شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیت‌الله محمد یزدی رئیس شورای عالی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو مجلس خبرگان رهبری و یار دیرین امام و رهبری پس از عمری مجاهدت علمی و مبارزات انقلابی به دلیل کهولت سن و بیماری دستگاه گوارشی، صبح امروز دار فانی را وداع گفت.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله یزدی که از چندی پیش به دلیل کهولت سن و بیماری دستگاه گوارشی در بستربیماری بود، صبح امروز در سن ۸۹ سالگی، دعوت حق را لبیک گفت.
آیت‌الله یزدی از بدو ورود به قم، در مدرسه فیضیه مستقر شد و با شرکت در دروس سطح، کتابهای رسائل، مکاسب و کفایهالاصول را به خوبی فراگرفت و در درس خارج علمای بزرگ حوزه، از جمله آیت‌الله بروجردی(ره)، آیت‌الله اراکی، آیت‌الله شیخ محمدتقی آملی، آیت‌الله شاهرودی و نیز یک دوره کامل در درس خارج امام خمینی(ره) شرکت کرد. تلاش علمی او در آن سالها باعث شد تا بتواند از حضرت امام خمینی(ره) اجازه نامه اجتهاد دریافت کند.
آیت‌الله محمد یزدی، از آغازین روزهای تأسیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، با آن همکاری داشت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره در خدمت نظام و بازوی توانای امام و رهبری بود و در سمت‌های: رئیس دفتر امام (ره) در قم، عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی، نمایندگی مجلس شورای اسلامی دو دوره از قم و تهران، رئیس دادگاه انقلاب و قم، عضو شورای نگهبان، ریاست قوه قضاییه دو دوره ۵ ساله، نماینده خبرگان رهبری از تهران خوش درخشید. زندگینامه آیت‌الله محمد یزدی را در ادامه می‌خوانید:
تولد و دوران کودکی: آیت‌الله محمد یزدی در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی در خانواده ای متدین و ارادتمند به خاندان پیامبر، چشم به جهان گشود. جدش، مرحوم شیخ محمدعلی، حدود صد سال پیش از یزد به اصفهان هجرت کرد و در مدت زمان کوتاهی، در حوزه علمیه اصفهان، به درجات علمی بالایی نائل آمد. مرحوم «آقانجفی» که در آن دوره، ریاست حوزه علمیه اصفهان را بر عهده داشت، شیخ محمد علی را مأمور بحث و مناظره با کشیشهای ارامنه جلفای اصفهان کرد که شیخ محمدعلی توانست بر تمامی آنها فائق آید و از آن پس «شیخ یزدی» شهرت یافت.
پدر آیت‌الله یزدی، مرحوم «شیخ علی یزدی» نام داشت که از شاگردان «شیخ عبدالکریم حائری» و از روحانیون معروف اصفهان بود که امامت جماعت یکی از مساجد اصفهان را برعهده داشت و به حل مشکلات مردم عالم پرور اصفهان می‌پرداخت.
از ویژگیهای او آشنایی با علوم غریبه بود. مادر آیت‌الله یزدی نیز زنی مؤمن از خانواده متدین و دوستدار اهل بیت (علیهم السلام) بود که پدرش از مریدان «شیخ یزدی» به شمار می‌آمد و ارادت او به «شیخ یزدی» در ازدواج پدر و مادر وی بی تأثیر نبوده است.
تحصیلات: آیت‌الله محمد یزدی تحصیلات خود را ابتدا در محضر پدر و با فراگیری زبان فارسی آغاز کرد و پس از آن، عازم مکتب خانه شد؛ مکتب خانههای آن روزگار اغلب در مسجد بود و فاقد میز و صندلی! پس از گذراندن دوره مکتب، برای گذراندن کلاس چهارم آن نظام آموزشی، به نخستین مدرسه ای که در اصفهان به سبک جدید تأسیس شده بود و یکی از روحانیون که با پدر او نیز سابقه دوستی داشت، آن را اداره می‌کرد، رفت. شش کلاس آن نظام را در آن مدرسه گذرانید.
تحصیلات حوزه را که در آغاز نزد پدر آموخته بود، در مدرسه «کاسه گران» اصفهان ادامه داد و سپس به مدرسه «ملا عبدالله» رفت و به تحصیل شرح لمعه مشغول شد. پس از آن به مدرسه صدر آمد و به خواندن «قوانین» پرداخت و در این میان، از محضر عالمان بزرگ اصفهان نیز در زمینههای علمی و معنوی بهره می‌برد.
