مکتوب و منتشر شد؛ اندیشه‌های «حکمی» و «اجتهادی» شهید صدر

به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «اندیشه‌های حکمی و اجتهادی شهید صدر» به کوشش ابوالفضل عنابستانی و تحت نظارت حجت‌الاسلام و المسلمین خسروپناه و به همت مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران منتشر شد.

این کتاب گزارش کوتاهی از ابعاد اندیشه حکمی و اجتهادی شهید صدر در فلسفه علوم انسانی است که توسط استادان، محققان و فرهیختگان تدوین شده ­است. هدف از این تحقیق نشان دادن مبانی فلسفی-اسلامی علوم انسانی و چگونگی تأثیرگذاری آنها بر تولید علوم انسانیِ اسلامی در عرصه نظریه­پردازی و تحقیقات کاربردی در آثار و اندیشه­های شهید صدر و دربردارنده نوآوریهای متعدد شهید صدر در این عرصه و سنجش آن است.

ساختار این پژوهش در هفت فصل تنظیم شده ­است. این فصول که در بردارنده مقالات متعددی است، به شرح زیر معرفی می­شود.

فصل اول. کلیات که شامل دو مقاله است: اول «زیست­نامه و معرفی آثار ایشان» و دوم «شهید صدر و کاستی­های متون آموزشی حوزه».

فصل دوم. فلسفه علم که شامل سه مقاله است: اول «منطق استقراء از دیدگاه شهید صدر»، دوم «دیدگاه شهید صدر درباره احتمال» و سوم «علیت و سلطنت انسان از دیدگاه شهید صدر».

فصل سوم. فلسفه دین و اجتهاد شامل پنج مقاله: اول «روش دین­شناسی شهید صدر»، دوم «اثبات توحید از طریق منطق ذاتی»، سوم «انسجام تفکر اصولی در مکتب شهید صدر»، چهارم «تطور اصول فقه در اندیشه شهید صدر» و پنجم «کلام شیعه و ادوار حیات فکری ائمه علیهم السلام».
فصل چهارم. حکمت قرآن شامل چهار مقاله: اول «رسالت قرآن»، دوم «روش­شناسی تفسیری شهید صدر»، سوم «جایگاه آیات الاحکام در منظومه فکری شهید صدر» و چهارم «تفسیر موضوعی از دیدگاه شهید صدر و استاد مصباح».

فصل پنجم. فلسفه علم الاجتماع شامل سه مقاله «خاستگاه کشف قانونهای تاریخی؛ بررسی دیدگاه شهید صدر»، دوم « فرهنگ و تمدن از نگاه شهید صدر» و سوم «وجودشناسی جامعه از منظر شهید صدر».

فصل ششم. فلسفه سیاسی شامل سه مقاله: اول «حکومت از منظر شهید صدر»، دوم «مردمسالاری دینی در اندیشه سیاسی شهید صدر» و سوم «نظریه آزادی در اندیشه سیاسی شهید صدر».

فصل هفتم. فلسفه اقتصاد شامل سه مقاله: اول «نقش مجامع فقهی در مقابله با چالشهای روند بانکداری اسلامی»، دوم « بانک بدون ربا از دیدگاه اسلام با نگاه شهید صدر» و سوم « شهید صدر و برداشت های نوین از آیات اقتصادی قرآن».

بنابر گزارش شبستان، در بخشی از مقدمه این کتاب آمده است:
“یکی از متفکران و نظریه­پردازان معاصر که متأثر از مبانی دینی، نظریه خاصی را درباره علم دینی ارائه نموده‌ است و رهیافت او در نظریه­پردازی دینی و تحقیقات علوم انسانی اسلامی به مثابه یک الگوی روشی می­تواند مورد بررسی، تحقیق و تکمیل قرار گیرد «شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر(ره)» می‌باشد. علم دینی در مکتب علامه صدر، یکی از نخستین نظریه­های علوم انسانی اسلامی است. البته شهید صدر هیچ نگاشته مستقلی که به تبیین نظریه علم دینی خودش بپردازد، ندارد ولی به صورت کاربردی در حوزه­هایی چون روش­شناسی، اقتصاد، علم­الاجتماع، سیاست به تحقیق و تدوین نظریه پرداخته­است و به ویژه در اقتصاد آثار متعددی نگاشته که «اقتصادنا»، «البنک لاربوی فی الاسلام» از دیگر آثار شهرت بیشتری دارد.

امتیاز الگوی شهید صدر در باب علم دینی علاوه بر اینکه از پیش‌کسوتان این بحث است، این است که تنها به مبانی و ارائه مدل عقلانیت و کلیات الگوی تولید علم دینی اکتفا نکرده­است، بلکه عقلانیت اسلامی را لااقل در عرصه اقتصاد پیاده کرده­است و می­توان از این امر جزئیات این الگو را نیز تنسیق، تدوین و تکمیل نمود.

آیت‌الله شهید صدر از جمله متفکرانی است که همواره نسبت به اندیشه ناب اسلام حساسیت داشته و در مقابل دو جریان مهم نظری و عملی در شرق و غرب اعلام موضع نموده است. وی با تألیف کتاب‌ «فلسفتنا»، چهارچوب‌های معرفتی لیبرالیسم و سوسیالیسم را به چالش کشید و در همان راستا مبانی معرفتی اسلام را طرح نمود. پس از آن با تکیه بر همان مبانی، کتاب «اقتصادنا» را نوشت و پس از نقد مبانی نظری اقتصاد سوسیالیستی و سرمایه‌داری، مکتب اقتصاد اسلامی را طرح نمود و نگاهی اصلاحی به علوم انسانی انداخته است. رگه‌های اندیشه‌های ناب این متفکر برجسته و اسلام‌شناس مصلح، در تمام آثار و تألیفاتش وجود دارد. زاویه دید شهید صدر که در این مجموعه به تصویر کشیده می‌شود، در زمان خود از بیشترین انسجام و شفاف‌ترین رهیافت‌ها برخوردار بوده است و تا زمان کنونی نیز کارآمدی خود را از دست نداده است”.

شایان ذکر است، این اثر به بهای ۱۹۰۰۰ تومان در شمارگان یک هزار نسخه منتشر شده است.