شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: در مورد سبک زندگی حضرت محمد (ص) پیامبر عظیم الشأن اسلام نکات زیر قابل تأمل است:
الف) انضباط کاری: انسان در حوزه کاری خودش باید از انضباط و وجدان کاری برخوردار باشد.
ب) اتقان در کار: هر کاری را با استحکام و درستی انجام دهیم.
ج) تناسب نوع کار با استعداد آدمی: استعداد فرد با نوع کاری که دارد باید تناسب داشته باشد در جوامع حدیثی ما از پیامبر اکرم نقل شده است: «کُلُّ مُیَسَّرُ لِمَا خُلِقَ لَه» بحارالانوار ج ۴، ص: ۲۸۲٫
(همه شما کار کنید‌اما متوجه باشید که هر کس برای کاری آفریده شده است که آن کار را بهتر و با سهولت انجام می‌دهد.
د) پرهیز از خیانت و کم کاری: از خیانت و کم کاری و نیرنگ و پنهان کردن حقیقت در کار بپرهیزم.
هـ) پرهیز از بطالت و بیکاری: از بطالت و بیکاری دوری کنیم؛ پیامبر بشدت از تنبلی و بی کاری متنفر بودند می‌فرمودند: «اللهُمَ إِنِّی أعُوذُ بِکَ مِنَ اللهُمَّ وَالحَزَنِ وَ العَجزِ وَ الکَسَل؛ من لا یحضره الفقیه، ج ۱، ص: ۳۳۵»
خدایا از تنبلی و کسالت به تو پناه می‌برم. باور ما این است که تنبل در رسیدن به آرزوها ناکام می‌شود؛ کاهی به نوعی مردن پیش از وقت است، آفاتی مانند دلسردی؛ ملولی و تباهی و نیازمندی را به دنبال دارد. اندیشه یک انسان بیکار کارگاه شیطان می‌شود؛ در نزد خدا انسانی که اساس زندگی را بر بیکاری می‌گذراند جایگاهی ندارد؛ پیامبر می‌فرماید: ان الله یبغض شاب الفارغ. رک: شرح نهج البلاغه لابن أبی الحدید، ج ۱۷، ص: ۱۴۶» خدا جوان بیکار کاهل را دوست ندارد. در جامع الاخبار ص۳۹۰ آمده است، روزی پیامبر یکی از یاران خود را دید و سئوالاتی فرمودند: «سقط عن عینی» از چشمم افتادی؛ لذا انسان در کار و تولید باید نقش موثری را ایفا کند و نقش آفرینی موثر یک فرد می‌تواند عقل معاشش را سامان دهد و عملاً در این زمینه می‌توانیم به سبک زندگی ارائه شده از سبک زندگی پیامبر تکیه کنیم.
اگر فردی بین درآمد و مصرفش توازن ایجاد کند در زندگی دست تنگ نمی‌شود، ولخرجی نمی‌کند، با حساب خرج می‌کند؛ از قیمت‌ها با خبر می‌شود به راحتی فریب نمی‌خورد؛ اهل چانه زدن است. با این توضیح می‌توان گفت: عقل معاش یعنی توانایی مصرف معقول، لذا اگر توانایی کسب درآمد و توانای مصرف معقول در کنار هم قرار بگیرد می‌شود عقل معاش. کسی که بتواند درآمد و خرج را مطابق دخل خود قرار دهد و در مصرف اسراف و ولخرجی نکند یعنی اقتصاد و تقدیر معیشت دارد؛ و این تقدیر معیشت و رعایت عقل معاش جز وی از کمال انسان تلقی شده است «الکَمَالُ کُلُّ النَفَقَّهُ فِی الدِّینِ وَ الصَبرُ عَلَی النَّائِبَۀِ وَ تَقدیرُ المَعِیشَۀ؛» کافی (ط- الاسلامیه)، ج ۱، ص: ۳۲ (نهایت کمال انسان دانشمند شدن در دین، صبر بر بلاها و اقتصاد در زندگی است. اساس تمدن غرب بر مصرف گرایی است، غرب درصدد است با تولیدات متنوع بر مصرف گرایی بی اندازه تاکید کند. گسترش مصرف گرایی زمینه ساز انواع لغزش‌ها و فخر فروشی‌ها و تباهی‌ها و ناهنجاری‌هاست و عملاً همه در یک مسابقه باطل قرار می‌گیرند در حالی که پیامبر اکرم در میانه روی در مصرف تاکید داشت و از تقدیر معیشت بحث می‌فرمود؛ مصرف در زندگی باید محصول یک برنامه ریزی دقیق باشد.
عقل معاش با مصرف گرایی و لوکس گرایی هرگز تناسب ندارد و کسی که می‌خواهد به زندگی پیامبر اکرم اقتدا کند نباید در زندگی او مصرف گرایی و تجمل پرستی وجود داشته باشد. در سبک زندگی پیامبر اکرم باید مصرف با حفظ کرامت انسانی و حفظ عزت جامعه انسانی برقرار باشد. اگر مصرف گرایی تناسب با درآمد نداشته باشد یقیناً با عزتمان در تضاد خواهد بود در حالی که در اسلام دست دراز کردن نزد دیگری موجب خواری انسان است. اگر من درآمدی ندارم برای نو کردن زندگی مجبور به قرض می‌شوم و این لوکس گرایی همراه با بدهی‌ها و قرض‌ها متعدد با فقر نمی‌شود (تحف العقول، ص ۶۰) در تعبیر دیگری میانه روی در مصرف را نجات بخش دانستند. در حدیثی از پیامبر (ص) نقل شده است که می‌فرماید: سه چیز نجات بخش می‌دانستند یکی از آنها القَصدُ فِی الغَنِی وَ الفَقر) المحاسن، ج ۱، ص: ۳ (رعایت اعتدال در حالت توانگری و فقر خجالت بخش است.
