دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: طرف‌داران پولطلا در جهان، هرچند بر سر ایده تغییر نظام پولی اتفاق نظر دارند، اما به دلیل وجود تفاوت‌های عمیق در مبانی، اهداف و شیوه استدلال، به چند انگاره قابل دسته‌بندی هستند. توجه به این تفاوت‌ها، زمینه تحلیل و مطالعه هر یک از این جریان‌ها را فراهم کرده و تلقی یکسان‌انگاری میان همه طرف‌داران پولطلا را از بین می‌برد.‌ ۱– نگاره اول: دغدغه رهایی و آزادی: بیش‌ترین طرف‌داران «پولطلا» در جهان غرب، متعلق به جریانی است که دغدغه اصلی ایشان، کاهش آن دسته از مداخلات دولت است که پیامدهای ناخواسته‌ی غیرعادلانه(بویژه گسترش نابرابری) دارند. رویکردهای پست مدرن، اغلب …

شبکه اجتهاد: کاتبان نسخه‌های خطی حافظان تاریخ و فرهنگ یک تمدن هستند، امانت‌داری در انتقال میراث فکری و علمی و کیفیت این انتقال توسط آن‌ها اولین گزینه برای شناسایی و درجه‌بندی ایشان است، به‌طورکلی ناسخان به اقسام مختلفی تقسیم می‌‌شوند، یکبار کاتب خود از قشر عالمان است و کتاب را برای خود کتابت کرده، که در این صورت قطعاً نسخه دقیق و درست کتابت شده است، صورت دیگر آن است که کاتب از راه کتابت نسخه‌های خطی ارتزاق می‌‌کرده که این دسته بیشترین بخش ناسخان را شامل می‌‌شوند، آن‌ها نیز انواع گوناگونی دارند؛ دسته‌‌ای از ایشان یا فرهیخته و اهل …

اختصاصی شبکه اجتهاد: اخیرا کلیپی از دکتر عبدالکریم سروش منتشر شده که در آن روحانیت در همۀ ادیان از جمله روحانیّت تشیّع را متهم به خرافه زایی کرده؛ و از منابع مرجع ایشان از جمله کتاب بحار الانوار – علیرغم تجلیل از شخصیّت عالم و محقق علامه مجلسی ره- به عنوان منبع خرافات یاد نموده است. لذا از کار یکی از مجتهدین که به زعم او با گزینش اجتهادی اخبار بحار، مجلدات آن را از ۱۱۰ جلد به ۳ جلد تقلیل داده تجلیل و احتمال می‌‌دهد چه بسا اخبار صحیح بحار از همین هم کمتر باشد. همچنین اظهار می‌‌دارد دینداری …

شبکه اجتهاد: قرآن مجید به صراحت برای بشر «کرامت» اعلام کرده است. این اصل هر چند در کتب تفسیر قرآن تا حدودی مورد تحلیل و تبیین قرار گرفته، ولی انتظار بود که اولا در حکمت اسلامی که وجود انسان بسیار مورد توجه است و از جهات مختلف گفتگو می‌شود، به هستی کرامت انسانی بیش از این پرداخته می‌شد و ثانیاً در فقه و دانش شریعت نقش هستی این اصل در استنباط احکام تا کجاست، چندان مشهود نمی‌باشد. و به دیگر سخن، از این هستی به چه بایستی واصل ‌شویم. تتبع نه چندان تام نگارنده نشان می‌دهد که در کلمات فقیهان …

شبکه اجتهاد: استاد بزرگوار، شهید اسلام و مسلمین آیت‌الله حاج سید محمدباقر صدر (قدس الله نفسه الزکیه) در همه ابعاد گستره وجودی شخصیت خود، ممتاز، کم‌نظیر یا بی‌نظیر بود. بُعد علمی شخصیت ایشان دارای شعبه‌های مختلف و دامنه‌‌ای گسترده است؛ بعد اخلاقی، بعد اندیشه و رفتار سیاسی، رفتار خانوادگی، معاشرت با مردم، طلاب، شاگردان و سایر شخصیت‌ها و علمای معاصر خود، رفتار سیاسی با طاغوت‌های زمان، همگی از ابعاد شخصیتی ایشان است که هر یک به‌تنهایی شایسته تحقیق و بررسی است و باید درباره آن سخن‌های بسیار گفته و مطالب فراوان نوشته شود. آنچه تاکنون در این باره نوشته و …