با تشریف فرمایی ح آیت‌الله بروجردی به قم، شور و بی قراری زائدالوصفی وجود طلبه جوان را فرا گرفت و با اصرار فراوان به پدر، خواستار حضور و تحصیل در حوزه علمیه قم شد. پدر، در ابتدا با این سفر مخالف بود، ولی با واسطه قرار گرفتن یکی از علمای یزد، به سفر فرزند خود رضایت داد. در بدو ورود به قم، در مدرسه فیضیه مستقر شد. در آن زمان، آیت‌الله بروجردی، از برخی طلاب به سبب آشنایی با میزان توانایی علمی آنان، امتحان به عمل می‌آورد.
وی با شرکت در دروس سطح، کتابهای رسائل، مکاسب و کفایهالاصول را به خوبی فرا گرفت و در درس خارج علمای بزرگ حوزه، از جمله آیت‌الله بروجردی(ره) و امام خمینی(ره) شرکت کرد. تلاش علمی ایشان در آن سالها باعث شد تا بتواند از حضرت امام خمینی(ره) اجازه‌نامه ی اجتهاد دریافت کند. وی در طول آن سالها از طریق شهریه، منبر و شرکت در جلسات وعظ و خطابه معاش خود را گذرانده است.
ایشان در قم با یکی از بستگان و فامیل پدری وصلت نموده که حاصل آن چهار پسر و یک دختر می‌باشد. دو نفر از فرزندان او از طلاب فاضل و قاضی هستند. وضعیت خانوادگی، به ویژه علاقهمندی پدر به تحصیلات حوزوی، استادان بزرگوار حوزه و صبر و بردباری همسر و فرزندان خود را از عوامل مهم رشد علمی و فرهنگی خود میداند.
استادان و دوستان: دوران تحصیل آیت‌الله یزدی، سرشار از تحصیل در محضر عالمان بزرگ بوده است. از استادان وی، هنگام تحصیل در اصفهان، می‌توان از آقایان شیخ حسن نجف آبادی، فقیه، سید محمدعلی ابطحی نام برد که بخشی از کتب دوره سطح را در خدمتشان فرا گرفت. با ورود به قم به دروس مرحوم آیت‌الله لاکانی، مرحوم حاج آقا حسین بُدلا و مرحوم زاهدی رفت و رسائل، مکاسب و کفایهالاصول را در محضر آیت‌الله حاج شیخ مرتضی حائری، آیت‌الله مرعشی و آیت‌الله سلطانی فرا گرفت و در درس تفسیر علامه طباطبایی نیز حاضر شد.
وی در درس خارج علمای بزرگی همچون آیت‌الله بروجردی(ره)، آیت‌الله اراکی، آیت‌الله شیخ محمدتقی آملی، آیت‌الله شاهرودی و نیز یک دوره کامل در درس خارج امام خمینی(ره) شرکت کرد. آیت‌الله یزدی، ویژگی درس امام(ره) را چنین برمیشمرد: «حضرت امام(ره) قبل و بعد از شروع سال تحصیلی به نصیحت طلاب میپرداختند و در اکثر مواقع هم به یاد دارم که شاگردان تحت تأثیر نفوذ کلام حضرت امام(ره) به گریه می‌افتادند. عجیب اینجا بود که مسائل مطروحه از سوی امام گاه از اهمیت چندانی برخوردار نبود، ولی بحث و بیان امام به گونه ای بود که همه را به گریه می‌انداخت. «همچنین درباره همراه بودن درس امام(ره) با بینش سیاسی میگوید: «ایشان در مسائل سیاسی و آموزش آن، در کنار دروس رسمی حوزه شیوههای عجیبی داشتند. برای مثال عرض میکنم که یک بار در کلاس درس اصول، از این شیوه استفاده کردند. در اصول فقه، بحثی وجود دارد تحت این عنوان که امر و نهی در صورتی معنا دارد که مخاطب آن قابلیت تأثیر پذیری و انبعاث داشته باشد. اکثر اساتید وقتی به این مبحث می‌رسند، در مقام مثال زدن میگویند: به دیوار و سنگ نمیتوان گفت چنین کن! اما حضرت امام می‌فرمودند: به خروشچف نمی‌شود امر کرد که نماز بخوان! خود به خود برای ما که شاگرد ایشان بودیم، این سؤال پیش می‌آمد که خروشچف دیگر چیست یا کیست؟ بعد که رفتیم دنبال پاسخ به این سؤال، مطالب فراوانی از مسائل اجتماعی آموختیم و همین امر بینش سیاسی ما را افزایش می‌داد و به گسترش افق دید ما کمک می‌کرد.
