شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
در این بخش نظر شما را به گفتگو با این چهره علمی کشور و عضو هیات علمی گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی جلب می‌نماییم.
پرسش: با سلام و تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید لطفاً هدف و انگیزه اصلی خود از نگارش کتاب بازار سرمایه اسلامی را بیان کنید.
موانع زیادی برابر مسلمان‌ها بود، به جهت اینکه غالب ابزارها و نهادهایی که در بازارهای مالی متعارف طراحی شده بود بر اساس اصول و مبانی نظام سرمایه داری و بر اساس فرهنگ غربی بود. بویژه با آموزه‌های اسلامی مثل ممنوعیت ربا، ممنوعیت غرر (ابهام در معاملات) و ممنوعیت قمار و بحث عدالت و توزیع عادلانه درآمدها، تنافی داشتند و به همین جهت قابل استفاده در کشورهای اسلامی نبودند. بر این اساس متفکرین مسلمان به فکر افتادند همانند بانکداری اسلامی بازاری به نام بازار سرمایه اسلامی طراحی کنند که اصول و مبانی آن بر اساس اصول و مبانی اقتصاد اسلامی بوده و نهادها و ابزارهای آن بر پایه احکام و قوانین مورد تأیید اسلام طراحی شده باشد. از حدود دو دهه پیش تلاش‌های جدی و مستمری در این زمینه انجام شده است و کتاب‌ها و مقالات متعددی توسط متفکرین مسلمان در کشورهای مختلف اسلامی به نگارش درآمده است.
پرسش: لطفاً در مورد کتاب بازار سرمایه اسلامی و بخش‌ها و فصول مختلف آن بیشتر توضیح دهید.
بخش سوم کتاب به نوآوری‌هایی که متفکران مسلمان تحت عنوان ابزارهای مالی اسلامی یا صُکُوک مطرح کرده‌اند، پرداخته است. متفکرین مسلمان با استفاده از ظرفیت قراردادهای اسلامی و با استفاده از نیازهایی که در بازارهای مالی احساس می‌شود اقدام به طراحی مدل‌های عملیاتی انواع چهارده گانه اوراق بهادار اسلامی کرده و در برخی از کشورهای اسلامی نیز به جریان انداخته‌اند. در این کتاب این انواع چهارده گانه صکوک با توجه به فقه امامیه مورد بررسی قرار گرفته و ساز و کار عملیاتی آن‌ها به صورت شفاف و روشن، با توجه به رویکرد بازار سرمایه ایران، مورد بررسی قرار گرفته است و خوشبختانه حدود پنج نوع از این ابزارهای چهارده گانه مورد توجه شورای عالی بورس و کمیته فقهی بورس اوراق بهادار ایران قرار گرفته و هم اکنون به جریان افتاده است و یا در آستانه انتشار است. از این بین می‌توان به اوراق اجاره، اوراق مرابحه، اوراق سلف موازی، اسناد خزانه اسلامی و اوراق استثناء اشاره کرد، که برخی از آن‌ها بیش از بیست و پنج نوبت در بازار سرمایه اسلامی ایران عملیاتی شده‌اند. و امید است که سایر انواع اوراق مالی اسلامی نیز متناسب با شرایط اقتصادی ایران در آینده نزدیک عملیاتی شوند.
پرسش: این کتاب چه وجه تمایزی با سایر آثار مشابه دارد؟
حجت‌الاسلام موسویان: مهم‌ترین وجهه تمایز این کتاب با سایر کتب این است که بحث را از اصول و مبانی شروع می‌کند و به مدل‌های کاربردی و عملیاتی منتهی می‌کند، به گونه ای که هر یک از این ابزارها و شیوه‌هایی که در این کتاب معرفی شده‌اند اولاً بر اساس اصول و مبانی اسلامی و سازگاری آن با فقه اسلامی بویژه فقه امامیه است و ضمناً مدل عملیاتی آن بر اساس شرایط اقتصادی ایران ارائه شده است و این باعث می‌شود که با کمترین تغییر و دستکاری بتوان نتایج تحقیقات این کتاب را در اجرا به کار گرفت که شاهد آن نیز عملیاتی شدن بیش از پنج نوع اوراق مالی این کتاب در بازار سرمایه ایران است.
پرسش: نظر شما در مورد جشنواره علامه طباطبایی (ره) که در آن رتبه نخست را نیز کسب کردید چیست؟
حجت‌الاسلام موسویان: یکی از عوامل تاثیرگذار در پیشرفت علوم در شاخه‌های مختلف وجود جشنواره‌های علمی و قوی در سطح ملی و بین المللی است. در این زمینه می‌توان به جشنواره رازی در زمینه علوم پزشکی، جشنواره خوارزمی در زمینه علوم تجربی و جشنواره فارابی در زمینه علوم انسانی اشاره کرد که این جشنواره‌ها توانسته‌اند افزون بر معرفی آثار جدید در حوزه‌های مختلف و مرتبط، زمینه را برای تشویق و ترغیب متفکران بوجود بیاورند، و این مسأله در حوزه مطالعات علوم انسانی اسلامی خالی بود. جشنواره علامه طباطبایی (ره) که به همت صاحبنظران این عرصه و با مشارکت نهادهایی دغدغه مند در عرصه علوم انسانی اسلامی بوجود آمده، امید است بتواند این خلأ را به شایستگی پر کرده و با معرفی آثار برجسته علوم انسانی اسلامی زمینه را برای رشد و تعالی این حوزه فراهم نماید.
