شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
حجت‌الاسلام فیرحی در همایش «تدوین حقوق شهروندی» در مشهد گفت: علامه طباطبایی تصریح می‌کند، درست است که انسانها باهم فرق دارند، برخی فقیر و برخی غنی هستند. اما فضیلت باکرامت فرق می‌کند. فضیلت تکلیف آور است، حقوق به اعتبار خلقت برای شهروندان مساوی است. چون همه میهمان شهر هستند.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، همایش تدوین حقوق شهروندی، روز گذشته در تالار شهر شورای اسلامی شهر مشهد برگزار شد. سخنران اصلی این همایش حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر داود فیرحی استاد دانشگاه تهران بود، وی در ابتدای سخنانش گفت: وقتی‌که صحبت از حقوق شهروندی در حوزه کاری می‌کنیم، درواقع منظور این است که انسانها روابطشان چگونه شکل می‌گیرد.
وی افزود: انسانها موجود مدنی هستند و نمی‌توانند تنها زندگی کنند. یک سری نیازهایی دارند که به خاطر آن به رقابت می‌پردازند. حق شهروندی یعنی حق زیستن با همدیگر واژه‌ای یونانی به ما رسیده است.
این نویسنده و پژوهشگر فقه سیاسی خاطرنشان کرد: آنچه از حق شهروندی صحبت می‌شود، یعنی اداره آزادانه انسان‌های آزاد است. دومین مطلب حق به شهر است. شهر به‌غیراز آن‌که روابط بین انسان‌هاست، انسانها میهمان مکان آن هستند. یک میهمان حقی بر میزبان دارد. حق میهمان راحت زیستن و آرامش است.
وی یادآور شد: فقدان نگرانی از مشکلات بهداشتی، کمبود غذا، ترافیک، آلودگی هوا، همه را آسایش می‌گویند. آدمی وارد شهری می‌شود، باید احساس کند که همه به او خوشامد گفته و تبسم می‌کنند، نه این‌که تحقیر شود.
این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: مسئله سوم حق شهر است، مکان یک امانت دست شهروند است و یک طعمه نیست که هر طور بخواهد از آن استفاده کند. استفاده از آن به‌اندازه ضرورت است. اسراف نباید شود که شهر متعلق به نسل‌های آینده است.
فیرحی سپس به آیه ۷۰ سوره اسرا اشاره و گفت: هر انسانی ازآنجاکه انسان است، حق به انسان بودن دارد، حق با حق برابر است. فقها اعلام کرده‌اند، احکام و تکالیف تابع توانمندی است. اما حقوق برای افراد چه مرد و چه زن یکسان است.
استاد دانشگاه تهران به تفسیر کتاب المیزان نوشته علامه طباطبایی اشاره و افزود: علامه طباطبایی دو نکته کلیدی در تفسیر این سوره می‌گوید: اول آن‌که این آیه خطاب به غیرمسلمانان، بلکه خطاب به انسان‌هاست. خداوند در این آیه به پسوند اعتقادی انسان کاری ندارد.
وی خاطرنشان کرد: خداوند بنی‌آدم را کرامت داد، انسان هرکسی باشد، زن یا مرد، سیاه یا سفید، چاق یا لاغر، مسلمان یا غیرمسلمان همین‌که او انسان است، دارای کرامت است. کرامت نمی‌تواند دنیای پنهانی افراد شود. در حوزه مشترکات باید با او با احترام برخورد شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران یادآور شد: آیات شیعی به ما می‌گوید، خداوند انسان را به‌صورت ویژه خود انسان خلق کرده است. همگی عقل دارند و حقوقشان برابر است. دوم این‌که انسان درعین‌حال که بر طبیعت مسلط است، خداوند خالق هستی است.
این استاد حوزه علمیه اظهار کرد: انسانها تصرفی در طبیعت دارند، این اختیار مسئولانه است، حق اسراف ندارند، باید امانت‌دار باشند. در مورد ذبح حیوان حلال هم حق افراط ندارند. تا جایی که ضرورت ندارد، مجاز به تصرف طبیعت نیستیم.
فیرحی در ادامه همچنین گفت: علامه طباطبایی تصریح می‌کند، درست است که انسانها باهم فرق دارند، برخی فقیر و برخی غنی هستند. اما فضیلت باکرامت فرق می‌کند. فضیلت تکلیف آور است، حقوق به اعتبار خلقت برای شهروندان مساوی است. چون همه میهمان شهر هستند.
