شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
دومین شماره دوفصلنامه علمی ـ تخصصی «فقه و سیاست» به همت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با آثار و گفتاری از علی‌اکبر رشاد، احمد مبلغی، سیدکاظم سیدباقری، قاسم شبان‌نیاء، داود مهدوی‌زادگان و احمد رهدار منتشر شد.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، دوفصلنامه علمی ـ تخصصی «فقه و سیاست» به منظور توسعه، تحوّل و تعمیق مطالعات فقهی مرتبط با عرصه سیاست، مشتمل بر رویکرد معرفتی به گرایش بینارشته‌ای فقه و سیاست، روش شناسی فقه و سیاست، مسائل فقه و سیاست، فقه الحکومه و فقه حکومتی توسط پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی وابسته به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسامی تأسیس شده است و دومین شماره آن مربوط به پاییز و زمستان ۱۳۹۹ با شش مقاله علمی در ۲۰۱ صفحه، به قیمت ۲۰ هزار تومان منتشر و نمایه گردید.
«فرایند نظام‌سازی اسلامی با تأکید بر نظام سیاسی» نوشته علی‌اکبر رشاد، «شناخت موضوع در فقه نظام با تأکید بر نوآوری شهید صدر» اثر احمد مبلغی و عبدالحسین مشکانی سبزواری و «گستره اختیارات نظام اسلامی در عرصه خصوصی و ضابطهمندی آن از منظر فقه سیاسی شیعه» به قلم سیدکاظم سیدباقری از جمله مقالات این شماره است.
همچنین «استلزامات رفتاری اصل عزت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» اثر قاسم شبان‌نیاء، «واکاوی تأسیس پایتخت اسلامی از سوی پیامبر(ص) در رویکرد فقهی مبتنی بر نصوص و منابع سیره» نوشته داود مهدوی‌زادگان و «مناسبات فقه و سیاست در مکتب جبل عامل» به قلم احمد رهدار از دیگر مطالبی می‌باشد که در این شماره منتشر شده است.
فرایند نظام سازی اسلامی با تاکید بر نظام سیاسی
استاد علی‌اکبر رشاد در این مقاله می‌آورد: نظام سازی و ضرورت انجام آن به عنوان یکی از گام‌های چندگانه فرایند انقلاب اسلامی در راستای وصول به تمدن اسلامی، پروژه‌ای نیست که با استدلال و استنادات معینی در بازه زمانی مشخصی حاصل شود، بلکه فرایندی مستلزم برداشتن گام‌هایی اساسی است و طبعا در هر گام نیز باید دیدگاه مختار بیان شود تا درنهایت نظام سازی، به مثابه برآیند این گام‌ها حاصل شود. فارغ از این که نظام اسلامی، تاسیسی بوده و مستلزم نظام سازی باشد یا این که نظام، اکتشافی باشد، در فرایند نظام سازی باید در مرحله مبادی تصوری، نظام را تعریف کرده و رابطه آن با مفاهیمی مانند الگو، سازمان و نهاد را برشمرد؛ ابتنای نظام بر مبانی را مدنظر قرار داد؛ مولفه‌ها و ارکان آن را مورد عنایت قرار داد؛ روش تاسیس یا کشف نظام را تحصیل کرده، الگوی خارجی نظام را ایجاد کرد و منابعی متناسب با آن را مدنظر قرار داد. طبعا ضمن برشمردن ویژگی‌های نظام مطلوب، با تعیین سنجه‌هایی، آن را مورد ارزیابی قرار داد و با تفکیک میان کلان نظام، میان نظام‌ها و خرده نظام‌ها، ذیل نظام اسلامی، نظام‌های میانی و جزیی را و ارتباط میان آنها را نیز بیان کرد و لوازم تحقق و عینی نظام را مورد ملاحظه قرار داد. نظام سیاسی ذیل مقوله فقه نظام سیاسی، طبعا با تعیین تکلیف نسبت به این گام‌ها، به سامان رسیده و محقق خواهد شد. این تحقیق بر اساس روش شناسی مبتنی بر فلسفه مضاف، با نگاهی درجه دوم به مباحث نظام سازی، ضمن باور به امکان نظام سازی اسلامی، فرایند تحقق آن را بررسی خواهد کرد. دانلود مقاله
شناخت موضوع در فقه نظام با تاکید بر نوآوری شهید صدر
