دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: آیا ما در فقه اسلامى عملى به‌عنوان جرم سیاسى داریم یا خیر؟ سؤالى است که باید به آن پاسخ داد. در حقوق اسلام شاید نتوان این عنوان خاص (جرم سیاسى) را پیدا کرد، کما اینکه در حقوق موضوعه هم این عنوان خاص در زمان‌هاى گذشته مطرح نبوده است، ولى مصداق آن مطرح بوده است. فقهاى شیعه، بغى را …

شبکه اجتهاد: دولت سیزدهم اولین دولت در قرن جدید و گام دوم انقلاب است. به خواست خدای متعال تشکیل این دولت گام مهمی برای رسیدن به مرحله دولت‌سازی اسلامی در فرایند تمدن بزرگ اسلامی خواهد بود. بر خود لازم دیدم با توجه به شرایط اقتصادی موجود مطالبی را برای جهت‌گیری صحیح اقتصادی به عرض حضرتعالی برسانم: ۱- الگوی نظام جمهوری …

شبکه اجتهاد: نگاشته ذیل درصدد نتیجه‌گیری در موضوع مد نظر نیست، بلکه نکاتی است که به باور نگارنده هرکس در این زمینه بخواهد استنباطی داشته باشد لاجرم باید به این نکات توجه بنماید: نکته اول: تصویر صورت مسأله است، این مساله در چند فرض‌ می‌تواند مطرح بشود: – جایی که حکم خدا و رضایت مردم یکی است، در اینجا، بحث …

اختصاصی شبکه اجتهاد: پس از پخش برنامه سوره با موضوع «دولت اسلامی، گستره وظایف و اختیارات»، با حضور استاد علیدوست، همان‌طور که انتظار می‌رفت، شاهد بازخورد‌های گوناگونی بودیم که از باب فرمایش امیرالمؤمنین علیه‌السلام: «اِضرِبُوا بعضَ الرأیِ ببعضٍ یَتَوَلَّدْ مِنهُ الصَّوابُ» آن‌ها را به فال نیک گرفته و از آن استقبال می‌کنیم. در همین راستا نقدی از جناب حجت‌الاسلام دکتر …

اختصاصی شبکه اجتهاد: اگرچه جواز یا عدم جواز مرجعیت زنان بحث تازه‌ای نیست اما هر از گاهی در محافل علمی یا رسانه‌ای پررنگ می‌شود؛ نکته‌ای است که معمولا در این باب زیاد مورد توجه قرار نمی‌گیرد و آن انفکاک رسالت اجتماعی از شأن مرجعیت، و نگاه صرفا تخصص و کارشناسی به آن است. اگر مقام مرجعیت را تنها از باب …

شبکه اجتهاد: لفظ فقه چه به معنای عملیات استنباط و اجتهاد و چه به معنای دانش فقه، با شریعت تفاوت دارد؛ فقه داعیه‌دار کشف شریعت است. شریعت، الهی و معصوم است و در آن خطا و اختلاف نیست ولی ممکن است حاصل فقه، خطا داشته باشد زیرا عصمت ندارد. بنابراین فقه، دانشی بشری است، خواه فقه فردی باشد یا تمدنی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: تمدن بالاترین سطح پیشرفت و تعالی یک جامعه است، از این‌رو می‌توان رویکرد تمدنی هر دانش را به معنای قرار گرفتن آن دانش در مسیر تحقق تمدن دانست. در نتیجه مقصود از فقه تمدنی صرفاً تأثیر فقه بر تمدن نیست بلکه فقه تمدنی به معنای ایجاد یک تمدن بر محور فقه است. فقه با رویکرد تمدنی، یعنی …