شبکه اجتهاد: هر پدیده‌ای که در عالم رخ می‌دهد قطعاً حکمتى در آن نهفته است، برخى از این پدیده‌ها بدست بشر اتفاق می‌‌افتد، مانند جنگ‌ها، و برخى رخدادها طبیعى نیز است مانند: سیل و زلزله…؛ برخى از این وقایع خیراست و برخى از آنها شرّ میباشند که در مباحث علم کلام بدان پرداخته شده است. به اعتقاد کارشناسان بعد از جنگ جهانى دوم (۱۳۱۸ ـ ۱۳۲۴ش) که حدود ۷۰ تا ۸۵ میلیون انسان در این نبرد خانمان سوز، جان خود را از دست دادند، ویروس کرونا مهم ترین رخداد قرن است با این تفاوت که این ویروس همه جامعه جهانى …

شبکه اجتهاد: امسال با پخش سریال پایتخت۶ و دیگر سریال‌ها، دفاع و نقدهای مختلفی در فضای مجازی مطرح می‌شود مانند: دیالوگ‌هایی از این مجموعه که نشان دهنده حرکت جهت داری در هنجارشکنی دینی و عرف ملی ایرانی و یا نشان دادن روابط دختر و پسر و یا پخش ساز و آواز تند و رقص و یا به سخره گرفتن افراد مذهبی و خطا در ارائه برخی مطالب که مطابق با احکام شرعی نبوده و… که تفصیل مصادیق آن در شبکه‌های مجازی پخش شده است. مدافعان این سریال‌ها می‌گویند این سریال‌ها دو رسالت مهم دارند؛ ۱- نشر شادی در این شرائط …

شبکه اجتهاد: مرحوم آیت‌الله سیدجعفر کریمی مسئولیت دفتر استفتائات رهبرانقلاب را به عهده داشت و از ابتدای رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در جلسه فقهی شورای افتاء شرکت می‌کرد که در آن جلسات گفت‌وگوهای مفصل فقهی پیرامون مسائل جدید مورد ابتلای جامعه اسلامی انجام می‌دادند. در بخشی از پیام تسلیت رهبرانقلاب آمده است: «مرحوم آیت‌الله آقای حاج سیدجعفر کریمی در شمار همکاران اینجانب در قم بودند و اینجانب سالها برخوردار از خدمات ایشان بودم.» برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های مرحوم آیت‌الله کریمی در دفتر رهبرانقلاب و حضور ایشان در جلسات فقهی معظم‌له، گفتاری از حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مروی، مسئول سابق ارتباطات …

شبکه اجتهاد: درگفتمان انقلاب اسلامی در ایران راه سومی را در سبک زندگی انسان و از جمله در عرصه نظام‌های سیاسی، در مقابل بشر معاصر نهاد که از ویژگی‌های آن نه شرقی و نه غربی بودن، عدم موافقت با تحجر و تجدد و خارج از دوگانه سنت و مدرنیته به وجود آورد. تبیین ابعاد نظری این گفتمان از ضروریات امروزین انقلاب اسلامی در گام دوم است. از ویژگی‌های این راه سوم که در برابر انسان امروزین نهاده شده است ترکیب جمهوریت و اسلامیت است که مبتنی بر مبانی کلامی است. در این ترکیب، جمهوریت محض نفی شده و اسلامیت با …

شبکه اجتهاد: نظام جمهوری اسلامی ایران، به عنوان یک نظام مردم سالار دینی، از جمله نظام‌هایی است، که در عین حفظ ماهیت اسلامی خود به مبانی نظام جمهوری نیز پایبند می‌باشد و ضمن این‌که قوانین آن از دین مبین اسلام گرفته شده، به طور شایسته با برگزاری انتخابات متنوع نشان داده است که رای و نظر مردم از جایگاه بسیار مهمی در ادامه کار و شیوه مدیریت جامعه برخوردار است؛ با این حال برخی با تفسیرهای ناصواب چنین پنداشته‌اند که در صورت پذیرش اسلام و حکومت ولایی امکان تحقق تظام جمهوری از بین رفته و جمع بین این دو غیر …