از دوستان و معاشران آیت‌الله یزدی در ایام تحصیل در اصفهان می‌توان از آقایان: فقیه ایمانی، مدنی، اخوان «ابطحی»، سید محمدعلی مجلسی و سید محمدباقر مجلسی نام برد. همچنین وی در نخستین سالهای طلبگی با آیت‌الله سید محمد حسین بهشتی آشنا شد و نظم آن شهید سعید را شایان ستایش میداند. از دوستان ایشان در زمان تحصیل در قم نیز می‌توان از آقایان محمدی گیلانی، شیخ حسین مظاهری، شیخ محمدتقی مصباح یزدی، سید علی‌اکبر موسوی یزدی و حاج شیخ مرتضی تهرانی(انصاری) نام برد.
فعالیتهای علمی و فرهنگی: زندگی آیت‌الله یزدی، همواره با تلاشها و دغدغههای علمی و فرهنگی همراه بوده است. بخشی از این تلاشها در قالب سخنرانی‌ها و تدریس‌ها تبلور یافته است که اغلب، اساسی ترین مباحث اسلام و تشیع در آن مورد مداقه قرار گرفته است و تا هم اکنون نیز ادامه دارد. بخش دیگر آن نیز در قالب مقالات و کتب مفیدی است که جوانان و طالبان علم را از معارف والای مکتب تشیع بهره مند می‌سازد. ایشان نخستین مقالههای خود را در نشریه «حکمت» به چاپ رساند. از جمله کتب ایشان که در زمان طاغوت به چاپ رسید، کتاب «گمشده شما» بود که چاپ آن باعث شد فردی به نام «مردوخ» به بهانه آن تهمت‌های ناروایی را به ساحت تشیع ابراز دارد. این مسأله باعث شد که آیت‌الله یزدی تهمت‌های او را در کتابی با عنوان «پاسخ تهمت‌های مردوخ» پاسخ دهد که هر دو کتاب «گمشده شما و پاسخ به تهمت‌های مردوخ مورد عنایت زعیم عالیقدر شیعه، حضرت امام خمینی(ره) قرار گرفت.
آیت‌الله یزدی در طول دوران مبارزه بر ضد رژیم شاهنشاهی، حتی در زمان تبعید، دست از نگاشتن در جهت تبیین معارف اسلامی برنداشت و تاکنون، کتابها و مقالات بسیاری را به چاپ رسانده اند که به برخی از آنها اشاره میکنیم:
آثار و تالیفات: اُسَسُ الایمان فی القرآن؛ نبذٌ من المعارف الاسلامیه؛ الولاده الاصطناعیّه للانسان؛ حکم التماثیل؛ من الذی بیده سهم الامام؟ رساله فی القسامه. مسائل چهارگانه فوق به ضمیمه چند مسأله دیگر در یک مجلد با عنوان تسع رسائل فقهیه به چاپ رسیده است.
فقه القرآن (۴ جلد)؛ این اثر در دوران زندان و تبعید جمع آوری گردید که پس از انقلاب تنظیم و چاپ شده است و به عنوان محور بحث ایشان در جلسه درس مورد بررسی و تبادل نظر قرار میگیرد. تاکنون دو جلد از این مجموعه که در برگیرنده روایات و فتاوی است چاپ و نشر گردیده است. همچنین تقریرات درس آیت‌الله بروجردی، امام خمینی و آیت‌الله اراکی را نیز نوشتهاند.
