دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: برانگیخته شدن حضرت محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) به پیامبری در بیست و هفتم ماه رجب، یادآور فرخنده‌ترین حادثه تاریخ و بزرگترین موهبتی است که به بشریت عنایت شده است. بعثت آن بزرگوار را باید نشانه رسیدن انسان به عالی‌ترین مراحل استعداد معنوی و بلوغ فکری دانست؛ چیزی که می‌تواند در سایه عمل به رهنمودها و دستورهای پیامبر …

شبکه اجتهاد: شاید هیچ تمدن‌پژوهی را نتوان یافت که به نقش محوری حکومتها در پیدایش و پایایی تمدنها باور نداشته باشد. در نگاهی تاریخی نیز، بخشی چشمگیر از گزارش تمدنها به معرفی حکومتها در قلمرو آن تمدن اختصاص می‌یابد. انکار نمی‌توان کرد که حکومت یکی از مؤلفه‌های بنیادین در هر تمدنی است، اما یکسان‌انگاری حکومت و تمدن هم پنداره‌ای ناصواب …

شبکه اجتهاد: درست است که کلمه مقاومت به طور صریح در دیدار مرجعیت دینی نجف با پاپ طبق رسانه‌هایی که این اتفاق را پوشش دادند یا بیانیه ای که از طرف دفتر آیت‌الله سیستانی اعزه الله صادر شد، بیان نشده بود اما تأکید مرجعیت اعلای عراق به پاپ درخصوص این که فلسطین اشغال شده است و ملت آن تحت آزار …

شبکه اجتهاد: موضوع بحث، مفهوم شناسی فقه نظام و فقه غیرنظام؛ در دوران معاصر است. فقه نظام و فقه غیرنظام بسیار پُربسامد است. این دو پدیده و نهاد، ‌کاربست‌های مختلفی دارند. از این جهت شناسایی این کاربست‌ها لازم است که در گفتگو معلوم شود هرکس وقتی این کلمه را به‌کار می‌برد چه مرادی دارد. پشت این قضیه هم تتبع و جستجو …

شبکه اجتهاد: در نامه نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی به مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیه نفی سَبیل را مبنای اصلی برای منع تصویب اف ای تی اف دانستند. که البته مهم‌ترین آیه برای استشهاد و استناد در این موضوع همین آیه است. لیکن دو نکته باید با دقت در کانون توجّه قرار بگیرد: اول اینکه مفسرین بزرگ شیعه در این …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مراد از اجتهاد در لغت و ادبیات عرب چیست؟ (در صورت عدم قبول اجتهاد متوسط و قول به لزوم اجتهاد در مقدمات علاوه بر اجتهاد در فقه). آیا مراد این است که همانند جوهری و ابن منظور در لغت و سیبویه و ابن هشام انصاری در ادبیات صاحب‌نظر شد؟ یا مراد این است که به قدری بر …

شبکه اجتهاد: فقه نظام، از اصطلاحات پرکاربردی است که امروزه برای دلالت بر صورتی از تفقه استعمال می‌شود که تلاش دارد انسجام و نظم بیشتری از شریعت الهی را منکشف کند. (توجه شود که علم فقه، علم کشفّ شریعت الهی است.) اما در این میان، اختلاف بر سر اینکه فقه نظام، دقیقاً چه چیزی را منسجم‌تر و نظام‌مندتر ملاحظه می‌کند، معانی‌ِ …

شبکه اجتهاد: در تبیین اهمیت تحقیق و تدریس در این حوزه از آموزه‌های دینی هم به عنوان مضاف در این حوزه باید توجه کرد و هم به مضاف الیه؛ منطق و روش شناسی (مضاف) در هر علمی از بالاترین اهمیت برخوردار است و نیاز به توضیح نیست؛ در مضاف الیه هم همین بس که مطابق روایت یک ثلث از آموزه‌های …

اختصاصی شبکه اجتهاد: رهبری معظم انقلاب در بیانات اخیرشان فرمودند: «وقتی آمریکا از برجام خارج شد دستور قرآن این است که تو هم تعهد را رها کن، با این حال باز هم دولت محترم ما تعهدات را رها نکرد». یادداشتی در فضای مجازی منتشر شده، که منسوب به یکی از استادان حوزه علمیه قم است. در این یادداشت که ظاهراً …

اختصاصی شبکه اجتهاد: طریق بلاغت: کتاب «نهج‌البلاغه» (یعنی طریق آشکار بلاغت) اثری ارزشمند از معارف ‌دینی، مضامین حدیثی و جلوه‌های ادبی در کلمات امیرمؤمنان علی علیه السلام است که سید رضی ره ـ فقیه و متکلّم و مفسّر زبر دست شیعه و ادیب و شاعر و زبان شناس عربی ـ در سال ۴۰۰ ه.ق. گزینش و تدوین کرده است. مضامین …

