شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اگر ابن تیمیه در باب خلافت و رابطه حاکم و مردم تنها ۳۰ صفحه مطلب داشته باشد در رد شیعه و نقد به آن هزاران صفحه نوشته است./ اگر در افکار و اندیشه‌های ابن تیمیه پژوهش و تحقیقی داشته باشید خواهید دید نه تنها خودش بلکه شاگردان و پیروانش چیزی برای گفتن ندارند.
به گزارش شبکه اجتهاد، به همت گروه جهان اسلام انجمن مطالعات سیاسی حوزه نشست علمی و نقد و بررسی «نظریه خلافت در آثار ابن تیمیه» با حضور اساتید و کارشناسان مسائل سیاسی جهان اسلام در سالن جلسات دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه برگزار شد. این نشست که با استقبال فرهیختگان حوزه و دانشگاه همراه بود، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی فرمانیان عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب به ارائه بحث پرداخت.
در این نشست علمی که ۱۲۰ دقیقه به طول انجامید در خصوص ناصبی، سلفی و تکفیری، اندیشه‌های ابن تیمیه و نظرات وی در خصوص خلافت مورد بحث قرار گرفت. همچنین کتاب‌های پیرامون نظریه‌های ابن تیمیه، وهابیت و اهل سنت معرفی و بررسی اجمالی شد که از جمله می‌توان به؛ «اطلس رهبران»، «اهل سنت ایران فرصت‌ها چالش‌ها»، «زادگاه تروریست»، «داعش افکار و تشکیلات»، «کتابچه ۴جلدی جریان شناسی تکفیر» اشاره کرد.
ابن تیمیه هیچ آورده‌ای برای اندیشه خلافت نداشت
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: اگر ابن تیمیه در باب خلافت و رابطه حاکم و مردم تنها ۳۰ صفحه مطلب داشته باشد در رد شیعه و نقد به آن هزاران صفحه نوشته است.
فرمانیان اظهارداشت: اگر در آثار ابن تیمیه و شاگردان وی پژوهش و بررسی صورت دهید خواهید یافت که شاگردانش مطالب و آثار ناچیزی به دنبال تفکر و اندیشه سیاسی ابن تیمیه در زمینه خلافت دارند و البته طبیعی است چراکه خود ابن تیمیه در این عرصه هیچ آورده‌ای نداشته است.
رئیس مؤسسه مطالعات بنیان افزود: در آثار ابن تیمیه خلافت به ۳ مفهوم یاد می‌شود، نخست آنکه از خلافت یاد می‌کند به مثابه یک نظریه اندیشه سیاسی که در آن حرف جدیدی هم بیان نمی‌کند، دوم آنکه حرف اهل سنت را می‌زند و تقریر می‌کند و گاهی از خلافت به مثابه رابطه حاکمیت با مردم سخن به میان می‌آورد بطوریکه در کتاب «السیاسه الشرعیه فی إصلاح الراعی والرعیه» در رابطه حاکم با مردم اگر با ارفاق نگاه کنیم قریب به ۱۰۰ صفحه مطلب دارد و در اصل حرفی برای گفتن پیرامون مساله خلافت ندارد.
ابن تیمیه و مکتب سلفیه چیست؟
او در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه ابن تیمیه و مکتب سلفیه چیست؟ و چه نگاهی دارد گفت: مکتب سلفیه توسط ابن تیمیه تأسیس شده است یعنی قبل از ابن تیمیه اصلا مکتبی به نام سلفیه نداشته ایم و هیچ کتاب فرق و مذاهبی مثل ملل و نحل شهرستانی، الفی و الفرق بغدادی، الفصل ابن حل اصلا نامی از سلفیه نیامده است و اولین بار ابن تیمیه این مکتب را تأسیس و این فضا را در جهان اسلام به وجود آورد.
