تلاش‌هایی پراکنده در موضوعی مهم!

 کتاب دیگر، «نشاط و شادی»(۶)، نوشته حبیب‌الله فرحزاد، سخنران مذهبی و یکی از کارشناسان برنامه «سمت خدا» است که در آن، به سیره عملی رسول گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) پرداخته شده است.

مقاله «بررسی امید و ضرورت شادی و نشاط از دیدگاه قرآن و روایات و تعالیم دینی»(۷)، نوشته ویدا صیفوری و علی فلاحتی است. به نظر نویسندگان این مقاله، اسلام به هیچ وجه با شادی و نشاط مخالف نیست؛ علاوه بر آن که، بدون نشاط، نه امور دنیوی انسان به سرانجام می‌رسد و نه امور اخروی وی. همچنین به تجربه ثابت شده است که شادی و نشاط، مادّه اوّلیّه تغییر جامعه و تحوّل و تکامل درونی انسان‌هاست.

مقالاتی دیگر نیزدر این موضوع نگاشته شده‌اند که عبارت‌اند از: «نشاط و شادی در سیره معصومین»(۸)، نوشته محمدجواد طبسی؛ «قرآن، نشاط و شادی»(۹) که پژوهشی درباره فرح و مرح و رویکردهای قرآنی است نوشته ناهید طیبی و همچنین «مفهوم شادی و نشاط در قرآن وحدیث»(۱۰)، نوشته سیّده طیّبه حسینی و طاهره کمالی زاده؛ و «معیارها و شرائط شادی در اسلام»(۱۱)، نوشته خداداد شمس الدینی.

۳٫ شادی از منظر روانشناسی (با رویکردی اسلامی)
الف: کتاب‌ها

به جرأت می‌توان گفت: مهمّ ترین کتابی که با این رویکرد، به مقوله شادی پرداخته است، کتاب «الگوی اسلامی شادکامی»(۱۲)، به قلم دکتر عبّاس پسندیده است. نتایجی که وی در این کتاب، به آن‌ها رسیده است از این قرار است:

۱٫ شادکامی دارای دو رکن است: خیر و سرور؛
۲٫ از نظر اسلام، سعادت در دو سطح دنیوی و اخروی تعریف می‌شود؛
۳٫ ساختار احساس شادکامی، از دو جزء اساسیِ رضامندی از تقدیر و نشاط تشکیل می‌شود؛
۴٫ شادکامی، یک مبنای اساسی دارد و آن، توحید است؛
۵٫ مؤلّفه‌های دوگانه رضامندی و نشاط، هر کدام یک پایه نظری مشخص دارند؛ نظریّه رضامندی، خیرباوری و نظریّه نشاط، شادی و لذّت است؛
۶٫ بررسی‌ها نشان دادند که گذشته از پایه نظری برای تأمین رضامندی و نشاط، عوامل دیگری نیز در این رابطه وجود دارند؛

۷٫ با برررسی تطبیقی میان دیدگاه اسلام و روانشناسی، مشخّص می‌شود که درباره شادکامی، دو رویکرد در روانشناسی وجود دارد: یکی لذّت‌گرا و دیگری سعادت‌گرا، که دومی با منطق اسلام هماهنگ‌تر است.

ایشان در نتیجه‌گیری از مباحث کتاب، عنوان می‌کند که برای تحقّق شادکامی، باید الگوی «زندگی موحّدانه» را اجرا نمود. در این الگو، شادکامی توسّط خداوند، تقدیر و تدبیر می‌شود؛ امّا تحقّق آن، به واکنش مناسب فرد بستگی دارد.

دیگر کتاب‌هایی که به نوعی مرتبط با این قسم هستند عبارت‌اند از: «شادی و شادکامی از نگاه اسلام»(۱۳)، نوشته سیّد محمد خطیب؛ «لذّت و شادکامی»(۱۴)، نوشته مهدی عبّاسی؛ «سعادت و شادکامی»(۱۵)، نوشته حمزه عبدی؛ و «شادی و نشاط از دیدگاه قرآن و حدیث»(۱۶)، نوشته هادیه پرهیزکار.

ب: مقالات
مقالات نگاشته شده در این موضوع، بسیار زیاد است که تنها به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

مقاله «تعریف و ماهیّت شادی در اسلام»(۱۷)، به قلم محمّد زارعی محمودآبادی، ابتدا به تعریف شادی در فارسی پرداخته و در ادامه، با بررسی واژه‌های مرتبط، به دنبال یافتن معادل دقیق آن‌ها در روایات است. این مقاله سپس با بررسی روایات و نقد و بررسی آراء و دانشمندان غربی و اسلامی، سعی در روشن کردن مفهوم و ماهیّت شادی کرده است.