شبکه اجتهاد: جناب استاد علیدوست در صحبت اخیر خود در برنامه تلویزیونی سوره چند بار تأکید داشتند که منظورشان از مصلحتی که مبنای حکم است، مصلحت شرعی است. این در حالی است که مصلحت خود مبنای حکم شرعی است. اگر مصلحت مقید به وصف شرعی بودن شود منجر به دور در قانون‌گذاری می‌شود زیرا از طرفی مصلحت مبنای تشریع است …

شبکه اجتهاد: سنت اجازه یکی از سنت‌های ریشه‌دار و باسابقه در اسلام به‌ویژه در میان شیعیان است. (۱) به‌عنوان نمونه یکی از هشت راهی که محدثین بزرگوار و علمای گران‌قدر برای تحمل حدیث (۲) ذکر کرده‌اند، اجازه است. (۳) متن برخی از اجازات نقل حدیث و روایت از قرن چهارم هجری الآن موجود است. البته در این میان، بسیاری از …

شبکه اجتهاد: آیت‌الله حاج سیدجواد خامنه‌ای، روحانی زاهد و ساده‌زیست اهل آذربایجان بود که در نهایت بعد از سال‌ها درس و بحث در نجف اشرف راهی مشهد شد و آنجا سکنا گزید. روحانی معروف و زاهدی که هنگام رحلت در مشهد علاقه‌مندان زیادی داشت، امّا تمام دارایی‌اش بعد از ۹۱ سال عمر با عزت و ۵۰ سال فعالیت تبلیغی و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: کار «آیت‌الله‌ های خود خوانده» بالا گرفته است. آنها که پیش از این، گاه به شوخی و با طعم لبخند، از خود، با عنوان «آیت‌الله» یاد می‌‌‌کردند و وقتی همان لقب دوست داشتنی را پیش از نامشان می‌‌‌گذاشتی، قدری سرخ و سفید هم می‌‌‌شدند، این بار برای آیت‌الله شدن، سر و صدا می‌‌‌کنند، سیستم طراحی می‌‌‌کنند و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: گفته شده است که «مراد از قبول روایت، بودن شهرت عملی برابر آن روایت است». از این رو وقتی گفته می‌شود: شهرت عملی و فتوایی، سبب جبران ضعف سند روایت می‌شود، عبارت اخرای این تعبیر است: «روایت او را قبول کرده‌اند». این تعریف به آیت‌الله سید ابوالقاسم خوئی(ره) نسبت داده شده است.(۱) اصطلاح اول در علم درایه …

شبکه اجتهاد: شکی نیست که فهم دقیق برخی از احادیث و گزارش‌های تاریخی در گرو واقعیات موجود در جامعه عصر نزول است. به طور خاص برخی از مسائل معروف و شناخته شده جامعه عربی، موضوع احکام شرعی قرار گرفته‌است و به همین دلیل شناخت دقیق آن برای دستیابی به حکم شرعی یا فهم مسائل تاریخی اهمیت دارد. واحدهای اندازه‌گیری یکی …

شبکه اجتهاد: واکنش در برابر جرم به دو صورت «سرکوبگر» و «پیشگیرنده و حمایتی» است. انتخاب واکنش جزایی به صورت کیفر در مرحله قانون‌گذاری باید تابع مبانی، اصول و معیارهایی باشد. البته کیفر، اقدامی قانونی است که بر ارتکاب رفتاری که در قانون جرم‌انگاری شده ‌است، بار می‌گردد. در تاریخ تحولات حقوق کیفری همیشه موضوع کیفرها در محور تحولات قرار …

شبکه اجتهاد: رهبر معظم انقلاب در جریان بحران کرونا، الگوی خاصی از مدیریت را در پیش گرفتند که این الگو از شبکه‌ای از عناصر تشکیل می‌شد. نشانه‌های نمادین همه این عناصر، در اقدام روز گذشته ایشان در تزریق واکسن ایرانی قابل ردیابی است. اولین و مهم‌ترین و برجسته‌‌ترین عنصر الگوی مدیریتی رهبر انقلاب در مواجهه با بحران کرونا، عقلانیت، تخصص‌گرایی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: امروزه کتاب‌هایی با نام‌های ائمه (ع) مشهور گشته‌اند که بایستی با ریزبینی به کنکاش در مورد آن‌ها پرداخت تا بتوان سره از ناسره را شناخت. دو کتاب فقه الرضا و طب الرضا از امام رضا (ع) مورد تفقد برخی قرار گرفته است؛ اما به‌راستی انتساب این دو به حضرت امام رضا (ع) به جاست یا خیر؟ جواد …

اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از محدثان بسیار پویا در حوزه‌­های حدیثی فریقین، ابوالمفضل شیبانی (درگذشتۀ ۳۸۷ق) است. میراث بسیار گسترده‌­ای از روایاتِ وی در منابع روایی امامیه، زیدیه و اهل سنت باقی مانده است. اما از آن جا که او در منابع رجالی امامیه و اهل سنت، تضعیف شده است، در عمل بسیاری از میراث وی به حاشیه رفته است.[۱] …

شبکه اجتهاد: نقل است که پس از توفیق نهضت تنباکو در اثر فتوای تحریم توسط میرزای شیرازی، ایشان با تأثر به نزدیکان خود فرموده که اکنون دشمن قدرت روحانیت شیعه را فهمیده و کمر به نابودی آن خواهد بست! حتی اگر این نقل قول، ثابت نباشد، گویای آن است که سرمایۀ اجتماعی روحانیت و حوزه‌های علمیه و قدرت نرم سیاسی …

شبکه اجتهاد: غزالی هنوز استادش امام الحرمین جوینی در قید حیات بود که خلاصه آموزش‌های اصولی خود که وی را برای استادی در نظامیه شایسته نشان‌ می‌داد نوشت. این نوشته در واقع خلاصه‌ای بود از آنچه نزد استادش امام الحرمین خوانده بود و البته علاوه بر آنکه سخنان استاد را در درس‌هایش ارائه‌ می‌داد گاهی نظرات خودش را هم بازتاب‌ …

شبکه اجتهاد: در کتاب‌هایی که درباره تاریخ فقه شیعه نوشته شده (که البته با اشکالات متعدّدی چه از لحاظ ساختار، چه محتوا و چه نگاه تاریخی مواجه است) از دوره صد ساله پس از شیخ طوسی تا عهد مرحوم ابن ادریس حلی، به دوره رکود فقه شیعه و یا دوره مقلّدین شیخ طوسی یاد می‌شود(۱). این مطلب، در بسیاری از …

شبکه اجتهاد: عمدتاً حکومت‌ها بر سه عنصر محوری «مردم»، «کارگزاران یا حاکمان» و «سرزمین» شکل می‌گیرند؛ به این معنا که اگر حکومتی، دارای سرزمین نباشد حکومت محقّق نیست؛ همان‌طور که اگر حکومتی، دارای کارگزار یا شهروند نباشد باز هم صدق عنوان حکومت مشکل است. برای اینکه این سه عنصر بتوانند «نظام سیاسی» را تشکیل دهند ضروری است که کارگزاران با …

شبکه اجتهاد: جریان‌های سکولار با ویترین روشنفکران به اصطلاح دینی، در صدد تغییر باورهای دینی و تهی‌کردن گفتمان اسلامی از عناصر هویتی آن هستند تا در نتیجه، شریعتی سازگار در برابر انحرافات تمدنی غرب و ساکت در برابر نظام سلطه ارائه دهند. انکار جنبه‌های قدسی و الهی حکمرانی و تبدیل آن به امری عرفی و غیر شرعی، یکی از اقدامات …

اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه استدلالی که استنباط احکام شرعی را عهده‌دار است، مبتنی بر اصول و مبانی است، فقیه با بهره‌گیری از آن، به استخراج و استنباط احکام شرعی می‌‌‌پردازد. فقه سیاسی که عهده‌دار ارائه راهکار و رهیافت مسائل سیاسی و اجتماعی می‌‌‌باشد نیز مبتنی بر اصول و مبانی خاصی است، احکام موضوعات حکومتی به کمک آن، سازوکار فقهی به‌دست …