فرمانیان افزود: ابن تیمیه جزء اصحاب حدیث بود و می‌خواست اصحاب تفکر و اصحاب حدیث را بر اشاعره ترجیح دهد لذا آمد گفت این افکاری که اصحاب حدیث دارند، افکار خودشان نیست بلکه افکار سلف است، کلمه سلف نزد اهل سنت مقدس است مثل کلمه اهل بیت برای ما، لذا مواظب باشید اگر در مقابل سنی هستید کلمه‌ی سلف را زیر سؤال نبرید. اگر سلفیه را زیر سؤال می‌برید سلف را زیر سؤال نبرید چون کلمه سلف برای آنها مقدس است. چون این کلمه برای اهل سنت محترم بود ابن تیمیه آمد با شگردی گفت این عقاید اصحاب حدیث عقاید سلف است و هر کسی این عقاید را داشته باشد سلفی است و مکتبش هم مکتب سلفیه است و این همان ساختار جدیدی شد از تفکرات اصحاب حدیث به اسم سلفیه که امروز در حال فعالیت هستند.
این محقق و پژوهشگر وهابیت شناسی در ادامه با بیان اینکه ابن تیمیه خلافت خلفای راشدی را مصداق خلافت می‌داند، اظهار داشت: ابن تیمیه در تمام مطالب و اندیشه‌ی خود صرفا خلافت خلفای راشدی را مصداق یک خلافت ایده آل قبول داشت و در پس مساله و در ذیل آن به نظر امامت شیعه می‌پرداخت و بیشترین هجمه‌ها را وارد می‌کرد.
او گفت: ابن تیمیه هدف از خلافت را تنها در برپایی دین خدا، اصلاح دین مردم و احیای امر به معروف و نهی از منکر می‌دانست و نگاهی دینی به حکومت داشت و از ضرورت برقراری خلافت معتقد بود؛ حکومت یکی از واجبات دینی است زیرا دین فقط با حکومت استوار است و می‌تواند به حیات خود ادامه دهد.
فرمانیان ادامه داد: همه اوامر و نواهی خداوند وقتی در جامعه پیاده می‌شود که حاکم دینی عهده دار خلافت و حکومت باشد و سلطان را ظل الله می‌نامید.
رئیس دانشکده مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب اظهارداشت: این نگاه ابن تیمیه به حکومت و خلافت و نقش زمامداران ۶۰۰ سال استبداد را در جهان حاکم کرد بطوری که هر گونه جنگ و کشتاری برای رسیدن به قدرت با این نظریه رنگ و بوی شرعی به خود می‌گرفت و توجیه می‌شد.
فهم سلف هم اسلم است و هم اعلم!
او بیان داشت: زمان ابن تیمیه اشاعره همچنان که امروز حرف اول را می‌زنند در شام و مصر حرف اول را اشاعره می‌زد، ابن تیمیه می‌خواست بگوید حرفهای اصحاب حدیث بهتر از حرفهای اشاعره است لذا نگفت بیایید طرفدار اصحاب حدیث شوید بلکه گفت این حرفهای اصحاب حدیث حرف خودشان که نیست بلکه حرفهای سلف است سلف هم که نزد شما مقدس است و هرچه گفت شما گوش می‌کنید، پس باید به حرف اصحاب حدیث گوش بدهید و اشاعره را دور بیندازید. یعنی اشاعره تفکر باطلی است، ماتریدیه تفکر باطلی است، فلاسفه تفکرشان باطل است، ابن عربی تفکرش باطل است چون اینها هیچکدام در زمان سلف نبوده‌اند. یک جمله‌ای را فخر رازی گفته است که فهم سلف اسلم است و فهم خلف (بزرگان اشاعره) اعلم است ابن تیمیه روی همین تمرکز کرده است و گفته است اتفاقا فهم سلف هم اسلم است و هم اعلم.
