شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
رئیس میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، با بیان این که تا امروز نقش فقه در منازعات مذهبی مغفول مانده است، گفت: امروز بدون کمک دانش فقه نمی‌توان بر منازعات متشنج کنونی فائق آمد.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی، در نشست جایگاه فقه و کلام در منازعات مذهبی در مرکز تخصصی مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی مشهد، به تبیین معانی واژه‌های فقه، کلام و منازعات مذهبی پرداخت و با بیان این که منظور از فقه دانش فقه به عنوان علم مدرن می‌باشد، گفت: فقه دارای تراث، پیشینه و هویت تاریخی و شامل مآخذ و فرآورده‌های دانش فقه به صورت‌های مختلف محتوایی است.
باید میان دانش فقه و فرهنگ مسلمین تمایزاتی قائل شد
استاد حوزه علمیه خراسان با بیان این که دانش فقه منحصرا به معنای اعمال مکلفین نیست، بلکه باید میان دانش فقه و فرهنگ مسلمین تمایزاتی قائل شد، تصریح کرد: مناسک مذهبی و در یک کلام منشا همه رفتارهای تدین، دانش فقه بوده و در حقیقت دانش فقه به عنوان متن شریعت نیست؛ بلکه دستگاه علمی است که با آن تلاش می‌شود تا شریعت را بفهمیم.
وی با بیان این که دانش کلام دانشی است که متکفل فهم دین در ابعاد عقیدتی است، خاطر نشان کرد: علم کلام دارای فرآورده‌های زیادی در طول تاریخ بوده و کتب متکلمین، کتب استدلالی، محکمات و مناظرات به همراه ردیه‌ها همه از آثار و کتب کلامی است و علم کلام به عنوان یک دانش بنیادین تلاش دارد تا معارف اعتقادی را بسنجد.
الهی خراسانی با بیان این که در اعتقادات اسلامی گاهی در زمینه اختلافات و گاهی نیز بر پایه منازعات سخن گفته می‌شود، ابراز کرد: در این میان مذهب متضمن تمایزات بوده و یکی از اصلی ترین بحث‌ها در حوزه ملل نیز آن است که آیا یک عقیده مذهب مستقلی دارد و منشا جدیدی را تاسیس کرده است.
ادبیات منازعه در عرف روابط بین الملل حائز اهمیت است
استاد حوزه علمیه خراسان با بیان این که امروز اصل بحث نیز بر پایه تمایزات میان مذهب کلامی شیعه اثنی عشری با سایر مذاهب کلامی است، بیان کرد: امروزه ادبیات منازعه در عرف روابط بین الملل حائز اهمیت است و هنگامی می‌توان ادبیات منازعه را در زمینه مذاهب به کار برد که اختلافات از اختلاف به رقابت ارتقا یافته و رقابت نیز در سطحی باشد که طرفین کشمکش در زمینه کسب منفعت و یا تحصیل منابع دست بزنند والا امکان دارد دو مذهب علی رغم اختلافات، دست به منازعه نزنند.
وی با بیان این که رقابت زمانی به سطح منازعه تشدید می‌شود که به شکل محدود کردن طرف مقابل باشد، عنوان کرد: این نوع از منازعات از ابتدای تاریخ کم نبوده و منازعات مذهبی زیادی بین اسماعیلیه و اهل تسنن در مصر و قاهره، منازعه بین حنفیه و شافعیه در اصفهان، منازعه میان تشیع و تسنن در سبزوار و شامات و میان شیعه و غیر شیعه در بغداد وجود داشته است.
نقش فقه در منازعات مذهبی مغفول مانده است
الهی خراسانی با بیان این که این منازعات مذهبی در شرایط مختلف تحت تاثیر عوامل سیاسی، اجتماعی، امنیتی، اخلاقی و … قرار داشته است، خاطر نشان کرد: دو دانش کلام و فقه در ایجاد این منازعات و پیدایش ریشه‌های آن نقش داشته اند و حتی در حل منازعات بر اساس استدلالاتی نیز دخیل بودند و بدون شک در این راستا بدون تسلط دانش پژوهان به دانش فقه و کلام نمی‌توان فهم درستی از این منازعات در راستای ارائه راهکار برای حل آنها داشت.
