیز مربوط به بخش مصرف است. بنابراین لازم چنین سخنانی را در تولید و مصرف سرلوحه فعالیت اقتصادی خودمان قرار دهیم و زیادهطلبی را نیز از رفتار خود حذف کنیم.
استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی درباره مفهوم اقتصاد کوثری گفت: معنای اقتصاد کوثری این است که بتوانیم هرچه بیشتر تولید کنیم تا نیازهای جامعه برطرف شود و مجبور نشویم دست نیاز به سوی دیگران برطرف کنیم. لذا اگر کسی بتواند در این حوزهها به خوبی نظریه‌پردازی کنیم طبیعتاً اهدای جایزه نوبل اقتصاد اسلامی به وی اقدامی خوب و پسندیده است.
مصطفی‌پور در پایان سخنان خود تأکید کرد: البته ممکن است استفاده از واژه نوبل اقتصاد برای عده‌ای خوشایند نباشد چراکه یک جایزه غربی است و ممکن است در جهان اسلام پسندیده نباشد بنابراین اگر بتوانیم اسم مناسبی که شایسته اهدای این جایزه در جهان اسلام و عنوان دینی و قرآنی هم داشته باشد بسیار مناسبتر است.