‍شبکه اجتهاد: به عنوان یک معلم حقوق عمومی نکاتی را در خصوص نهاد وکالت و چالش‌های آن عرض‌‌‌ می‌‌کنم. ۱- اینکه اصلی مجزا در قانون اساسی در کنار حق بر دادخواهی برای حق بر داشتن وکیل در نظر گرفته شده نشان از اهمیت وکالت دارد. ۲- اینکه مقنن اساسی وکالت را جدا از اصل دادخواهی و نه در ضمن آن آورده است می‌تواند اماره‌ای باشد که وکالت را باید با نگاهی مستقل نگریست. ۳- از مشروح مذاکرات قانون اساسی برمی‌آید که بحث استقلال یا عدم استقلال وکالت اصلاً در مجلس خبرگان قانون اساسی مطرح نبوده است و همان ساختار وکالت …

شبکه اجتهاد: قبل از بیان حکم مسأله یادسپاری چند مقدمه ضرورت دارد: مقدمه اول: برای مسکر تعریف‌‏های مختلفی وجود دارد از جمله این که، مسکر چیزی است کـه سـبب سست و بی‏‌حس شدن نسبی یا کامل عصب‏‌ها و کانون‌های مهم مغز می‏شود که در اثر آن اختلال در تکلّم ایجاد می‏شود و یا این که مسکر چیزی است که عقل و زمـینه رفـتارهای عـقلی را از انسان سلب می‌‏نماید. امّا عنوان مسکر مانند عنوان خمر از عناوین عرفیه است. از این‌رو، در تشخیص آن باید بـه عرف رجوع کرد. طبق نظر کارشناسان در خون طبیعی ۲ سانتی‌‏گرم در هزار الکل …

شبکه اجتهاد: ویروس کرونا ضمن ایجاد تغییرات در سبک زندگی مردم، بر رفتار مذهبی و دینی آنان تاثیر گذاشته و سؤال‌های زیادی را در حوزه الهیات، اخلاق و فقه برای متدینان و متشرّعان پدید آورده است. هدف ما در این نوشتار کوتاه، بررسی حکم فقهی این تغییرات و رفتارهای تازه و نوپیدایی است که در اثر ظهور این ویروس پدید آمده است. احکام تغییرات با استدلال بسیار کوتاه بیان می‌شوند تا در وقتی دیگر به شرح و بسط آنها بپردازیم. ویروس کرونا زلزله‌ای در فرهنگ، اقتصاد، اخلاق و الهیات ایجاد کرده است. به طوری که می‌توان گفت جهان پسا کرونا …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در اعتبار سنجی احادیث، دو منهج معروف وجود دارد؛ روشِ «وثوق سندی» و «وثوق صدوری»؛ دانش رجال، وثوق سندی کاربرد بیشتری دارد؛ معظم نظریاتِ آیت‌الله خویی (ره)، نشان می‌دهد که ایشان قایل به وثوق سندی هستند و برای همین است که شهرت عملی و روایی را باعث اعتبار روایت نمی‌داند و یا این که مشایخ اجازه باید شخصاً توثیق شوند [خویی، معجم رجال الحدیث، ج ۱: ۷۲ و ۷۳]. ملاک حجیتِ یک حدیث را به اعتبار سند آن می‌داند. [خویی، مصباح الاصول، ج ۱: ۱۴۱]. اما با آن هم، آیت‌الله خویی نتوانسته از وثوق صدوری دست بردارد؛ …

شبکه اجتهاد: اخیراً بحثی در برخی فضاهای مجازی راجع به موضوع فوق (حکم روزه در ماه رمضان بر فرض خوف روزه‌دار از گرفتن یا تشدید مرض ناشی از ویروس کرونا به‌واسطه روزه گرفتن) صورت گرفته است. مطالب خوبی گفته شده است لکن سخنان غیر فنی هم کم گفته نشد. برخی هم به‌طور غیر جامع حکم به جواز روزه نگرفتن کردند. در پیوند با موضوع فوق نکاتی را یادآور می‌شویم‌: ۱- آنچه در ادامه گفته می‌شود، هرچند مطابق قاعده و  بالطبع نباید در آن اختلافی صورت گیرد، لکن مقلدان باید نظر مرجع خود را در این باره جویا شوند. با این …

