شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شورای علمی گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی، قوی، فعال و پویا است تا جایی که می‌‌توان گفت در حوزه «فقه شهر و شهرنشینی» پیشرو و جلودار بوده است و بناست اولین شماره «دو فصلنامه الهیات شهر» در سال آینده منتشر شود.
اختصاصی شبکه اجتهاد: «پژوهشکده اسلام تمدنی» از پژوهشکده‌‌های پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است که از سال ۱۳۹۵ با تصویب پژوهشگاه و تأیید هیئت امنای دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، با این عنوان مذکور و با تعریف مأموریت جدید فعالیت خود را آغاز کرد. این نهاد پژوهشی، پیش از این، از سال ۱۳۶۸ در قالب معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، فعالیت‌های پژوهشی خود را با همراهی گروهی از پژوهشگران حوزه و دانشگاه آغاز کرده بود و بعدها با عنوان مرکز پژوهشهای علوم اسلامی و انسانی به ادامه فعالیت پرداخت و با برنامه‌ها و اقداماتی مختلف کوشید تا در تولید علم، تعمیق فکر و ترویج فرهنگ اسلامی، نقش‌‌آفرینی کند.
دستاوردهای پژوهشی و مسأله‌محور این مرکز پژوهشی موجب شد تا کوششی جدی در جهت رسمیت‌‌بخشی آن صورت گیرد. نتیجه این تلاش‌ها، منجر به تأسیس «پژوهشکده اسلام تمدنی» با اهداف، مأموریت و ساختار جدید شد. این پژوهشکده، مطالعات و پژوهشهای معطوف به توانایی اسلام در ساخت تمدن پاسخگو و درخور نیازهای همه جانبه انسانی را در دستور کار دارد و می‌کوشد تا اسلام را آن‌گونه که شایسته آن است در عرصه کارآمدی‌اش بررسی و معرفی نماید، به همین سبب و در راستای تحقق اهداف، چهار گروه پژوهشیِ «فقه کاربردی»، «قرآن و مطالعات اجتماعی»، «هنر و تمدن اسلامی» و «حکمت و کلام جدید» را با رویکردهای تخصصی در ساختار خود باز تعریف کرده است.
دکتر سیدمصطفی احمدزاده، رئیس پژوهشکده اسلام تمدنی در گفتگو با «اجتهاد» به تبیین فعالیت و برنامه‌های آتی این پژوهشکده می‌پردازد. استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ضمن معرفی پروژه‌های فقهی تصریح دارد: گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی در حوزه «فقه شهر و شهرنشینی» پیشرو و جلودار بوده است و در سال آینده اولین دوفصلنامه «الهیات شهر» را منتشر میکند.
اجتهاد: برای آشنایی بیشتر مخاطبان، بفرمایید پژوهشکده اسلام تمدنی در حال حاضر چه پروژه‌هایی را در دستور کار قرار داده است؟
احمدزاده: ضمن تشکر از پیگیری‌های شما، پژوهشکده اسلام تمدنی در چهار حیطه خاص «علوم اسلامی»، «فلسفه علوم اسلامی»، «روش‌شناسی علوم اسلامی» و «مطالعات میان‌رشته‌ای» فعالیت میکند و بیشتر با چهار میز تخصصی قطب‌های دفتر تبلیغات چون میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی، میز اسلامی سازی علوم انسانی، میز توسعه و تعمیق فعالیت‌های قرآنی و میز تمدن اسلامی در ارتباط است.
همچنین؛ «فرهنگ کاربردی واژگان قرآن»، «شبکه نیاز و پاسخ در حوزه علوم اسلامی»، «قواعد اختصاصی فقه شهر»، «بررسی آرای مفسران در باب صداقت»، «شرایط اجتهاد نهادی»، «کارآیی فقه از منظر اندیشمندان»، «صنف بنایان و معماران دوران اسلامی؛ آداب و اندیشه‌ها و حیات حرفه‌ای»، «بررسی جامعه‌شناختی ضعف صداقت در قرآن»، «بازتولید محتوای حکایت با موضوع صداقت»، «نیازسنجی و شبکه مسائل مطالعات اسلامی هنر»، «گزارش و تحلیل کاربست روش‌های تحقیق در مقالات علمی پژوهشی قرآنی»، «نشست‌های تخصصی نقد مبانی معرفت‌شناختی و روش‌شناختی علوم اسلامی» و «کتابخانه دیجیتال»؛ ازجمله مهم‌ترین برنامه‌های قطبی پژوهشکده است که برخی از آنان به اتمام رسیده و برخی هم ادامه دارد.
پژوهشکده دوازده عضو هیئت علمی دارد و هر کدام طی یک برنامه سه ساله در یک حوزه‌ی کاملاً تخصصی فعالیت میکنند و هم‌اکنون کارویژه‌های «مدیریت علم در تمدن اسلامی»، «منطق‌های توسعه»، «معنویت»، «معنویت از دیدگاه قرآن»، «فلسفه تمدن»، «بحث تمدن در سیره اهل‌بیت (ع)»، «فقه زنان»، «فقه انسان و کرامت انسان»، «فقه و انسان‌شناسی»، «اصول و قواعد تفسیر، انواع و اقسامش»، «اقتصاد شهری»، «فقه شهری»، «جامعه‌شناسی و قرآن»، «قرآن و جامعه‌شناسی» و «امنیت و مطالعات امنیت در قرآن» در حال انجام است.