استاد احمد مبلغی و عبدالحسین مشکانی سبزواری در طلیعه مقاله آورده‌اند: از امتیازات فقه حکومتی نسبت به نگره‌های سنتی، ورود در موضوع شناسی فقهی است. فقه حکومتی با سه سطح مدنظر مقاله؛ یعنی فقه موضوعات، فقه نظامات و فقه سرپرستی، نسبت به شناخت موضوعات، سوگیری‌هایی دارد. در این نوشتار با تبیین موضوع شناسی در فقه حکومتی در سه لایه پیشین، تلاش شده است تا از منظر شهید صدر -که لایه نظامات را ابداع نموده است- شناخت موضوعات فقهی بررسی گردد. از این روی، ابتدا با روش تحلیل محتوای کیفی نگره شهید صدر به پدیده‌های کلان اجتماعی – سیاسی اصطیاد شده و آن گاه روش شناخت این پدیده‌ها از سوی وی مورد مطالعه و تطبیق قرار گرفت. بدین صورت که پس از تبیین موضوع شناسی در کلان فقه حکومتی، لوازم ورود مجتهدانه شهید صدر به موضوع شناسی از گذرگاه توضیح نگره ایشان نسبت به شناخت توسط علوم جدیده، ابداع مکتب منطق ذاتی برای جبران کاستی‌های علوم جدیده و منطق استقراء و درنهایت، شناخت از پایگاه اجتهادی و در قالب تفسیر موضوعی و فقه النظریه توضیح داده شده است. دانلود مقاله
گستره اختیارات نظام اسلامی در عرصه خصوصی و ضابطه مندی آن از منظر فقه سیاسی شیعه
حجت‌الاسلام سید کاظم سیدباقری در نوشته حاضر به گستره اختیارات نظام اسلامی در عرصه خصوصی و ضابطه مندی آن از منظر فقه سیاسی شیعه می‌پردازد. در این عرصه، فرض اولیه و اصل، عدم ولایت و عدم جواز مداخله، مبتنی بر لزوم حفظ کرامت انسان، لزوم عدالت ورزی و حرمت ظلم است؛ اما از آن جا که در مواردی برخی از شهروندان، حریم خصوصی دیگران را می‌شکنند، بر پایه قاعده «اهم و مهم» و برای حفظ نظام اسلامی، مصالح عمومی، امنیت جامعه، استقلال و منافع ملی، گستره اختیارات نظام اسلامی به طور محدود و تعیین شده، با مجوز قانونی با مصداق معین، به عرصه خصوصی شهروندان تسری می‌یابد. این امر مستند به دلیل عقل، آیات قرآن کریم و روایات است. با توجه به احتمال لغزش کارگزاران و رفتار برخی از عناصر خودسر و عدم رعایت مسایل حساس آن، تلاش گردیده است تا گام‌هایی آغازین برای طراحی فرایند ضابطهمندی ورود به عرصه خصوصی، برداشته شود؛ در این باره بر ضرورت وضع قانون‌های سخت گیرانه، تاکید بر تصمیم گیری جمعی، تعیین حد و مرز ضوابط اضطرار، ضرورت و مصلحت و تعیین حد و مرز موارد دخالت، تاکید شده است. این مساله در چارچوب فقه حکومتی و با روش اجتهاد و خوانش متون انجام شده است. دانلود مقاله
استلزامات رفتاری اصل عزت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران
حجت‌الاسلام قاسم شبان‌نیاء می‌نویسد: سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، علاوه بر حکمت و مصلحت، بر اصل عزت بنا شده است. تحقق این اصل برآمده از فقه اسلامی، مستلزم تغییرات اساسی در سطوح ساختاری و رفتاری است. این نوشتار، بر آن بخش از استلزامات اصل عزت تمرکز یافته است که حیث رفتاری داشته و در مواجهه با کنش‌های بازیگران روابط بین الملل مطرح است. نتایج به دست آمده با بهره گیری از روش استنباط از منابع اولیه اسلامی و نیز استفاده از مویداتی؛ همچون مفاد قانون اساسی و بیانات رهبران فکری- سیاسی انقلاب اسلامی، نشان گر آن است که عزت جمهوری اسلامی در گرو آن است که در حوزه رفتاری در مواجهه با بازیگران روابط بین الملل، نظام جمهوری اسلامی، از یک سو در حوزه روابط میان کشورهای اسلامی، به سیاست‌هایی روی آورد که منجر به تحکیم و افزایش قدرت آنان در برابر تهدیدات بیرونی شود و از سوی دیگر، در مواجهه با بازیگرانی از روابط بین الملل، که در دایره کفر قرار می‌گیرند، سیاست‌هایی در پیش گیرد که در نهایت منجر به استقلال و نفی هرگونه وابستگی یک جانبه نسبت به آنها شود. دانلود مقاله