شبکه اجتهاد: کمتر کتابی در کلیات علم رجال نوشته شده که در آن اخباری‌ها به عنوان مخالفان علم رجال معرفی نشده‌اند!(۱) در این گونه کتاب‌ها، به شبهات اخباری‌ها پیرامون بی فائدگی و یا حرمت علم رجال پاسخ داده شده است، شبهاتی که بطلان آنها بدون نیاز به هیچ گفتگویی واضح است. این تلقی از اخباری‌ها تلقی رائجی است، لا اقلّ در حوزه‌های …

شبکه اجتهاد: برخلاف دوران قدیم که فتاوای فقها و تغییر و تحول آن مورد توجه زیاد جامعه و نخبگان نبود امروزه فقه زیر ذره‌بین مطالعات رشته‌های مختلف دانشگاهی قرار دارد و از جامعه شناسی دین تا مطالعات تشیع و تاریخ فقه و فقها به‌دقت فتاوا را ملاحظه و ابعاد اجتماعی و تغییر و تحولات آن‌ها را مورد توجه قرار می‌‌دهند …

شبکه اجتهاد: پژوهش درباره مذهب «اسماعیلیه» در سال‌های گذشته به دلیل تلاش‌ها و تحقیقات مؤسسه مطالعات اسماعیلی در لندن فزونی یافته و به جنبه‌های گوناگون این مذهب از تاریخ و نسخ خطّی گرفته تا تعلیمات کلامی، تفسیری و… ایشان همواره موضوع پژوهش‌های گسترده قرار داشته است. با این حال به نظر می‌رسد پژوهش‌های انجام شده درباره «فقه اسماعیلیه» و «منابع …

شبکه اجتهاد: قانون گذرنامه در سال ۱۳۵۱ تصویب شد (حدود پنجاه سال پیش!) و بعد از انقلاب هم مورد بازبینی قرار نگرفته است. در سال ۱۳۶۳ شورای نگهبان شرط اذن شوهر را در ماده هجدهم قانون گذرنامه برای بانوانی که حج واجب بر ذمه آنها بود غیر شرعی دانست؛ پس مشخص است که حداقل اطلاق این ماده نمی‌تواند از نگاه …

شبکه اجتهاد: منظور از دین در این گفتار «دین اسلام» و منظور از حکمت «جامعیت متوازن، متعادل و معقول از همه ارزش‌ها» است. سخن گفتن از مقوله‌ای چون «نسبت دین و حکمت» همیشه بایسته و شایسته است و نیاز به مناسبت زمانی خاصی ندارد. لکن پرداخت این جانب به این موضوع به دلیل مطالبی است که جناب آقای دکتر عبدالکریم …

شبکه اجتهاد: از فروع مطرح در فقه، چگونگی برخورد جامعه اسلامی با اهل بغی است که گزاره‌های متعددی در تبیین آن دخالت دارد؛ مانند اینکه آیا باغی محکوم به کفر است یا عنوان بغی تأثیری بر اسلام او ندارد؟ احکام مسلمان و کافر در موارد متعدّدی؛ مانند أکل از ذبیحه آنان، ازدواج با آنان، غیبت آنان و نگاه به موی …

شبکه اجتهاد: امام خمینی (ره) از یک سو، شخصیت مرجع، فقیه، مجتهد و از سوی دیگر شخصیتی سیاسی، اجتماعی و بنیانگذار عظیم تاریخ انقلاب اسلامی بود. امام یک حکیم و عارف در حوزه هنر بود و این تعبیر را داشت که هنر انقلابی، اسلامی و دینی، آن هنری است که مرکزش جمال حق است. امر هنر، فهم و خلق زیبایی‌هاست …

شبکه اجتهاد: پرسش این است آیا باید فقاهت ما با تراث اهل سنت مقارنه بشود یا نه؟ عده‌ای به شدت منکر این مقارنه هستند. در حوزه قم، برخی می‌گویند اصولاً پرداختن به اینها پرداختن به باطل و ضایع کردن وقت طلاب است. البته می‌گویند چون ما در تراث دینی‌مان روایت داریم که روایات مخالف عامه را بر روایت موافق عامه ترجیح …

شبکه اجتهاد: یکی از مشکلات نظام بانکی تاخیر در پرداخت اقساط توسط مشتریان می‌باشد از این‌رو به کمک اندیشمندان به دنبال راه حلی برای فرار از این معضل و جلوگیری از انباشت معوقات می‌باشند. اخذ دیرکرد در بانک اگر به این صورت باشد که وقتی فردی اقساط خود را با تأخیر می‌پردازد و از او جریمه دریافت شود. اگر به …

شبکه اجتهاد: همواره تاریخ فقه شیعه از کلینی تا خمینی (ره)، به مسأله ولایت فقیه توجه داشته است. اما چه شد که تنها امام خمینی توانست این ایده را به یک امر سیاسی واقعی تبدیل کند ولی دیگر فقیهان، از چنین قدرت و توانی برخوردار نبوده‌اند؟ بخشی از جواب، به شرایط سیاسی، تاریخی و ظرفیت‌های اجتماعی ارتباط دارد. در برخی …

