کارکردهای عدالت در فقه

عضو جامعه مدرسین به تبیین نقش عدالت در کشف احکام و اجرای احکام مکشوف پرداخت و گفت: عدالت در فقه حداقل چهار کارکرد دارد که نیاز است به این قواعد توجه شود.

به گزاش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، در مراسم پاسداشت مقام علمی شهید حاج ناصر قربان‌نیا که در دانشگاه مفید برگزار شده بود، اظهار داشت: عدالت در کشف احکام و اجرای احکام مکشوف نقش بسیار مهمی دارد.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ابراز داشت: به‌طور یقین عدالت می‌تواند به عنوان یک قاعده در استنباط و اجرای احکام اثر گذار باشد، با وجود اهمیت این موضوع، آن‌گونه که باید به آن پرداخته نشده است و میان هست و باید فاصله زیادی وجود دارد؛ شهید قربان‌نیا از افرادی بود که در این بحث تمرکز زیادی داشت.

استاد حوزه علمیه قم افزود: عدالت یک مفهوم پیشین دینی است؛ مفهوم عدالت را باید در یک سیستم و نظام طولی و حلقوی مطالعه کرد، فقه به عنوان دانش شریعت است و بدون عدالت، فقه وجود ندارد؛ شاید بتوانیم در ظاهر فقه را به عادل و غیر عادل تقسیم کنیم که این تقسیم اشتباه است و فقه فقط یک قسم دارد و آن فقه عادل است.

وی خاطرنشان کرد: ما در فلسفه فقه و حقوق، در استنباط احکام یک رفتار مریض داشته‌ایم؛ گاهی اوقات ما مدعی عدلیه هستیم اما به شیوه اشاعره تفکر می‌کنیم؛ اشاعره یک مانع کلامی داشتند که اجازه نمی‌داد آن‌ها به عدالت نزدیک شوند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: اشاعره یک باور کلامی داشتند که حکمت را برای خدا فقط یک اسم می‌دانستند، در حالی که مسلمانان و شیعیان حکمت را مشتق و صفت ذاتی خداوند متعال می‌دانند.

وی با بیان این که بنده فکر می‌کنم عدالت در فقه حداقل چهار کارکرد دارد، گفت: نخستین کارکرد عدالت در فقه این است که قاعده عدالت می‌تواند به عنوان یک سند و قاعده در استنباط اول باشد؛ در واقع عدالت می‌تواند به عنوان یک برآیند و یک قاعده در استنباط احکام به کارگرفته شود.

استاد حوزه علمیه قم بیان داشت: عدالت غیر از کارکرد سندی و استدلالی، یک رویکرد و کارایی ابزاری نسبت به سایر ادله دارد؛ خیلی از ادله ما عام نما هستند که با توجه و نگاه به عدالت، خاص می‌شوند.

وی به ویژگی دیگر کارکرد عدالت در فقه اشاره کرد و ادامه داد: عدالت به عنوان یک سند در اجرای احکام مکشوف کارایی دارد که در تزاحم دو حکم مفسد و مصلج به کارگیری می‌شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین علیدوست در پایان تأکید کرد: بحث عدالت و فقه، فقه و اخلاق و فقه و قانون جای کار زیادی دارد که باید فقها به جد به این موضوعات بپردازند. / رسا