قبسات من سورتی الحمد و القدر؛ الامامه و الولایه فی القرآن (تالیف گروهی)؛ رسائل فقهیه؛ کتاب القضاء فی شرح العروه الوثقی (۲ جلد)؛ ثلاث رسائل فقهیه؛ اُسس العقیده فی الاسلام؛ آداب القضاء و احکامه؛ سلسله بحوث اسلامیه فی الحقوق؛ دارالاسلام و دار الحرب؛ المسائل الثقافیه؛ کتابهای فارسی؛ ترجمه قرآن کریم؛ مجموعه مقالات انسان شناسی در مجله حکمت؛ بشر و خداشناسی؛ گمشده شما؛ پاسخ تهمت‌های مردوخ؛ حسین بن علی را بهتر بشناسیم؛ شرح قانون اساسی؛ مجموعه مقالات در قانون اساسی در مجله نور علم؛ تفسیر سوره حمد؛ روان شناسی اسلامی اسلام همگام با زمان؛ سیری در تاریخ حدیث؛ علی(ع) بر منبر وعظ؛ سازندگی محیط؛ انسان و خداشناسی؛ پایه‌های ایدئولوژی در اسلام؛ مسایل فقهی جدید؛ دنیا در نظر علی(ع)؛ چند نکته؛ ولایت فقیه؛ گفتارهای اخلاقی؛ چهل حدیث؛ فعالیتهای سیاسی.
فعالیتهای سیاسی: زندگی سیاسی آیت‌الله یزدی، با توجه به مبارزه بی‌امان ایشان با رژیم شاه و نیز افشاگری‌های فراوان که به تبعید و زندان معظم له منجر می شد و با نگاه به سابقه مدیریت ایشان در دوران پیروزی انقلاب اسلامی، بخشی از تاریخ انقلاب را تشکیل میدهد و مطالعه آن، فضای مبارزه و مقاومت را در اذهان دوستداران انقلاب زنده می‌سازد.
آیت‌الله یزدی با ورود به حوزه علمیه قم، مبارزه و درس را با هم شروع کرد و با شرکت در درس امام خمینی(ره) و جلساتی عمومی و خصوصی ایشان، توانایی و عزم خود را برای پیگیری جریانهای سیاسی و پیروی از خط مشی امام(ره) اعلام می‌دارد. ارتباط وی با امام با حاضر شدن در درس خارج اصول ایشان در مسجد سلماسی و پرسشهای علمی و سیاسی در پایان درس آغاز شد. در آن ایام، در عصرهای جمعه، بیشتر جوانان به سینما می‌رفتند و جو سینماها آکنده از فیلم‌های زشت و مبتذل بود. حضرت امام(ره) با توجه به این معضل، از تعدادی طلاب خواسته بودند که جلساتی را در عصرهای جمعه در شهرهای مختلف برقرار کنند. رساندن این پیام امام(ره) در برخی از شهرها، به عهده آیت‌الله یزدی قرار گرفت. جلسه معروف مسجد امام حسن عسگری(ع) واقع در قم نمونه‌ای از منبر و سخنرانی‌های وی است که هر یک از گویندگان به دستور امام راحل ده شب در آنجا به سخنرانی پرداختند. هنگامی که نوبت به آیت‌الله یزدی رسید، به جای ده شب، بیست شب آن جلسه را اداره کرد. عنوان بحث‌های وی در آن بیست شب، «انقلاب‌های تاریک و روشن» بودکه امام(ره) نیز یک شب به آن محفل آمد و تا پایان جلسه هم حضور داشتند.
سخنرانی‌های ایشان در آن ایام، داستان‌هایی دارد که در کتاب خاطرات ایشان آمده که کسی محضر امام شکایت کرد و باعث شد امام خمینی(ره) ایشان را احضار فرماید و پس از نصیحت به شاکی فرمودند من در جریان مطالب منبرهای شما در مسجد امام هستم و شیشه عطری هدیه و برای ایشان دعا کردند. ویژگی سخنرانی‌های آیت‌الله یزدی این بود که در سخنرانی خود ضمن بیان مکتب و روش اهل بیت(ع) و نیز خط مشی دشمنان آنها، واقعیات مبارزه و مصداق‌های کنونی دشمنی با اهل بیت(ع) را بیان می‌کرد؛ مثلاً در باره نهضت امام حسین سلام الله علیه سخن میگفت و بدی و پلیدی یزید و پیروانش را به مردم گوش زد می‌کرد. سپس حسینیان زمان و یزیدیان این دوره را با ویژگیهای آنها و با انطباق با صدر اسلام بیان می‌فرمود. کتاب «حسین بن علی را بهتر بشناسیم» حاصل این سخنرانی‌ها بود که چند بار، ساواک آن را از بازار جمع آوری کرد.