هم چنین مقالات «بررسی دیدگاه غم و شادی در نهج البلاغه با تمرکز بر روش‌های شادی آفرین»(۱۸)، نوشته اعظم مرادی؛ «بررسی تطبیقی مفهوم شادی و نشاط از دیدگاه اسلام و روانشناسی»(۱۹)، نوشته علیرضا بخشایش، مهناز مرتضوی و محمود حائری؛ و «بررسی تأثیر مثبت اندیشی از دیدگاه قرآن»(۲۰)، نوشته محمّد حسین توانائی و الهه سلیم‌زاده نیز در این رابطه قابل توجّه هستند.

منابع:
۱٫ مدرّسی طباطبایی، سیّد محمّدرضا، مقالات فقهی، جلد ۶، دار التفسیر، اوّل، ۱۳۹۲ ش، قم.
۲٫ صانعی، یوسف، فقه و زندگی، جلد ۶، میثم تمار، اوّل، ۱۳۸۵ ش، قم.
۳٫ قابل، احمد، فقه کارکردها و قابلیت‌ها، شریعت عقلانی، ۱۳۹۲ ش، فضای مجازی.
۴٫ محمودی، اکبر، مجلّه مبلغان، خرداد ۱۳۸۳، شماره ۵۴، ص ۶۶٫
۵٫ محمّدی ری‌شهری، محمّد، الگوی شادی از نگاه قرآن و حدیث، دارالحدیث، اوّل، ۱۳۹۱ ش، قم.
۶٫ فرحزاد، حبیب‌الله، سیره پیامبر اکرم (شادی و نشاط)، جلد ۴، طوبای محبت، اول، ۱۳۹۲ ش، قم.
۷٫ صیفوری، ویدا و فلاحتی، علی، مجلّه مطالعات معرفتی در دانشکاه اسلامی، تابستان ۱۳۹۰ ش، شماره ۴۷، ص ۸۴٫
۸٫ طبسی، محمّدجواد، مجلّه فرهنگ کوثر، فروردین ۱۳۷۹ ش، شماره ۳۷، ص ۳۴٫
۹٫ طیّبی، ناهید، مجلّه کوثر، تابستان ۱۳۸۲ ش، شماره ۹، ص ۲۹٫
۱۰٫ حسینی، سیّده طیبه و کمالی زاده، طاهره، مجلّه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، زمستان ۱۳۹۰ ش، شماره ۱، ص ۱۱۷٫
۱۱٫ شمس‌الدینی، خداداد، مجلّه کوثر، شماره ۷۷، بهار ۱۳۸۸ ش، ص ۳۲٫
۱۲٫ پسندیده، عبّاس، الگوی اسلامی شادکامی، دارالحدیث، اوّل، ۱۳۹۲ ش، قم.
۱۳٫ خطیب، سیّد محمّد، شادی و شادکامی از نگاه اسلام، دارالحدیث، اوّل، ۱۳۹۱ ش، قم.
۱۴٫ عبّاسی، مهدی، لذّت و شادکامی، دارالحدیث، اوّل، ۱۳۹۱ ش، قم.
۱۵٫ عبدی، حمزه، سعادت و شادکامی، دارالحدیث، اوّل، ۱۳۹۱ ش، قم.
۱۶٫ پرهیزکار، هادیه، شادی و نشاط از دیدگاه قرآن و حدیث، بوستان کتاب، اوّل، ۱۳۹۰ ش، قم.
۱۷٫ زارعی محمود آبادی، محمّد، مجلّهبلاغ مبین،زمستان ۱۳۸۸ و بهار و تابستان ۱۳۸۹، شماره ۲۱ و ۲۲ و ۲۳، ص۱۵۹٫
۱۸٫ مرادی، اعظم، مجلّه پژوهش‌های نهج البلاغه، بهمن ۱۳۸۶ ش، شماره ۲۱ و ۲۲، ص ۱۳۲٫
۱۹٫ بخشایش، علیرضا و مرتضوی، مهناز و حائری، محمود، مجلّه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، زمستان ۱۳۹۰ ش، شماره ۱، ص ۸۴٫

۲۰٫ توانائی، محمّد حسین و سلیم زاده، الهه، پژوهش‌نامهعلومومعارفقرآنکریم، تابستان ۱۳۸۹ ش، شماره ۷، ص ۳۹٫

تهیه و تنظیم: یاشار صدری