شبکه اجتهاد: علم اصول یکی از مهمترین علوم اسلامی است که شاید بالندگی و پویایی او در بین علوم اسلامی در قله باشد. در مورد ظرفیت‌شناسی علم اصول، چند سؤال اساسی مطرح می‌باشد: ۱- مبانی علم اصول در بحث‌های علوم انسانی چه تأثیری می‌تواند داشته باشد؟ ۲- روش شناسی علم اصول چه دستاوردهایی در مباحث علوم انسانی خواهد داشت؟ ۳- …

شبکه اجتهاد: امام خمینی (ره)، ذهنی چندلایه داشتند. هم در مسیر سلوک و عرفان نظری و عملی، درس‌آموخته و مربی شده بودند، هم در فلسفه به غایه‌المنتهایی دست یافته بودند، هم فقیهی متبحر و پیشرو بودند، هم ادیبی کارآزموده و هم آشنا به موضوع تشکیلات و تعاملات. همه این‌ها، امام را در تلاقی بی‌نظیری در تقاطع حکمت و عرفان و …

شبکه اجتهاد: بدون تردید نظریه ولایت فقیه، هم به لحاظ تاریخی و هم به لحاظ دامنه شمولِ موضوعی، تازه‌ترین و متعالی‌ترین نظریه در پهنه‌ی حکومت و حکمرانی است و امام خمینی رحمت‌الله علیه با إشراف فقهی، کلامی و تاریخی بر مبانی و نظریات پیشین کوشیده در این نظریه بخش‌های مغفول و ناگفته را تبیین کند. اگر چه نقد و تحلیل …

شبکه اجتهاد: بهمن‌ماه ۱۳۴۸ بود که اولین جلسه تدریس حضرت امام خمینی در موضوع حکومت اسلامی و ولایت فقیه در حوزه علمیه نجف و در مسجد شیخ انصاری برگزار شد. درس‌هایی که به شکل‌ها و قالب‌های مختلفی به جامعه دینی و سیاسی عرضه گردید و به نقطه عطفی در مبارزات اسلامی ـ مردمی با رژیم استبدادی پهلوی بدل شد. در …

شبکه اجتهاد: یکی از آشکارترین راهکارهای عقلایی جهت نیل به تصمیمات سنجیده در سطح کلان اجتماع و قاعده‌ای عمومی برای ساختن یک جامعه مطلوب، مشورت کردن است. در حقیقت می‌توان گفت تصمیم گیری‌‌‌‌ها‌ زمانی دقیق‌تر می‌شود که افراد صاحب نظر که در امور مختلف دارای تخصص هستند در آن مشارکت داشته باشند و تصمیمی که قرار است بر سرنوشت گروهی …

شبکه اجتهاد: چند هفته‌ای است در گزارش‌های خبری، سخن از ابلاغ «سند تحول قضائی» در میان است. برای بیشتر مردم که یک سر دارند و هزار سودا، کار به همین جا ختم می‌شود؛ و برای آنان که بیشتر پیگیر اخبار حقوقی می‌شوند، مواجهه با یک متن هفتاد-هشتاد صفحه‌ای، احتمالاً آن‌ها را از خواندن کل متن منصرف می‌کند؛ اما «آب دریا …

اختصاصی شبکه اجتهاد: با شیوع ویروس کرونا و همه‌گیری آن در جهان، عمده کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه درصدد پیدا کردن واکسن و دارویی برای درمان و جلوگیری از پیشرفتش بودند. در نتیجه زحمات صورت گرفته برخی کشور‌ها این واکسن را ساختند و به بقیه کشور‌ها ارائه نمودند. چندی قبل مقام معظم رهبری در سخنرانی خود ورود واکسن‌های …

شبکه اجتهاد: معمولاً ایام فاطمیه که می‌شود از طرف برخی از آقایان اهل تسنن، مطالبی بیان می‌شود و تقریباً محور همه آنها این است که آنچه که شیعیان در ایام فاطمیه بیان می‏‌کنند و حتی یک روز را تعطیل عمومی اعلام می‌‏کنند و از واژه «شهادت» حضرت زهرا استفاده می‌کنند و بالطبع مطالبی در این زمینه بیان می‌‏شود، اینها درست …

شبکه اجتهاد: تعامل و ارتباط، جزء جدایی‌ناپذیر زندگی بشری است. از این رو، همواره میان افراد، تزاحم و تعارض‌هایی پیش می‌آید که به موجب آن، حقوق یکی، مورد تعدیِ دیگری قرار می‌گیرد. تقاص یا مقابله‌به‌مثل، قاعده و راهی است که برخی افراد برای اعاده حقوق پایمال‌شده صاحبان حق پیشنهاد می‌کنند. اقتضای این قاعده این است که برای مقابله، میان عملکرد …

شبکه اجتهاد: برای برخی از دلباختگان تمدن غرب، خیلی سخت است که تفکر نوین اسلامی در ساحت نظام اجتماعی اسلام در جامعه عرضه شود، در گام دوم انقلاب که مسیر برای تحقق طرح‌های نوین اسلامی فراهم گردیده است، حوزه‌های علمیه سرشار از دیدگاه و تفکرات اصیل و مترقی است که اگر فرصت ظهور و بروز پیدا کند، کار را برای …