شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه با بیان اینکه هنر امام(ره) بازخوانی فقه بدون افتادن در ورطه التقاط بود، گفت: نظریه مردم‌سالاری دینی که هم مشروعیت و هم منشا قدرت نظام را تامین می‌کند با بازخوانی درست و گفتمان مطلوب، قابل عرضه به دنیاست.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی، دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی امروز ۱۴ بهمن ماه در همایش فقه حکومتی که با موضوع نقش مردم در نظام اسلامی برگزار شد با اشاره به بحث مردم‌سالاری گفت: دغدغه اصلی مردم‌سالاری در نظام غرب وجود دارد و در همان فضا هم شکل گرفت و به صورت پارادایم غالب در حکومت‌های موجود جهان درآمد.
وی افزود: در نظام‌های گذشته غربی اساسا وقتی حکومتی شکل می‌گرفت اقتدارگرا بود و حاکمی داشت که اجرا و تقنین و قضا را بر عهده داشت ولی وقتی به نتیجه رسیدند این نوع نظام، عدالت را از بین برده و کرامت انسانی را به چالش می‌کشد و به استبداد می‌رسد پارادایم عوض شد و دموکراسی جایگزین شد.
پیامبر نظامی ایجاد کرد که نمی‌تواند رویکرد استبدادی داشته باشد
ایزدهی افزود: اینکه دموکراسی مسئله ما هم هست یا نه؟ به این بر می‌گردد که پیامبر نظامی ایجاد کرد که رویکرد استبدادی نداشت و نمی‌تواند داشته باشد زیرا ایشان معصوم و عادل و .. بودند البته در زمان‌های بعد که نظم ولایت نبوی به سلطنت رسید این مسئله ایجاد شد و جهان اسلام در سالیان درازی درگیر استبداد شد.
این محقق با بیان اینکه برای فرار از استبداد آیا مدل مطلوب همان مدل غربی است؟ اظهار کرد: در نظام اسلامی به معنای واقعی، اساسا استبدادی نداریم که بخواهیم سخن از دموکراسی به میان بیاوریم؛ در پاسخ به مقوله استبداد در جهان اسلام سه رویکرد ایجاد کرده است؛ یکی در اهل سنت و دو رویکرد در شیعه.
وی ادامه داد: اهل سنت برای خروج از استبداد، مدل دموکراسی امروز را انتخاب کرده و براساس مولفه‌های دینی آن را بازخوانی کرده و از بسیاری از مبانی خویش عدول کردند و در نظریه خلافت، تجدیدنظر کرده و مجبور شدند به خلافت جدید روی بیاورند زیرا جوابگو نیست از جمله اینکه خلیفه اگر مادام‌العمر بود زمان‌مند کردند و تغییرات دیگری نیز ایجاد شد.
ایزدهی تصریح کرد: اهل سنت در تزاحم میان کارآمدی و مشروعیت، کارآمدی را برگزیدند تا مشروعیت جدید ایجاد کنند لذا خلافت جدید در نظر آنان مبتنی بر خلافت صدر اسلام نیست اما در نظم شیعه دو رویکرد ایجاد شد که از جمله یکی رویکرد زمان مشروطه بود.
مرحوم نائینی مشروطه را نظام ایده‌آل نمی‌دانست
این محقق بیان کرد: با قوت گرفتن استبداد، علمای شیعه به سمت مشروطیت پیش رفتند و مرحوم نائینی براساس مولفه‌های فقه شیعه نظام مشروطه را پیشنهاد کرد که بحث مردم‌سالاری در آن نهادینه شده است ولی این نظام را حکم ثانوی در نظر گرفت و میان بد و بدتر، بد را برگزید وگرنه مشروطه را نظام ایده‌آل نمی‌دانست.
ایزدهی اظهار کرد: نظام مردم‌سالاری دینی مدل دیگر در شیعه است؛ هنر امام این بود که فقه را به گونه‌ای بازخوانی کرد که به ورطه التقاط نیفتاد؛ اگر از انتخابات استفاده می‌کند با انتخابات در غرب، متفاوت است و اگر تفکیک قوا را انتخاب فرمود نهادهایی زیرمجموعه ولایت فقیه است لذا هم حجیت نظام تامین است و نظام به مثابه حکم اولی است و هم کارآمدی را تامین کرد.
وی ادامه داد: رجوع به سیره اولیه پیامبر(ص) در این مدل دیده می‌شود و امام فقه را بر شرایط امروز بازخوانی کرد و در عمل نشان داد که فقه فرزند زمان خود است و می‌تواند پاسخگوی نیازهای روز باشد لذا تطبیق به‌روز و جالبی میان مردم‌سالاری و حاکمیت ولایت فقیه قرار داده است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی عنوان کرد: در نظام اسلامی از طرفی واقعا خواست مردم وجود دارد و از طرفی در راس این نظام ولی فقیه حاکم است و خواست مردم در راستای مصلحت آنان تامین می‌شود.
مردم‌سالاری در مقابل دین نیست که دغدغه تعارض به میان بیاید
وی ادامه داد: مراد ما سنخی از مردم‌سالاری است که در خود دین وجود دارد و در سیره ائمه نیز از جمله امام علی(ع) وجود داشته است لذا مردم‌سالاری در مقابل دین نیست که دغدغه تعارض به میان بیاید و میان جمهوریت و اسلامیت تعارض ایجاد شود؛ این رویکرد، رویکرد فقه مطلوب عصر حاضر است که ضمن تامین مشروعیت و بدون الگوگیری از غرب، مولفه‌های بشری را اخذ کرده و از آن استفاده بومی و پرداخته‌شده دارد لذا می‌توانیم نظام مردم‌سالاری دینی را به همه دنیا توصیه کنیم.
وی تاکید کرد: این نوع نظام می‌تواند در مقابل تئوکراسی موجود در نظاماتی که به نام اسلام حکومت می‌کنند از یکطرف و از طرف دیگر نظامی که می‌گوید مردم صاحب حق مطلق و تصمیم‌گیر نهایی هستند و خدا و دین نقشی ندارند به مردم دنیا پیشنهاد شود زیرا این نوع نظام قابلیت صدور به همه دنیا دارد.
بنابرگزارش ایکنا، ایزدهی بیان کرد: اگر بخواهیم نظام ولایت فقیه را صادر کنیم پیش فرض آن شیعه است لذا از محدوده خودمان بیرون نمی‌رویم لذا باید به گونه‌ای بازسازی کنیم که جهانی شود یعنی این نوع نظام نظمی مبتنی بر اراده حداکثری مردم و مبتنی بر قانون و نظم و حاکمیت شایستگان و حاکمیت قانون فطری است که طبیعتا در همه جای جهان نظم مردم‌سالاری دینی به معنی فطری، اسلامی و یا شیعی خواهیم داشت و این نظم قابلیت توصیه و صدور دارد و کارآمدی خود را هم نشان داده است.
این محقق تاکید کرد: باید روی نظریه مرحوم امام و بستری که ایشان ایجاد کرد بازتولید و بازسازی داشته باشیم و در این صورت اگر منطق خود را توصیه کنیم توصیه پیامبر(ص) و اهل‌بیت و امام را انجام داده‌ایم و توانسته‌ایم در جهان مادی کفر، معنویت را غلبه بدهیم.
