شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: شاید با توجه به همین واقعیت بود که ابوالشهداء و ابوالائمه خود فرمود : «انا قتیل العبره لا یذکرنی مومن الا استعبر (الا بکی)[۱] من کشته عبرتم هیچ مومنی از من یاد نمی کند مگر اشکش سرازیر می شود یا از شهادت من عبرت و پند آموزد. همچنین امیر مومنان (ع) خطاب به آن حضرت می فرمود : یا عبره کل مومن ! و نیز امام صادق (ع) می فرمود: الحسین عبره کل مومن. حسین مایه عبرت هر مومنی است.
یادآوری این نکته لازم است با فرض اینکه منظور سرشک دیدگان شیعیان باشد استخدام کلمه عبره به جای بکاء ، دمعه ، ندبه… تلویحا به عبرت آموز بودن سرگذشت غم انگیز حضرت سید الشهداء اشاره خواهد داشت و این جملات بدین معنا نیست که امام (ع) شهید شد تا مردم تنها بر او بگریند بلکه گریه از آثار قهری و وضعی این فاجعه بزرگ بشری است نه علت غائی نهضت حسینی ! تفصیل این بحث را در فصل پنجم با عنوان: انگاره وارداتی گناه بخشی ملاحظه فرمائید.
چنانکه می دانیم واژه عبرت از ماده عبور (گذر) گرفته شده که خردمند مسلمان با نگرش در سرگذشت عبرت آموز دیگران نظیر صحنه عاشورا به راز وقوع آن که : ضعف تشخیص عوام و غفلت و قصور خواص و آگاهان و تبلیغات سوء امویان بود پی می برد و از تکرار آن در زندگی اجتماعی پیشگیری می نماید و با پیگیری آثار و برکات نهضت حسینی از آن درسهای آموزنده می گیرد. و در جامعه خویش پیاده می نماید.
قصه پر غصه عاشورا و سرگذشت حسین در کربلا غیر از مدرسه عشق به مکتب بودن آئینه عبرتی است که انسان با بصیرت یابد در آن نگاه کند تا عبرت اندوزد نخستین عبرت آنست که بیندیشیم که چه شد که پس از پنجاه سال از رحلت پیامبر (ص) آن فاجعه عظیم پیش آمد!؟ و بیست سال بعد از شهادت حضرت علی (ع) در کوفه پایتخت خلافت امیر المومنین و محل سکونت شیعیان مبارز نوبت به حکومت یزید پلید رسید و آقازاده اول اسلام به دست مدعیان مسلمانی با رمز حمله یا خیل الله ارکنی و ابشری بالجنه مورد هجوم همه جانبه قرار گرفت و با دردناکترین وضع به شهادت رسید. و خاندان داغدیده او را به اسارت بردند و سرهای فرزندان پیامبر و علی (ع) خلیفه بر حق اولی مسلمین را پای کوبان در کوفه و شام گرداندند و به این کار افتخار می کردند !
