دو نکته درباره زکات فطره/ کاظم قاضی‌زاده

شبکه اجتهاد: زکات فطره در منابع فقهی و در فرهنگ ما بسیار مهم و مورد توجه است و به دقایق پرداخت آن توجه شده است. اینکه برای همه خانواده است و برای نوزاد به‌شرط تولد قبل از غروب عید فطر نیز مقرر شده است، اینکه پرداخت فطریه تازه مسلمان یا میهمان بر عهده چه کسی است؟ و فروعات متعدد دیگر.

این اهتمام به نظر می‌رسد برای تکمیل عبادت روزه به عبادت مالی در جهت بهره‌مندی نسبی فقیران در این ایام است. دو نکته در این زمینه خوب است مورد توجه قرار گیرد:

۱- در تسریع به پرداخت فطریه تأکید فراوان شده است. به‌طوری‌که پرداخت قبل از نماز عید فطر یا قبل از ظهر “فطره” و پرداخت بعد از آن “صدقه” محسوب شده است در روایتی داریم:

عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَهَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَیْمُونٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْفِطْرَهُ إِنْ أَعْطَیْتَ قَبْلَ أَنْ تَخْرُجَ إِلَى الْعِیدِ فَهِیَ فِطْرَهٌ وَ إِنْ کَانَتْ بَعْدَ مَا تَخْرُجُ إِلَى الْعِیدِ فَهِیَ صَدَقَهٌ.

لذا می‌توان طبق روایات در ماه رمضان فطریه را به مستحق داد یا به کارت او واریز کرد و شب یا صبح عید به‌عنوان فطریه بخشید. یا زودتر به کسانی که مورد اطمینان در رساندن به فقیران هستند پرداخت کرد.

۲- نکته مهم‌تر در مقدار فطره است. مشهور فقها سه کیلو (یک صاع) گندم، یا آرد و نان و یا قیمت آن (۱۰ تا ۱۲ هزار تومان) را در ادای این واجب مالی کافی دانسته‌اند. البته این مقدار حداقل است و با توجه به مبلغ آن در مقایسه با نیازهای دیگر خوراک در این زمان بسیار ناچیز است.

به نظر می‌رسد با توجه به تأکید بر پرداخت از جنس افضل و از جنس قوت غالب خوب است ما به پرداخت مصادق افضل توجه ویژه کنیم؛ و خصوصاً کسانی که از مکنت خوب مالی برخوردارند، پرداخت افضل را از دست ندهند. در روایات صحیح السند آمده است که صاع خرما افضل است؛ و امام صادق علیه‌السلام از سیره خود و پدرشان پرداخت از خرما را تصریح می‌کنند. البته برای کسانی که غالباً در سفره‌شان از برنج استفاده می‌کنند نیز پرداخت از آن به احتیاط نزدیک‌تر است. خصوصاً که در روایتی برای اهل طبرستان (مازندران و اطرافش) پرداخت برنج ذکر شده است. پرداخت بر مبنای سه کیلو خرما یا برنج نفری شصت هزار تومان و یا در برخی مناطق پنجاه‌هزار تومان می‌شود.

برخی روایات را در ادامه از وسایل الشیعه می‌آورم:

بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ إِخْرَاجِ التَّمْرِ عَلَى مَا سِوَاهُ فِی الْفِطْرَهِ

۱- مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ فِی صَدَقَهِ الْفِطْرَهِ قَالَ- وَ قَالَ التَّمْرُ أَحَبُّ ذَلِکَ إِلَیَّ.

۲- وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ أَبِی إِبْرَاهِیمَ ع فِی حَدِیثٍ فِی الْفِطْرَهِ قَالَ: صَدَقَهُ التَّمْرِ أَحَبُّ إِلَیَّ- لِأَنَّ أَبِی ع کَانَ یَتَصَدَّقُ بِالتَّمْرِ

۳- وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَهَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ صَدَقَهِ الْفِطْرَهِ- قَالَ التَّمْرُ أَفْضَلُ. عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْهَمَذَانِیِّ اخْتَلَفَتِ الرِّوَایَاتُ فِی الْفِطْرَهِ- فَکَتَبْتُ إِلَى أَبِی الْحَسَنِ صَاحِبِ الْعَسْکَرِ ع- أَسْأَلُهُ عَنْ ذَلِکَ فَکَتَبَ أَنَّ الْفِطْرَهَ صَاعٌ مِنْ قُوتِ بَلَدِکَ عَلَى أَهْلِ مَکَّهَ وَ الْیَمَنِ- وَ الطَّائِفِ وَ أَطْرَافِ الشَّامِ وَ الْیَمَامَهِ وَ الْبَحْرَیْنِ- وَ الْعِرَاقَیْنِ وَ فَارِسَ وَ الْأَهْوَازِ وَ کِرْمَانَ تَمْرٌ- وَ عَلَى أَهْلِ أَوْسَاطِ الشَّامِ زَبِیبٌ وَ عَلَى أَهْلِ الْجَزِیرَهِ وَ الْمَوْصِلِ وَ الْجِبَالِ کُلِّهَا بُرٌّ أَوْ شَعِیرٌ- وَ عَلَى أَهْلِ طَبَرِسْتَانَ الْأَرُزُّ- وَ عَلَى أَهْلِ خُرَاسَانَ الْبُرُّ …