اجتهاد: برنامه‌هایی که به‌صورت تخصصی اعضای هیئت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی پیگیری میکنند چه مقدار در حل مسائل حوزه و نظام مؤثر است؟
احمدزاده: برنامه اعضای هیئت علمی دو حالت دارد: مستقیم و غیرمستقیم. در حالت مستقیم یکسری پروژه‌هایی داریم که کاملاً کاربردی است، مانند «نظریه عدالت» و «نظریه تفکر در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» که میشود گفت کاملاً در فضاهای کاربردی است، پروژه «عرفان‌های نوظهور و عرفان حلقه» و همچنین درس گفتارهای «فقه مقارن» که با استقبال فقه‌پژوهان روبرو شده است.
اما در قسمت غیرمستقیم: جامعه هدف محصولات پژوهشکده که بیشتر کارشناسان تراز اول، دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا، فضلا و اساتید حوزه علمیه هستند و در رتبه‌های بالای علمی حضور دارند؛ طبعاً محصولات پژوهشکده در ذهن مخاطبین و نخبگان تأثیرگذار خواهد بود، بعد در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها مؤثر واقع میشود و از آنجا وارد مسائل جامعه می‌گردد. از آنجایی که برنامه سه ساله‌ای تنظیم کرده‌‌ایم، در نهایت فعالیت‌ها به گام‌هایی برای رسیدن به نظام سازی تمدنی منتهی میشود.
افزون بر این، فعالیت‌ها اعضای هیئت علمی فقط در موظفی‌های خود خلاصه نمی‌‌شود؛ اعضای هیئت علمی پایان‌نامه، مقاله، تدریس و پروژه‌های درون و برون‌سازمانی دارند که هر کدام در حوزه خود اثرگذاری‌هایی در حل برخی چالش‌ها و مسائل جامعه داشته‌اند.
اجتهاد: اکنون گروه فقه کاربردی پژوهشکده چه پژوهش‌هایی را دنبال میکند؟
احمدزاده: گروه پژوهشی فقه کاربردی دو مسئله را به صورت جدی دنبال میکند، یکی بحث «فلسفه اصول» است که کارگاه‌ها و برنامه‌های مفصلی با همکاری اداره کل آموزش دفتر تبلیغات در سال ۹۸ داشته‌ایم. مسئله دوم کلان پروژه «فقه شهر و شهرنشینی» است که فقه شهر و شهرنشینی سه پروژه پیرامون قواعد فقه شهر دارد و آثار مربوط به فقه شهر را بررسی میکند.
اما یک مسئله فراتر از فقه شهر و شهرنشینی بحث «الهیات شهر» است که از حدود دو سال پیش با همکاری پژوهشکده ثامن کلید خورد و در میز توسعه و توانمندسازی مصوب شده است. الهیات شهر به‌عنوان یک برنامه محوری پژوهشکده است؛ وقتی می‌‌گوییم الهیات شهر دیگر فقه شهر و شهرنشینی بخشی از آن میشود و بحث‌های فلسفه شهر و مباحث فقهی، اقتصادی و اجتماعی آن، هر کدام در گروه خود دنبال میشود و سایر حوزه‌ها از قبیل اخلاق و معنویت، توسط پژوهشگران و ظرفیت‌های پژوهشگاه در دستور کار قرار می‌گیرد.
شورای علمی گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی، قوی، فعال و پویا است تا جایی که می‌‌توان گفت در حوزه «فقه شهر و شهرنشینی» پیشرو و جلودار بوده است و بناست اولین شماره «دو فصلنامه الهیات شهر» در سال آینده منتشر شود. افزون بر اینکه خروجی پژوهش‌ها در حوزه فقه شهر و شهرنشینی کتاب میشود، در قالب مقاله در آن دوفصلنامه منتشر می‌گردد.
البته یکسری پروژه‌های دیگری هم مثل بحث «جریان‌های تکفیری» در جریان است و در این جهت ارتباطات خوبی با مراکز فقهی مشهد و قم و اصفهان و تهران ایجاد شده است.
اجتهاد: بفرمایید افق برنامه سه ساله پژوهشی گروه فقه کاربردی چگونه ترسیم شده است؟
احمدزاده: در گروه فقه کاربردی، علاوه بر حوزه «کرامت انسانی» و «تصویر انسان در فقه»، مباحث «فقه جنسیت و فقه زنان» دنبال میشود. بحث «اقتصاد شهری» که به‌نوعی مباحث فقه شهر و شهرنشینی در بحث‌های اقتصادی است، درحال انجام است و در سابق نیز مباحث «نظام سازی اقتصادی در قرآن»، «تولید، توزیع، مصرف از دیدگاه قرآن» و «اقتصاد اسلامی» کار شده است. الآن هم در حوزه اقتصاد و رابطه آن با تعلیم و تربیت، اثری در دست تألیف است که مراحل نهایی را طی میکند.
اجتهاد: در پایان اگر نکته‌ای است بفرمایید.
احمدزاده: از اینکه سایت «شبکه اجتهاد» فعالیت و برون‌‌داد مباحث فقهی پژوهشکده را پوشش می‌دهد تشکر می‌‌کنم. در این زمینه می‌توانیم تعاملات خوبی باهم داشته باشیم و علاقه‌مندیم که سایت اجتهاد به‌عنوان یک رسانه پیشرو در حوزه مباحث فقهی، عملکرد پژوهشکده را ارزیابی و با ما به اشتراک بگذارد.