شبکه اجتهاد: اصل تقلید با توجه به مفهوم متعارف و ضرورت آن از پشتوانه‌های روایی همچون روایات ارجاعیه برخوردار است و افزون بر آن، عقل و سیره عقلا نیز به مراجعه به متخصص هر رشته در امور مختلف تاکید دارند. البته به خاطر حساسیت دین فردی که مورد مراجعه قرار می‌‌گیرد، باید افزون بر تخصص یا اجتهاد مصطلح، دارای تقوا …

شبکه اجتهاد: رهبر انقلاب، جایگاه ریاست‌جمهوری را مهمترین و پرمشغله ترین مدیریت کشور می‌دانند. شاخصهای رئیس جمهور مطلوب مد نظر رهبر انقلاب در سال جاری که عمده تمرکز در این یادداشت، این شاخصها خواهد بود، دوبار در سال ۱۴۰۰ تاکنون به صورت صریح بیان و تشریح شده است، ایشان در سخنرانی نوروزی ابتدای سال ۱۴۰۰ برای بار اول و در …

شبکه اجتهاد: مطلب اخیر جناب محمد سروش محلاتی درباره تکلیف دینی در انتخابات را دیدم که متأسفانه مثل همیشه زدن ساز مخالف در دستگاه انتقاد بر جبهه انقلاب مشاهده می‌شد. جالب اینکه وی رندانه این نوع تکلیف را در آغاز انقلاب از سوی امام خمینی (ره) موجه می‌داند و اما آن را در این چند دهه ناموجه می‌پندارد. باری چند …

شبکه اجتهاد: هفدهم خرداد سالروز ملی شدن بانک‌ها در سال ۱۳۵۸ است؛ پس از پیروزی انقلاب اسلامی تمامی بانک‌های خصوصی در ایران بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی، دولتی اعلام شدند. این اقدام به عنوان گامی در جهت اسلامی سازی بانکها تلقی شده و با اضافه شدن مقررات و دستور العملهای بانکی زمینه برای تصویب قانون بانکداری بدون ربا در …

شبکه اجتهاد: اسلام سنتی یا اسلام تاریخی با نفوذ و هیمنه اجتماعی طولانی مدت خود در جوامع اسلامی توانسته یکّه‌تاز و صحنه گردان چهره بیرونی اسلام باشد و از این پایگاه درازدامن تاریخی، چهره‌‌ای موجه برای خود بسازد. مؤلفه اصلی این جریان کم‌توجهی و اعتزال اجتماعی از اتفاقات و پیشامدهای حقوقی- مدنی دنیای معاصر است. سردمداران این جریان حتی الامکان …

شبکه اجتهاد: فقه، برخلاف آن چه ممکن است در نگاه نخست به نظر آید، دانشی است به جد معطوف به عمل و جهان بیرون. چه‌بسا این دانش، بیش و پیش از هر دانش دیگری در تاریخ اسلام، با واقعیات بیرونی آغشته و در ارتباط با آن پرورده است. در واقع بافتار نظری و ساختار روش شناختی فقه در پیوند با …

شبکه اجتهاد: اخیراً استاد فیاضی از اساتید مطرح فلسفه در همایشی با موضوع «تأثیر متقابل فلسفه و اجتهاد فقهی» به لزوم فراگیری فلسفه و منطق پرداختند و از تأثیرگذاری آن در فرایند فقه و اصول سخن گفتند. (بخوانید) ایشان در بیانات خود مدعی شده‌اند که منطق و فلسفه به‌شدت در فقه و اصول تأثیرگذار است و‌ نمی‌‌‌توان بدون فراگیری علم …