روایات نشان می‌دهد که شاد زیستن به آن معنای مثبتش، یک اصل کلی است. مثلاً پیغمبر ذاتاً یک انسان بانشاط و متبسم بود؛ آن حالت حزن و بکاء و غم پیغمبر، برای حالات خاص بوده است؛ ولی پایه شخصیتی پیغمبر در تعاملات اجتماعی، به‌عنوان یک انسان مبتهج، مسرور، بانشاط، متبسم و خوش‌رو بود. در مورد ائمه علیهم‌السلام هم همین است. چنانکه بر حضرت امیر علیه‌السلام هم خورده می‌گرفتند که نمی‌تواند حاکم باشد؛ چون ذاتاً انسانی شوخ‌طبع و مزّاح و خوش‌اخلاق است. این مسئله در زندگی ائمه علیهم‌السلام یک مسأله ‌پایه‌ای است. اختصاصی شبکه اجتهاد: مسأله شادی، از جمله مسائلی است …

شیعه باید بیشتر به این مسئله پاسخ دهد که جایگاه شادی و تفریح کجاست. چرا مناسک شادی کمتر خودش را در مذهب شیعه نشان می‌دهد؟ از طرفی، سؤالی متوجه همه مسلمانان اعم از شیعه و سنی و مذاهب مختلف، هست که مسلمانان گویا به لحاظ روحی گرفته‌ هستند و نسبت به مسیحیت و ادیان و مذاهب دیگر، مناسک شادی کمتری دارند، پس شیعه بالخصوص یک‌بار باید جواب دهد و کل مسلمانان هم باید در مقابل دنیای مسیحیت یک‌بار پاسخ دهند، چون در مسیحیت، عزای مسیح خیلی کمرنگ است. اختصاصی شبکه اجتهاد: مسأله شادی، از جمله مسائلی است که در فقه …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مسئله بحرانی امروز کرونا در کشور تلاقی کرونا با نوروز است. نوروز چه خبر است؟ هرساله در نوروز ده‌ها میلیون نفر مسافر در کشور داریم. بنا به گزارش مرکز آمار[۱] در بهار سال ۹۷، ۶۹درصد جمعیت کشور به سفر رفته و از ۲۵ میلیون خانوار، در این مدت حدود ۱۷ میلیون خانوار حداقل یک سفر داشته‌اند و ۱۱۲میلیون سفر (با توجه به اینکه برخی چند سفر در این مدت داشته‌اند) در کشور انجام شده است. وضعیت کرونا چیست؟ تا ۲۵ اسفند، یعنی قبل از آغاز سفرهای نوروزی و پیش از آنکه چنین جمعیت عظیمی تصمیم بگیرد در …

شبکه اجتهاد: اخیراً یک قطعه فیلم شش دقیقه و چهار ثانیه‌ای به تاریخ جمعه ۲۳ اسفند به صورت رسمی از سوی پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر شیخ الاسلام مولوی عبدالحمید در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است که در آن جناب مولوی عبدالحمید سخنانی به این مضمون بر زبان آورده‌اند: «معروف است که ویروس کرونا از سوی طلاب چینی جامعه المصطفی وارد ایران شده است. این نهاد با بالاترین بودجه و برخلاف استراتژی جمهوری اسلامی و نهادهایی مانند مجمع تقریب مشغول شستشوی مغزی کسانی است که آگاهی از مذهب ندارند و از کشورهای دیگر به ایران آورده شده‌اند و برخی از آن‌ها که …

شبکه اجتهاد: اخیرا از مولوی عبدالحمید اسماعیل‌زهی امام جمعه اهل‌سنت زاهدان کلیپی منتشر شده است که وی در آن گسترش بیماری کرونا در قم و ایران را به طلاب چینیِ جامعه المصطفی نسبت می‌دهد و این تشکل علمی و تبلیغی را به شستشوی مغزی طلاب اهل‌سنت و شیعه کردن آنها متهم می‌کند. وی این اقدامات را برخلاف استراتژی وحدت اسلامی در جمهوری اسلامی ایران می‌داند. ایشان کرونا را نیز در کنار بلاهای آسمانی و زمینی سال‌ها‌ی اخیر، عذاب و عقوبتی الهی می‌داند که به خاطر بعضی از رفتارها، کشور ما دچار آن شده است، او از همه ملت ایران می‌خواهد …