واکاوی تاسیس پایتخت اسلامی از سوی پیامبر(ص) در رویکرد فقهی مبتنی بر نصوص و منابع سیره
حجت‌الاسلام داود مهدوی زادگان در پژوهش خود آورده است: فقه العاصمه، شاخه مهمی از فقه سیاسی است که به بررسی احکام فقهی بنیان گذاری و استقرار و مسایل جاریه مرکز حکمرانی اسلامی می‌پردازد. بدون تردید، اقدامات اولیه و پسین رسول خدا(ص) در تبدیل یثرب به مثابه شهری در حاشیه، به نخستین پایتخت حکمرانی اسلامی مهم ترین منبع فقه العاصمه به شمار می‌آید. این اقدامات از منظر فقه سیاسی، چونان احکام فقهی در تاسیس مرکز حکومت اسلامی تلقی می‌شود. در گفتار حاضر براساس روش فقهی و با استنباط از نصوص و منابع سیره، تلاش شده تا سیره رسول خدا پیش و بعد از ورود به شهر مدینه؛ از جنبه فقه العاصمه مطالعه شود. یافته‌های تحقیق، امکان استنباط فقهی تاسیس پایتخت اسلامی از سیره پیامبر خدا را دارد. دانلود مقاله
مناسبات فقه و سیاست در مکتب جبل عامل
حجت‌الاسلام احمد رهدار در مقاله خود آورده است: مکتب جبل عامل، یکی از مکاتب فقهی مهم تشیع می‌باشد که در فاصله سدههای هشتم تا دهم هجری کانون و نقطه ثقل اندیشه دینی تشیع بوده است. در مکتب مذکور، فقه شیعه برای نخستین بار از سیطره تبویب و ساختار فقهی اهل سنت رها شد و به همین سبب، همپای با فقیهی که پیش از این و از ابتدا نیز سیاسی بوده، خیز سیاسیشدن برداشته است. آمادگی سیاسی فقه شیعه در این دوره باعث شد تا دولت ممالیک و حاکمان متعصب سنی آن، نسبت به آن حساسیت مضاعفی پیدا کنند. این امر، باعث شد محمد بن مکی، بنیان گذار مکتب جبل عامل را- که رویکردی مقارنه‌ای و حتی تقیه‌ای داشت- در ابتدا به حبس خانگی بیاندازند و درنهایت، شهیدش کنند. وضعیت خاص منطقه جبل عامل که باعث شده بود در میانه قلمرو حکومت ممالیک قرار گیرد، مقتضی استفاده نوعی خاص از إعمال ولایت فقه؛ یعنی روش بهره گیری از وکیل فقهی بود. این روش، مستقیما از سیره امامان هفتم تا یازدهم اتخاذ شده و امروزه یکی از مستندات نظریه وکالت فقیه می‌باشد. فقیهان مکتب جبل عامل؛ هرچند نتوانستند آرمان‌های سیاسی خود را در آن دوره و در جبل عامل اجرا کنند، اما با مهاجرت به ایران در عهد صفوی، بسیاری از آن دغدغه‌ها را در ایران عملی کردند. دانلود مقاله
دوفصلنامه «فقه و سیاست» به صاحب امتیازی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، مدیر مسئولی حجت‌الاسلام نجف لکزایی، سردبیری حجت‌الاسلام سیدسجاد ایزدهی منتشر می‌شود و اعضای هیات تحریریه: حجج‌اسلام والمسلمین محمدجواد ارسطا، احمد رهدار، سیدجواد راثی ورعی، سیدکاظم سیدباقری، ابوالقاسم علیدوست، احمد مبلغی و منصور میراحمدی هستند و دبیری تحریریه بر عهده همت بدرآبادی می‌باشد.
یادآوری می‌شود، دوفصلنامه فقه و سیاست در بانک اطلاعات نشریات کشور (Magiran)؛ پایگاه استنادی سیویلیکا (Civilica)؛ مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID)؛ پرتال جامع علوم انسانی؛ سامانه نشریه: ijp.isca.ac.ir، کتابخوان همراه پژوهان (pajoohaan.ir) و پرتال نشریات دفتر تبلیغات اسلامی (http://journals.dte.ir) نمایه می‌شود.
علاقه‌مندان برای کسب اطلاعات و جزئیات بیشتر می‌توانند با شماره تلفن ۰۲۵۳۱۱۵۶۸۵۵ تماس حاصل نمایند.