ویژگی‌های پیش‌نویس متن حقوق شهروندی
در ابتدای همایش، دکتر حسینی پویا رئیس کمیسیون حقوقی و دبیر همایش طی سخنانی گفت: کارگروه حقوق شهروندی پس از شورای پنجم تشکیل و در کنار آن دوستان حقوقدان اقدام به‌پیش نویس حقوق شهروندی کردند.
وی افزود: حدود دو ماه و بیش از دو هزار نفر ساعت بر روی این پیش‌نویس کارشده که در چهار ماه آینده متن نهایی آماده می‌شود، این متن می‌تواند برای سایر شهرها و علی‌الخصوص کلان‌شهرها الگو باشد.
حسینی پویا خاطرنشان کرد: در بحث مشارکت‌پذیری شهروندان این متن در سایت و فضای مجازی منتشر تا همه مردم بتوانند نظرات خود را ارائه دهند، ان شاالله در مردادماه سال آینده از متن اصلی پرده‌برداری می‌کنیم.
دبیر این همایش سپس به ویژگی‌های پیش‌نویس متن حقوق شهروندی پرداخت و یادآور شد: در این متن از ترجمه ۳۰۰ صفحه حقوق شهروندی سایر شهرهای جهان نیز استفاده کردیم و در برخی مباحث ازجمله زیارت آن از نظرات آستان قدس رضوی استفاده خواهیم کرد.
ایجاد گردش آزاد اطلاعات جزو حقوق شهروندان و تکالیف مدیران است
در ادامه این همایش دکتر محمدرضا حیدری رئیس شورای اسلامی شهر و روستای مشهد نیز طی سخنانی گفت: کمیسیون حقوقی شورای پنجم مایه خیروبرکت برای ما بوده است و ما بهره لازم را از آن برده‌ایم.
وی افزود: آماده شدن فرد برای ایفا نقش‌های اجتماعی را جامعه‌پذیری می‌گویند. یکی از آن نقش‌ها، نقش شهروندی است. به دلیل آن‌که این کار معمولاً ناقص انجام می‌شود، نقش اجتماعی را می‌پذیریم. مثلاً نقش پدری، همسری، مادری را می‌پذیریم ولی خیلی از آن آگاهی نداریم.
حیدری خاطرنشان کرد: یکی از عواملی که به نارضایتی‌ها، نقدها، و سوءتفاهم‌ها برمی‌گردد، این است که انتظارات کلیدی نیست، افراد در محیط‌های متفاوت اجتماعی بزرگ‌شده و حقوق و تکالیف خود را نمی‌دانند.
رئیس شورای اسلامی شهر و روستای مشهد یادآور شد: ایجاد گردش آزاد اطلاعات جزو حقوق شهروندان و تکالیف مدیران است. وظیفه نهادهای انتخابی و شوراهاست که بتوانند این ارتباط تکلیفی را با ایجاد و شرایط پرسش و حق‌طلبی ایجاد کنند.
حیدری تأکید کرد: ما معتقدیم در حوزه نظارت و کنترل و جلوگیری از تخلفات، آشنایی شهروندان به حقوق اجتماعی آنان به کاهش تخلفات می‌انجامد. مباحث هوای پاک، حمل‌ونقل، گردش آزاد اطلاعات همه جزو حقوق آنان است.
حقوق شهروندی باید با حفظ کرامت انسانی صورت پذیرد
در ادامه مهندس تقی خامسی شهردار مشهد نیز طی سخنانی گفت: بر اساس مردم‌سالاری که در قانون اساسی برای ما پیش‌بینی‌شده است، شوراهای اسلامی تشکیل شدند تا سمت‌وسوی حاکمیت ازجمله مدیریت شهری با حضور مردم پایدار بماند.
وی افزود: حق مردم به شهر و حقوق شهروندی باید با حفظ کرامت انسانی، با عدالت انطباق و با شفافیت صورت پذیرد. مردم علاوه بر امکانات شهر از قبیل نظافت و هوای پاک، نشاط و سرگرمی می‌خواهند. باید بر اساس ضرب‌المثل هرکه بامش بیش، برفش بیشتر قانون شهری بر اساس عدالت انجام شود.
شهردار مشهد خاطرنشان کرد: ما در مشهد، یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار نفر حاشیه‌نشین داریم. درجایی زندگی می‌کنند که کمترین خدمات رادارند. حرکت شهر و شورای شهر باید به‌سوی قانون‌مندی و مردم‌سالاری دینی باشد. اگر چه‌کاری انجام شود می‌تواند الگویی برای شهرها و کلان‌شهرهای دیگر باشد.
گفتنی است، در پایان این همایش میزگرد تخصصی با حضور چند تن از اساتید دانشگاه پیرامون حقوق شهروندان برگزار شد.