شبکه اجتهاد: این یکی دو روزه فرصتی دست داد تا کتاب «مُسَکِّن‌ الشُجُون ‌فی حُکم الفِرار من الطاعُون» سید نعمت‌الله جزائری (م ۱۱۱۲ق) از شاگردان معروف علّامه مجلسی (ره) و عالمان سرشناس عهد صفویه را مطالعه کنم. این کتاب که در سال۱۱۰۳. ق، و در شهر شوشتر نوشته شده و به طاعون فراگیر سال ۱۱۰۲. ق، اشاره دارد که از بلاد روم (استانبول و شامات) فراگیر شده و سپس به بغداد و به حرم‌های شریف امامان (علیه‌السلام) در عراق و از آنجا به بصره و سپس وارد جنوب ایران شده و در هُویزه و دُورَق موجب مرگ تعداد زیادى از …

شبکه اجتهاد: این متن جهت بررسى فقهى ویروس کرونا و نحوه مواجهه با آن از منظر فقه تدوین می‌گردد. مباحث در سه محور زیر عرضه خواهد شد: ۱- شناخت موضوع: ویروس کرونا ۲- اصول حاکم بر شناخت موضوع، از نگاه شریعت ۳- بیان حکم فقهى موضوع. محور نخست؛ شناخت موضوع کرونا: برخی از ویژگی‌های این ویروس که از مراجعه به منابع اطلاعات پزشکی به دست آمده است: یکم: تبار ویروس: ویروس کووید ۱۹ (COVID-19)، یا ویروس بیماری تنفسی حاد کووید دو هزار و نوزده، از خانواده ویروسی کرونا (Coronaviruses) است. دوم: گستردگی و فراگیری فزاینده نرخ شیوع آن: عوامل مؤثر …

نظام آفرینش برمدار اسباب و مسبّبات است و اراده خدا نیز از مجرای همین نظام آفرینش محقق می‌شود. طبعاً معجزات، استثناست و جز در مواردی که حکمت الهی اقتضا کند، صورت نمی‌گیرد و گرنه خانه کعبه توسط سپاه یزید ویران نمی‌شد و ائمه با زهر مسموم نمی‌شدند و زائران حرم امام هشتم (ع) در انفجار حرم تکه‌تکه نمی‌شدند. اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام محمد الهی خراسانی، محقق، مدرس و مدیر مدرسه علمیه حضرت مهدی (عج) حوزه علمیه مشهد در یادداشتی به پنج پرسش درباره کرونا و اجتماعات مذهبی پاسخ داده است. پرسش اول: وقتی مردم در خیابان‌ها رفت و آمد می‌کنند، …

شبکه اجتهاد: فقه اسلامی حاوی قواعدی است که بر اساس آن قواعد کلی، فقیهان حکم مصادیق و فروعات را استخراج می‌کنند. در میان این قواعد کلیه قواعدی که بیانگر احکام ضمانات است، نه تنها برگرفته از منابع نقلی است، بسیاری از آنها مستندبه احکام مسلّمه عقلیه می‌باشد. مبحث ضمانات قهریه فقه اسلامی انصافا عقلائی و بسیار پیشرفته و عمیق است. این احکام در مجموع حاوی یک پیام کلی انسانی است و آن عبارت است از حرمت نهادن به حیات آدمی اعم از خود و دیگران و نیز احترام به کرامت و آسایش دیگران. «دیگری شناسی» در این قواعد بسیار جالب …

شبکه اجتهاد: اخیرا یادداشتی در کانال تلگرامی مدرسه آزادفکری منتشر شده با عنوان «خرافات و ویروس کرونا» ناظر به رفتار ناپسند شخصی در حرم امام رضا (ع). نویسنده محترم ضمن اعتراض بر حوزویان که چرا در برابر این خرافات سکوت می‌کنید، به بهانه نقد این رفتار، مقدس بودن زیارتگاه‌ها و شفادهی اولیای خدا را منکر شده است. از اشتباهات بزرگ این است که به خاطر سوءاستفاده از یک امر حق، به مقابله با اصل آن اقدام شود. هر حقیقتی زمینه سوء استفاده دارد؛ نباید به خاطر این سوء استفاده‌ها خود آن حقیقت را زیر سوال برد. مثلا قرآن کریم حاوی …