استاد حوزه ودانشگاه اظهارداشت: ابن تیمیه خواست بگوید تفکر ظاهر گرایی ضد عقل اصحاب حدیث همان افکار سلف است که افکار سلف ضد افکار عقل گرای تأویلی اشاعره است چون اشاعره به تأویل وارد شدند در صفات خبری، اشاعره مقداری عقل را پذیرفتند تا حدی، ایشان خواست بگوید عقل گرایی اشاعره ضد تفکر سلف است، این تأویل گرایی اشاعره ضد سلف است، تفکر سلف را خالص می‌خواهی در اصحاب حدیث است.
جریانات سلفی
او به چهار جریان سلفی در روزگار امروز اشاره کرد و افزود: اما امروزه ما ۴ جریان فکری سلفی داریم در جهان اسلام، که من اینطور تقسیم بندی کرده ام؛ «وهابی تکفیری»، «سلفی افراطی دیوبندی»، «اخوان المسلمین»، «سلفی جهادی».
فرمانیان گفت: سلفیه تکفیری وهابی که دیگران را تکفیر می‌کنند. خود اینها بعدا دو جریان بینشان به وجود آمده است به نام جریان جامی و سَروری که اینها خودش بحث دارد و سلفی افراطی دیوبندی، قائل به تکفیر مسلمانان نیستند و آنها را کافر نمی‌دانند اما افراطی بودنشان نسبت به شیعه است و نگاه تندی به شیعه دارند چون همه‌ی علمای دیوبندی در تاریخ علیه شیعه کتاب نوشته اند اصلا تحفه‌ی اثنی عشریه از بزرگان دیوبندی است یعنی از کسانی است که دیوبندی‌ها خیلی قبولش دارند.
او به جریان اخوان المسلمین اشاره کرد و افزود: سومین جریان سلفی تقریبی شمال آفریقا است که با گرایش اخوان المسلمین هستند که بیش از ۵۰کشور حضور دارند آنها یک جریان تقریبی هستند و طرفدار تقریب می‌باشند، طرفدار وحدت هستند، ضد تکفیر می‌باشند.
این استاد دانشگاه ادیان و مذاهب تصریح کرد: از دل سلفی تقریبی یک سلفی تندی بیرون آمد و از آنها جدا شدند به نام سلفی‌های جهادی سه قطبی که از دلش گروه الجهاد بیرون آمد و گروه التکفیر الهجره در مصر به وجود آمد بعد رفتند افغانستان، افغان العرب شدند بعد از افغانستان بیرون آمدند القاعده را تأسیس کردند.
فرمانیان بیان داشت: از دل القاعده، داعش وبوکو حرام هم بیرون آمدند. همه اینها سلفی‌های جهادی هستند که جهاد را واجب عینی می‌دانند.
شروط انتخاب حاکم در اندیشه ابن تیمیه
او در بخش دیگری از سخنانش به شروط انتخاب یک حاکم در اندیشه ابن تیمیه اشاره کرد و افزود: وی معتقد است یک حاکم، زمانی حاکم راشده است که دارای چهار ویژگی باشد؛ «خلافت ۳۰ ساله باشد، بیش از این زمان خلافت نبوی نیست و زمینی و پادشاهی می‌گردد»، «حاکم قریشی باشد»، «حاکم با مشورت اهل حل و عقل انتخاب شود»، «عادل باشد».
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: نظر ابن تیمیه در خصوص قیام علیه حاکم ظالم به این منوال است هر چقدر هم حاکم ظالم باشد شما دست به انقلاب نزنید چرا که هرج و مرج و فساد این عمل بیشتر از حکمرانی حاکم ظالم است.
دکتر فرمانیان در پایان تصریح کرد: اگر در افکار و اندیشه‌های ابن تیمیه پژوهش و تحقیقی داشته باشید خواهید دید نه تنها خودش بلکه شاگردان و پیروانش چیزی برای گفتن ندارند. در ادامه این نشست، سخنران جلسه به سوالات حاضرین در نشست پاسخ داد./ شفقنا
