سرمنشأ مشکل رباخواری در سیستم بانکی کجاست؟

هم اکنون ربا در عملکرد بانک‌ها کتمان کردنی نیست، ولی تعیین مصادیق کار مشکلی است و نمی‌توان گفت، فعالیت‌ها ربوی بوده است. اکنون بسیاری از اقدامات بانکی در شکلی که انجام می‌شود ربوی نیست، ولی در باطن اتفاقاتی می‌افتد که شائبه ربوی بودن را ایجاد کرده است.

شبکه اجتهاد: پس از آخرین اظهارنظر آیت‌الله جوادی آملی درباره سیستم ربا در بانکداری کشور، بار دیگر بحث بایدها و نباید‌ها در بانکداری اسلامی داغ شده و شائبه بانکداری ربوی در پوشش بانکداری اسلامی، از جمله موضوعاتی است که بارها مورد انتقاد مراجع تقلید قرار گرفته است.

آیت‌الله جوادی آملی در روزهای گذشته با انتقاد از سیستم بانکی کشور اعلام کردند: نه تنها سیستم بانکی کشور ربوی است، بلکه حقوق کارمندان بانک‌هایی که با این روش کسب درآمد کرده‌اند نیز حرام است. البته این نخستین بار نیست که این سیستم با انتقاد مراجع مواجه شده است.

بنا بر این گزارش، در دی ماه سال گذشته نیز این موضوع از سوی این مرجع تقلید مطرح شده بود و ایشان با اشاره به آیات قرآن، انجام این قبیل معاملات را حرام اعلام کرده بودند.

اما در این میان، ولی‌الله سیف، مشکل را به گردن قانون می‌اندازد و عدم بازنگری در قانون بانکداری اسلامی را ریشه مشکلات ایجاد شده در نظام بانکداری می‌داند.

رئیس کل بانک مرکزی در این باره گفته است: بانکداری اسلامی و به طور خاص ربا زدایی از عملیات بانکی در ایران، نه تنها از پیروزی انقلاب اسلامی بلکه قبل از آن نیز از دغدغه‌های جامعه بوده و تشکیل صندوق‌های قرض‌الحسنه نیز در این راستا بوده است. پس از پیروزی انقلاب نیز ایده بانکداری اسلامی در قالب عملیات بانکی بدون ربا شکل و اراده نظام بر این قرار گرفت تا همه بانک‌ها مفاد قانون جدید را اجرا کنند.

وی گفت: با این همه، طراحان قانون جدید خود بر این نقطه واقف بودند که این قانون در آغاز راه است و برای رسیدن به بلوغ و پختگی، باید پس از آزمون در عرصه عمل و کارزار اقتصادی ظرف چند سال پس از تصویب بازبینی شود؛ اما متأسفانه حدود ۲۵ سال از تاریخ پیش بینی شده برای بازبینی می‌گذرد، ولی تا کنون تجدیدنظری در قانون نشده است.

با این حال، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عباس موسویان از اعضای شورای فقهی بانک مرکزی، با اشاره به برخی اختلاف نظرها در خصوص بانکداری اسلامی بدون ربا در کشور، مشکل را نه در قانون که در اجرا می‌داند.

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین مصباحی مقدم، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز مشکل را در بی قانونی بانک‌ها می‌داند و بر این باور است که بانک‌ها با عناوین گوناگون، قوانین را دور می‌زنند و این نظارت بانک مرکزی است که می‌تواند از چنین بی قانونی‌هایی جلوگیری کند.

جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی در این باره اظهار داشت: قانون عملیات بانکی بدون ربا، قانون درستی است؛ اما در عمل ما شاهد اجرا نشدن آن هستیم و عملاً هر بانکی ساز خود را می‌زند و با روش‌های مختلف قانون دور زده می‌شود.

این نماینده مجلس گفت: هم اکنون ربا در عملکرد بانک‌ها کتمان کردنی نیست، ولی تعیین مصادیق کار مشکلی است و نمی‌توان گفت، فعالیت‌ها ربوی بوده است. اکنون بسیاری از اقدامات بانکی در شکلی که انجام می‌شود ربوی نیست، ولی در باطن اتفاقاتی می‌افتد که شائبه ربوی بودن را ایجاد کرده است.

این نماینده مجلس معتقد است: بسیاری از دریافتی‌ها و پرداختی‌های بانکی با سازوکاری که اکنون به کار می‌رود، ماهیت ربوی دارد، این هم صرفاً به دلیل خلأ‌های قانونی است که بعضاً بانک‌ها از آن استفاده می‌کنند و قانون را دور می‌زنند؛ بنابراین به نظر می‌رسد، باید راهکاری ایجاد و از این گونه اقدامات جلوگیری و همه راه‌های دور زدن قانون توسط بانک‌ها مسدود شود.

به هر حال، بنا به نص صریح قرآن، ربا جنگ با خداست؛ بنابراین، حل مشکلات قانونی و اجرایی در مقابله با ربا خواری در سیستم بانکی ضرورتی اجتناب ناپذیر است که جز با عمل به قانون جامه عمل نخواهد پوشید./تابناک