پاسخ این پرسش را از زبان مقام معظم رهبری – مد ظله العالی – که در دیدار با بسیجیان در تاریخ ۲۲/۴/۱۳۷۱ بیان فرمودند بازگو می نمائیم که فوری ترین عبرتهای عاشورا در شرائط و زمان کنونی خواهد بود. «حرف در این زمینه زیاد است که من در پاسخ این سولا یک آیه از قرآن را مطرح می کنم. قرآن جواب ما را داده است. قرآن درد و بیماری را به مسلمین معرفی می کند و آن این آیه است که می فرماید : «فخلف من بعدهم خلف اضاعوا الصلوه و اتبعوا الشهوات فسوف یلقون غیا» (مریم آیه ۵۹)
عوامل اصلی این گمراهی و انحراف عمومی دو چیز است : یکی دور شدن از ذکر خدا که مظهر آن صلات و نماز است یعنی فراموش کردن خدا و معنویت و جدا کردن حساب معنویت از زندگی و فراموش کردن توجه و ذکر و دعا و توسل و طلب توفیق از خدای متعال و توکل بر خدا و کنار گذاشتن محاسبات خدائی از زندگی…
و عامل دوم «اتبعوا الشهوات» است یعنی دنبال شهوترانیها و هوسرانیها و در یک جمله دنیا طلبی رفتن و به فکر و جمع آوری ثروت و مال بودن و به دام شهوات دنیا افتادن و اصل دانستن اینها و فراموش کردن آرمان ها. این درد اساسی و بزرگ است ما هم ممکن است به این درد دچار بشویم.»[۲]
به نظر نویسنده حقیر؛ باید جامعه انقلابی مسلمان امروز ما به ویژه نسل جوان سرگردان باهوش پراحساس برای پیشگیری از تکرار تاریخ غمبار عاشورا و خطر ارتجاع و واپسگرائی در اوضاع جهان کنونی ؛ افزون بر بالا بردن سطح آگاهی و بینش سیاسی – مذهبی ، راه درمان را در آیه بعد جستجو نمایند که خداوند حکیم مهربان می فرماید : «الا من تاب و آمن و عمل صالحا فاولئک یدخلون الجنه و لا یظلمون شیئا» کیفر شهوت پرستی و غفلت زدگی همگانی است جز آنانکه توبه نمایند و ایمان بیاورند و کار شایسته انجام دهند. چنین کسانی داخل بهشت می روند و کمترین ستمی به آنان نخواهد شد.
به تعبیر شاعر پارسی گوی باید گفت :
هر که ناموخت از گذشت روزگار/ هیچ ناموزد ز هیچ آموزگار
این فصل را با این فراز از زیارت عاشورا به پایان می بریم که : اللهم اجعلنی فی مقامی هذا ممن تماله منک صلوات و رحمه و مغفره ، اللهم اجعل محیای محیا محمد و آل محمد و مماتی ممات محمد و آل محمد و لا تفرق بینی و بینهم فی الدنیا و الاخره انک سمیع الدعاء.[۳]
جامع نگری در ماهیت نهضت حسینی
قل انما اعظکم بواحده ان تقوموا لله مثنی و فرادی ثم تتفکروا ما بصاحبکم من جنه ان هوا الا نذیر لکم بین یدی عذاب شدید. (سوره سبا ۴۶)
| به امت بگو ای پیمبر که من | شما را دهم پند با یک سخن |
| که یک یک و یا دو نفر دو نفر | به احیای این دین بخیزید بر |
| تفکر نمایید در باب من | به پندی که می گویم اندر سخن |
| بدانید احمد (ص) رسول خداست | ندارد جنون خیر خواه شماست |
| رسولی است از سوی یکتا خدا | بترساند از سخت روز جزا[۴] |
حضرت ابی عبدالله الحسین (ع) سرشناسترین فرد از خاندان پیامبر (ص) و درخشانترین چهره مذهبی در تاریخ انسانیت به ویژه مسلمانان است.
نام سالار شهیدان راه حق و حقیقت سرور قهرمانان حماسه جاویدان عاشورا و معمار پر افتخار سرزمین مقدس کربلا و بنیان گذار مکتب جهاد و شهادت محبوب ترین نامها در میان میلیونها شیعه از چهارده قرن پیش تا امروز بوده و ان شاء الله خواهد بود.
همگان می دانند که : حضرت سید الشهداء نخستین نوزاد ۶ ماهه پیامبر اسلام (ص) ، دومین فرزند شایسته علی و فاطمه (ع) ، سومین امام شیعیان جهان ، چهارمین خورشید تابان ولایت و حجت خدا بر امت ، پنجمین شخصیت با عظمت اصحاب کساء و سرور جوانان بهشت و یکی از مصادیق بارز اهل بیت عصمت و طهارت بود که در سوم شعبان سال چهارم هجرت (برابر کانون ۶۲۶ میلادی) در مدینه النبی ولادت یافت. و در عصر روز جمعه دهم محرم الحرام سال ۶۱ هجری قمری (مطابق با ۶۸۲ میلادی) به دستور یزید بن معاویه ، عبیدالله زیاد ، عهمر سعد (لع) به دست خولی و سنان و شمربن ذی الجوشن (لع) به همراه فرزندان و یاران باوفایش در بیابان کربلا شهید شد.