ساواک که این گونه افشاگری‌ها را بر نمی‌تافت، آیت‌الله یزدی را بارها دستگیر و ممنوع المنبر کرد؛ از جمله دستگیری بعد از ۲۱ رمضان در مسجد جامع قم و پس از سخنرانی در منزل آیت‌الله العظمی گلپایگانی را می‌توان نام برد. ساواک بارها ایشان را تبعید کردکه طولانیترین آنها پس از بندر لنگه و بوشهر، رودبار بود؛ اما آیت‌الله یزدی در دوره تبعید نیز دست از مبارزه برنمی داشت و بارها به طور مخفیانه به تهران و قم می‌آمد و در جریان امور قرار می‌گرفت و اعلامیههای امام را برای مردم و علمای شهرها می‌برد. ایشان در قم و تهران جلساتی را به صورت مخفی تشکیل می‌داد و با افراد و جریانهای گوناگون به تبادل نظر می‌پرداخت که به جلسات زیرزمینی شهرت یافته بود.
از دیگر فعالیت‌هایی که در کارنامه سیاسی آیت‌الله یزدی می‌درخشد، پناه دادن به آن دسته از سربازان فراری بود که پس از دستور امام(ره) و پیش از پیروزی انقلاب، از ارتش گریخته و به مردم پیوسته بودند. منزل او در آستانه پیروزی انقلاب مرکز تلاشها و نیز حل و فصل بسیاری از امور جریانهای انقلاب بود. همان منزلی که امام(ره) پس از پیروزی انقلاب و مراجعت به قم، در آن ساکن شدند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در اولین سخنرانی امام(ره) در فیضیه که شور و شوق فراوان و کثرت جمعیت مانع از انجام این سخنرانی بود حضرت امام به ایشان دستور می‌فرمایند برای آرام کردن مردم ایراد سخن کنند و ایشان نیز امر امام را اطاعت نمودند که خاطره آن در اذهان حاضران در آن روز بزرگ باقی مانده است.
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از مراکز بسیار مهمی بود که در زمان رژیم طاغوت، خدمات شایانی را به مبارزات ملت ایران برای دست یابی به انقلاب اسلامی انجام داده است. آیت‌الله محمد یزدی، از آغازین روزهای تأسیس این مرکز، با آن همکاری داشته است و این همکاری تاکنون نیز ادامه دارد. ایشان خود درباره جامعه مدرسین میگوید: «جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در شمار مراکزی بود که توانست احترام توده مردم را نسبت به خود جلب کند. مردم اعضای جامعه را افرادی متدین و فاضل یافته بودند و عمیقاً به این باور رسیده بودند که اینان کسانی نیستند که برای قصد و غرض دنیوی کاری انجام داده و سخنی بگویند و جز برای خیر و انجام وظیفه دینی و الهی خودکاری نمیکنند.
سمت‌های اجرایی: آیت‌الله محمد یزدی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز همواره در خدمت نظام و بازوی توانای امام و رهبری بود.
ایشان در مسؤولیت‌های بسیار مهمی ایفای نقش نموده اند که برخی از آنها بدین شرح است: ریاست دادگاه انقلاب اسلامی قم؛ ریاست دفتر امام(ره) در قم؛ نمایندگی مجلس خبرگان قانون اساسی؛ نمایندگی مجلس شورای اسلامی در دو دوره متوالی (دوره اول از قم و دوره دوم از تهران)؛ نائب رئیس مجلس شورای اسلامی؛ عضویت در شورای نگهبان پس از استعفای آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی؛ عضویت در شورای بازنگری قانونی اساسی؛ ریاست قوه قضائیه با حکم مقام معظم رهبری در دو دوره پنج ساله؛ نمایندگی رؤسای سه قوه در هیأت سه نفره حل اختلاف بین مرحوم رجایی و بنی صدر؛ نمایندگی مجلس خبرگان رهبری؛ نائب رئیس و قائم مقام اجرائی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم؛ عضویت در دوره چهارم و پنجم شورای عالی حوزه‌های علمیه و رئیس دوره پنجم آن شورا.
تحریریه شبکه اجتهاد؛ ضایعه فقدان این عالم ربانی را به ساحت مقدس ولی‌الله الاعظم امام زمان (عج) و مراجع عظام تقلید مخصوصاً رهبر معظم انقلاب و حوزه‌های علمیه تسلیت عرض می‌نمایید.
براساس اطلاع روابط عمومی جامعه مدرسین، مراسم تشییع آیت‌الله حاج شیخ محمد یزدی (ره) رئیس شورای عالی جامعه مدرسین، امروز چهارشنبه ساعت ۱۶ از مسجد امام حسن عسگری(ع) به سمت حرم مطهر می‌باشد.
