اهل سنت به رغم داشتن میراث اندیشه سیاسی نتوانسته انقلاب کند

احمد رهدار در همایش سید قطب با بیان اینکه جهان اهل سنت به رغم داشتن میراث اندیشه در حوزه سیاسی نتوانسته انقلاب کند و به تغییر غیر خشن سیاسی نائل شود.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد رهدار، رئیس مؤسسه فتوح اندیشه در دومین روز همایش بازخوانی و بررسی دیدگاه‌های سید قطب که به همت کانون اندیشه جوان، مؤسسه اشراق و نهاد نمایندگ مقام معظم رهبری در دانشگاه تهران در تالار علامه امینی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران برگزار شد به ارائه سخن پرداخت.

وی در ابتدای سخنانش با طرح این سؤال که چرا با وجود اینکه در جهان تسنن به ویژه تسنن عربی، کتاب‌های اندیشه سیاسی به معنی عامش شامل دانش سیاسی، فلسفه، فقه و تاریخ سیاسی زیاد هست و حتی به مراتب بیشتر از حوزه اندیشه سیاسی تشیع است اما در جهان تسنن عربی انقلاب صورت نگرفته است؟ سید قطب از آن دسته شخصیت‌های اسلامی است که ارزش توجه به اندیشه‌ها و بازخوانی نظریاتش را دارد. توجه به او مخصوصاً در شرایطی که تحولاتی در جهان اسلام در حال رخ دادن است اهمیت دارد.

رهدار با بیان اینکه در سخنانم سید قطب را در دو سطح تحلیل می‌کنم، گفت: نخست لایه‌ مثبت و دوم لایه‌ای که منفی است. برای هر یک از این دو نباید غفلت کنیم که سید قطب درون محتوای تسنن عربی و نه به معنای تسنن عام زیست می‌‌کرده است.

این محقق و نویسنده کشورمان با اشاره به اینکه یکی از بسترهای جهان تسنن اخوان المسلمین است تأکید کرد: اخوان المسلمین نتوانسته اندیشه‌اش را تبدیل به انقلاب کند. یکی از دلایلی که در جهان عرب سنی انقلاب صورت نگرفته و انقلاب اسلامی لااقل دشوار است این است که برخلاف تشیع، جهان تسنن فاقد میراث پیوسته است و در جهان تشیع،‌ نقطه ثقل اندیشه و معرفت دینی ما مکتب امامان معصوم است.

وی بیان کرد: این اندیشه از زمان امامان تا امروز در اندیشه نمایندگان این مکتب تداومی در مقیاس حجیت پیدا کرده است. به گونه‌ای که فرض کنید ما وقتی می‌خواهیم درباره امام راحل(ره) سخن بگوییم ایشان را میراث دار جریان اجتهادی پیش از خود می‌دانیم، چون او از آسمان نیامده بلکه از عمق تاریخ شیعه ظهور پیدا کرده است.

وی با طرح این پرسش که چرا جهان اهل سنت قادر به انقلاب نیست، گفت: جهان اهل سنت به رغم داشتن میراث اندیشه در حوزه سیاسی نتوانسته انقلاب کند و به تغییر غیر خشن سیاسی نائل شود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: به نظر می‌رسد اندیشمندان اهل سنت با نداشتن یک حجیت تاریخی و وجود گسست در اندیشه‌شان مجبور به بازاندیشی و گذشته‌گرایی بوده‌اند و این مانع از شکل‌گیری از انقلاب و تغییر شده است. ایشان به خلفای راشدین محدود هستند و نمی‌توانند حجیت تاریخی را از خلفای عثمانی و یا عباسی استخراج کنند.

وی تأکید کرد: از سوی دیگر عقل برای ایشان حجیت ندارد و در جایی که به عقل نزدیک می‌شوند یا گرایش آنها غربی است و یا گرایشات شیعی دارند. از این رو سید قطب با نزدیک شدن به عقل شیعی به نفی وضع موجود رسیده است و در وجه جزئی گفتمان اهل سنت به شیعه نزدیک شده و می‌توان دیالوگی با آن برقرار کرد، اما در وجه تفصیلی به خاطر نداشتن اصالت اندیشه در مقابل ما می‌ایستد.

سخنان امام(ره) را با سخنان امام جواد(ع) درباره تقیه در تضاد نمی‌دانیم

رئیس مؤسسه فتوح اندیشه در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه مکتب اهل بیت(ع) برای ما تقیه را جایز دانسته در حالی که در انقلاب اسلامی امام خمینی(ره) فرمودند: تقیه حرام است، افزود: با این وجود هیچ کدام از ما احساس تضاد از این تفاوت نمی‌کنیم و سخنان امام(ره) را با سخنان امام جواد(ع) درباره تقیه در تضاد نمی‌دانیم. اما چنین چیزهایی را ما در تاریخ تسنن نمی‌بینیم چون حجیت از جایی قطع شده است.

وی تأکید کرد: حجیت تاریخی در بستر اجتهاد به ما رسیده است ولی حجیت تاریخی در بستر اهل سنت نیست. این یکی از دلایلی است که اندیشه انقلابی اهل سنت خشن است یا انقلابی نیست و یا اگر باشد به سمت طالبانیسم و داعش رفته است. معتقدم اندیشه‌های سید قطب نیز به داعش می‌رسد چون منطق مواجهه در بستر تاریخی ندارد پس به خشونت ختم می‌شود.

رهدار با بیان اینکه به لحاظ تاریخی خط خلفای اول و دوم به ابن زبیر می‌رسد درحالی که خط اصیل تاریخ اهل سنت،‌ عثمان و بنی امیه است، افزود: جهان بینی مذهبی توسط این خط در جهان بنی امیه بستری شده در حالی که همه اینها یهودی‌های مسلمان شده هستند.

وی جریان اخوان را بستری برای تصرف تاریخی شیعه در تسنن دانست و اذعان کرد: می‌دانید که تسنن میراث عقلانی ندارد. در چنین شرایطی همین که افرادی مانند سید قطب بحث اجتهاد را مطرح می‌کنند این یک رسم شیعی است و من حتی در جریان اخوان همین اندازه را که عقل به میان آمده و به ما امکان دیالوگ می‌دهد نزدیک به رسم شیعی می‌دانم.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه جریان عقل گرای تسنن به دلیل فقدان نبوغ تاریخی و اصالت در تاریخ طولانی لازم است که خود را در سطح اجمال نگه دارد، گفت: در اینجا آنها با ما نسبیت پیدا می‌کنند اما وقتی قرار است در سطح تفصیلی باشند از ما دور می‌شوند./ مهر