چرا که نیای پاکش از همان دوران کودکی امام حسین (ع) در کوچه های مدینه مسلمانان را به آشنایی با فرزند دلبندش سفارش و می فرمود : ایها الناس هذا الحسین بن علی (ع) فاعرفوه[۵]. هان ای مردم ! این کودک حسین پسر علی (ع) است پس او را بشناسید.
اما با کمال تاسف باید اعتراف کنیم با اینکه قرنها نام حسین و کربلا ذهن و زبان هر عارف و عامی را به خود مشغول نموده و حتی بیگانگان را به خود مجذوب ساخته است.
اهداف عالی نهضت الهی آنحضرت بر بسیاری از دوستان به ویژه نسل جوان پوشیده و پنهان مانده است و سوگمندانه از سر درد و دریغ باید گفت افسوس که ما شیعیان در طی قرنها بیشتر بر مصائب حضرت ابی عبدالله سید الشهدا (ع) گریستیم و کمتر به انگیزه ها و آرمانهای مقدس ، آموزنده و سازنده آن امام همام در قیام الهی عاشورا آنگونه که شایسته و بایسته است اندیشه کرده ایم.
با اینحال، باید توجه نمود که خوشبختانه نهضت عاشورا از نیرومند ترین عناصر فرهنگ دینی ما است که با عاطفه و احساس تک تک مسلمانان از آغاز تا امروز پیوند خورده و چون در رگ حیات فرهنگ پویای شیعی جاری است و ما با این جانمایه حرکت آفرین توانسته ایم این حماسه جاوید ماندگار و عبرت آموز را در گستره تاریخ پر فراز و نشیب تشیع حفظ نماییم و مع الاسف باید ادعا نماییم گرچه بسیاری از شاعران و دانشمندان ما با بیان و قلم عظمت فاجعه کربلا را به تصویر کشیدند ولی بیشتر آنان از مرز مقتل نویسی یا واقعه نگاری تاریخی ، عرفان گویی و حاشیه پردازی فراتر نرفته اند و کمتر به روشنگری اهداف اصلی و فرعی نهضت حسینی پرداخته اند.
هزاران آفرین بر آنانکه این حادثه غمبار را زنده نگهداشتند و دریغا که این رویداد حماسه آفرین و تاریخساز را در گذر روزگار آن گونه که باید و شاید نشناساندند. بلکه برخی از بزرگان که به این کار همت گماشتند به خاطر ابعاد پیچیده این رویداد تاریخی و عظمت مقام و شخصیت رهبری نهضت الهی عاشورا رهیافتهای گوناگون و احیانا متضادی ارائه داده اند که بر ابهام عوام در دستیابی به پاسخ دقیق و درست این پرسش که ماهیت نهضت حسینی چیست ؟ و یا علت و انگیزه اصلی و غایت و هدف نهائی امام (ع) در قیام عاشورا چه بود؟ افزوده اند و به تعبیر مولوی :
| هر کسی از ظن خود شد یار من | وز درون من نجست اسرار من |
| سر من از ناله من دور نیست | لیک چشم و گوش را آن نور نیست[۶] |
[۱] فتال نیشابوری روضه الواعظین ص ۱۷۰ ابن قولویه کامل الزیارات ص ۲۱۴-۲۱۶ صدوق الامالی ص ۱۳۷ حر عاملی اثبات الهداه ج ۲ ص ۵۸۴ مجلسی بحار ج ۴۴ ص ۲۸۴ بحرانی العوالم ج ۱۷ ص ۵۳۶
[۲] خامنه ای سید علی امانتداران عاشورا ص ۱۰۳
[۳] محدث قمی مفاتیح الجنان زیارت عاشورا ص ۹۰۲
[۴] محمد امید قرآن مجید با ترجمه منظوم ص ۴۳۳ فاضل جواد معصوم پنجم ص ۱۱
[۵] مجلسی محمد باقر بحار الانوار ج ۴۳ ص ۲۶۲ بحرانی عبدالله عوالم العلوم و المعارف الامام الحسین (ع) ج ۱۷ ص ۳۷
[۶] مولوی محمد بلخی مثنوی دفتر ۱ ص ۱
