غدیر، فقهی‌ترین عید اسلامی/ حمزه واقعی

اختصاصی شبکه اجتهاد: اگر همه اعیاد مذهبی را معرفتی و اخلاقی تعریف کنیم و سخن را به کلام صدق و وحیانی رسول مصدق(ص) متبرک سازیم که «انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق»، اگر نمایانی معارف را در همه فراز‌های دینی، فهرست کنیم، عید شکوهمند غدیر را علاوه بر معارفی و و کلامی، باید فقهی – حقوقی و سیاسی هم ببینیم. در غدیر است که پیامبر بزرگوار الهی به امر «بلغ ما انزل الیک من ربک» خداوندی، به نظام سازی حکومت اسلامی بعد از خویش می‌پردازد و رابطه استوار و بشکوه «امت- امامت» را مهندسی و طراحی می‌فرماید.

ما در غدیر با نظام امامت صالحان مواجه می‌شویم که در صورت تحقق، امکان و ظرفیت جامعه معیار مبتنی بر اخلاق، فضیلت و عدالت و به صلاح رسیدن فرد به فرد جامعه را فراهم می‌کند. در این نظام ممتاز و متمایز، رابطه مردم و «ولی» و حاکم در قاعده رابطه «امت- نبوت» است یعنی همه شئونی که پیامبر(ص) دارد به امام علی(ع) انتقال می‌یابد جز اینکه مقام رسالت به مقام ولایت تبدیل می‌شود و قرار است ادامه را با مأموریت ویژه از طرف خداوند متعال ابلاغ نماید. بستری که فرم اجرایی آن را «حضرت نبی» طراحی و معماری کرده است، ذیل هدایت‌های «حضرت ولی» ادامه یابد.

«من کنت مولاه فهذا علی مولاه» … این ترجمان همه نبوت است که از این پس در امامت متبلور می‌شود؛ این پیام تام و تمام و جمله الهی و ماندگار پیامبر است که ما را به این فهم می‌رساند که باید این رابطه را برای فرداهایی که در اعصار دیگر می‌آید هم در نظر داشته باشیم.

غدیر قرار نیست در قامت یک مناسک تاریخی، تقویم نشین خاطره‌ها باشد بلکه از همان اول قرار است رابطه حقوقی و به عبارت فراگیر تر؛ فقهی نهاد حاکمیت و مردم را تعریف کند. قرار است برای زندگی مردم چنان مدل سازی و تدبیر شود که در حیات بعد از مرگ هم سعادت نشین آن سرا باشیم.

غدیر قرار نیست همه آدم‌ها را سلمان و ابوذر و عمار و مقداد کند بلکه قرار بود و هست و خواهد بود که فضا را چنان فراهم کند که استعداد‌های الهی انسان فرصت بروز پیدا کند و افراد امکان تبدیل شدن به سلمان و مقداد و ابوذر و عمار را داشته باشند. این وظیفه بین نبی و ولی مشترک است، هر دو باید جامعه را در قواره‌ای طراحی کنند که قاعده، فلاح و رستگاری باشد اما قطعاً آنان تک به تک بشر را نخواهند گرفت تا از دل او «انسان» بیرون کشند اما فضا را برای «انسان» شدن همه فراهم خواهند کرد؛ چنانکه می‌بینیم در حکومت امام علی(ع) فضا چنین می‌شود و در همان ۵ ساله، به رغم هزاران موانع دشمن ساخته و شیطان پرداخته، شاهد ریل گذاری گسترده و کارا، پیشرو و جامع برای یک نظام فقهی و حقوقی عدالت محور و انسان ساز هستیم.

فقه و حقوق چنان محقق می‌شود که فرصت برای فزون خواهی، امکان نمی‌یابد، در کنار چارچوبه فقهی – حقوقی، اخلاق و معارف هم توسعه می‌یابد تا کسی در ذهن هم برای خود حق ویژه قائل نباشد تا برای به دست آوردن آن به تکاپوی ناصواب بپردازد.

امام علی غدیر، در تمام روز‌های حکومتش تکرار می‌شود در کنار علیی که برای شخص خود هم مأموریت اعتلای علمی و اخلاقی و غنی سازی انسانی و اقتصادی قائل است. در حوزه فردی، چاه می‌کند، نخلستان می‌سازد سپس وقف می‌کند و در حوزه رفتار حکومتی چنان می‌کند که عقیل هم حساب کار دستش بیاید. آهن داغ! پاسخ فقهی و حکومتی علی است و اجابت به آب و نخلستان، جواب اخلاقی و کرامت پسر ابوطالب که از بس نفس به نفس خاک داده است، ابو تراب می‌خوانندش و خود او هم چقدر از این لقب، خشنود می‌شود.

سخن آخر این‌که: در خوانش درست و هزار باره غدیر باید در کنار معارف این عید پرشکوه، به بازخوانی شئون اجتماعی و فقهی و حقوقی آن توجه و به اجرای آن التزام داشته باشیم تا بتوانیم در شمار باورمندان «عید سعید غدیر» به سعادت برسیم و غدیر در همه ابعاد زندگیمان امتداد یابد.