عضو هیئت علمی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با بیان این که تا امروز نقش فقه در منازعات مذهبی مغفول مانده است، اظهار کرد: فقه در سطوح و میدان‌های منازعه دخیل بوده و امروز بدون کمک دانش فقه نمی‌توان بر منازعات متشنج کنونی فائق آمد؛ بنابراین منازعات صرفا کلامی نیست و ورود فقه به برخی فضاها برای حل این منازعات امری ضروری به نظر می‌رس
حوزه‌های علمیه بر مباحث تخصصی کلامی و اعتقادی متمرکز شوند
همچنین، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی فرمانیان، رئیس دانشکده مذاهب اسلامی، در این نشست با بیان این که امروزه در جهان اسلام منازعات شدید مذهبی وجود دارد به خصوص هنگامی که این منازعات با سیاست مخلوط می‌شود، گفت: امروز شیعه قدرت گرفته و حکومت دینی تشکیل شده که سبب شده تا عده زیادی تاب تحمل این را نداشته باشند.
وی با بیان این که تا ظهور و ایجاد انقلاب اسلامی وهابیت یکه تاز تفکر مذهبی در جهان اسلام و گرایش‌های کمونیست بود، تصریح کرد: در ایران اسلامی با انقلاب صورت گرفته، شیعیان حکومت دینی و اسلامی را در مذهب پیاده کردند که این حرکت تحولی موجب ایجاد منازعاتی در همه جهان شد که امروز نیز بخشی از منازعات در جهان برقرار است.
رئیس دانشکده مذاهب اسلامی با بیان این که اگر کسی می‌خواهد به این مسائل ورود کند، باید دانش فقه خوبی داشته باشد و مبانی فقهی را بداند، خاطر نشان کرد: آنچه امروز به عنوان منازعات مذهبی مطرح شده همه مباحث کلامی است.
فقه تاثیری در تغییر نگرش بشریت ندارد
فرمانیان با بیان این که همه بحث‌ها امروز بر سر حق و باطل بوده و این دو در مباحث کلامی تجلی کرده، ابراز کرد: نزاع و منازعه در فقه چندان جدی نیست؛ امروز نیز وقتی بر جریانات فکری کار می‌کنید می‌بینید فقه تاثیری در تغییر نگرش بشریت ندارد و تغییر نگرش نیز بر پایه رویکرد و عقیده است.
وی با بیان این که در منازعات مذهبی کلام تاثیر زیادی ندارد، بلکه رویکرد و روش شما در مباحث کلامی مهم و کلیدی است، گفت: امروز دشمن اول ما وهابیت و تکفیری‌ها هستند و ۵ کشور حوزه خلیج فارس نیز بر روی این مسائل سرمایه گذاری و هزینه می‌کنند؛ بنابراین امروز دشمنی و مشکلات ما با اشاعره، معتزله و سایر فرق نیست، بلکه موضوع وهابی‌ها و سلفی‌ها مطرح است.
رئیس دانشکده مذاهب اسلامی با بیان این که امروز باید به سراغ تکفیری‌ها رفت که تلاش می‌کنند تا فضای جهان اسلام را دگرگون و نابود کنند، ابراز کرد: خیلی مسائل امروز در فقه به مسائل اعتقادی تبدیل می‌شوند؛ اگر در گذشته دعوا بر سر چگونگی احیای توسل بود، امروز بر سر اصل توسل و تقیه است و آنان اعتقادات را هدف گرفته اند.
باید در دانش فقه نیز اطلاعات وسیعی داشت تا بتوان پاسخ سلفی‌ها را داد
فرمانیان با بیان این که باید در دانش فقه نیز اطلاعات خوب و وسیعی داشت تا بتوان پاسخ سلفی‌ها را داد، گفت: امروز منازعاتی فراتر از کلام مطرح شده که از جمله آن فضای سیاسی موجود است که غرب با استفاده از کشورهای عربی حامی سلفی‌ها و همچنین سکولارها استفاده عملی کرده و منازعاتی را فراتر از کلام شکل داده است.
وی با بیان این که منازعه دیگری که امروز مطرح شده منازعاتی است که با تکفیری‌ها وجود دارد، عنوان کرد: دانش فقه بسیار موثر و کارآمد است و هر طلبه باید دانش فقه را به خوبی بداند اما آنچه امروز بیش از همه مورد نیاز و ضروری است، مباحث کلامی و اعتقادی می‌باشد که طلاب حوزه‌های علمیه در پاسخ به منازعات مذهبی باید آنها را به صورت تخصصی بدانند.
ما که نمی بینیم اساتیدمان به این نکته توجه کنند. خوب است اساتید محترم قانع شوند که با فقه مقارن، راحت تر می توانیم باب گفتگو با سایر فرق و تبیین مذهب اهل بیت ع را باز کنیم.