شبکه اجتهاد: شیوع جهانی ویروس کرونا جان انسان‌ها و سلامتی بشر را در معرض تهدید قرار داده است. در جمهوری اسلامی ایران با تشکیل ستاد ملی مبارزه با کرونا و اعلام بسیج ملی دولت و ملت در مبارزه با این ویروس سریع الانتشار و خطرناک اقدامات لازم صورت گرفته است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و توصیه پزشکان فرمودند: «یقیناً هر چیزی که کمک کند به سلامت جامعه و عدم شیوع این بیماری، یک حسنه است؛ در نقطه‌ی مقابل هر چیزی که کمک کند به شیوع این بیماری، یک سیّئه است. خدای متعال ما را موظّف …

شبکه اجتهاد: شیوع ویروس کرونا (کووید۱۹) در این روزها مهم‌ترین موضوع در جامعه و محافل مدیریتی، علمی و در رأس اخبار کشورمان و بلکه جهان قرار گرفته. عامل یا عوامل انتشار ویروس و ورود به کشورمان و نحوه‌ی مواجهه با آن در بخش‌های مختلف مدیریتی، اجتماعی و اطلاع‌رسانی و هم‌چنین آثار جسمانی و روانی، از مباحث داغ این روزهای جامعه می‌باشد. به نظر می‌رسد منطق مواجهه و سبک رفتاری انسان‌ها در چنین موضوعاتی که جامعه را به صورت فراگیر درگیر خود کرده است، مهم‌ترین عامل در مدیریت و فائق آمدن بر این مشکل و نظایر آن می‌باشد. عزم ملی برای …

شبکه اجتهاد: لقب دادن و ملقب شدن در میان ایرانیان، همانند دیگر اقوام سابقه زیادی دارد و گویا در همیشه تاریخ به عنوان یکی از شاخصه‌های شناخت افراد از آن استفاده می‌شد. لقب‌ها گاه وجه سیاسی،‌ گاه دینی،‌ گاه اجتماعی و حتی گاهی اخلاقی داشته و جنبه‌های تفالی آن نیزمورد توجه زیاد برخی از حاکمان و قدرتمداران بود، چنان که برخی از القاب، مثل ذوالریاستین حکایت از ویژگی سیاسی یا اجتماعی فرد ملقب داشت و در مواقع بسیاری هم مایه فخر و مباهات و چه بسا مایه درآمد و انتفاع‌هایی بود. به همین سبب با رویکرد اخلاق دینی چندان سازگاری …

اختصاصی شبکه اجتهاد: نوشتار در صدد است به تبیین نسبت فقه حکومتی و مردم‏‌سالاری دینی بپردازد. بدین منظور طیّ چندین نکته به صورت گام به گام به اصل موضوع نزدیک و به تبیین آن پرداخته است. در نکته اول به تبیین تفاوت الگوی مردم‌سالاری غربی با الگوی مردم‏‌سالاری دینی و اسلامی پرداخته است. در نکته دوم با تکیه بر تفاوت دو الگوی پیش گفته در حوزه مبانی انسان‏‌شناختی، تبیین تفاوت‏‌های جایگاه و حقوق انسان در این هر دو الگو را در دستور کار قرار داده است. نکته سوم به بررسی حقوق دوسویه مردم (انسان) در الگوی مردم‏‌سالاری دینی اهتمام ورزیده …

شبکه اجتهاد: در شمارش فقیهان صحابه، همواره نام امام علی (ع) در رأس آنان دیده می‌شود(۱). قرارگرفتن حضرت در مقام خلافت طی چند سال شرایطی را فراهم آورد که آن حضرت هم در معرض قضا و هم استفتا قرار گیرد و اقوال منقول از او نقش مؤثری در فقه پسین برجای گذارد(۲). در منابع سخن بسیار است از این که نه تنها تابعین که صحابه در فتاوی و اقوال فقهی به آن حضرت رجوع می‌کردند و از او در حل معضلات یاری می‌طلبیدند(۳). ابن‌عباس بر این نکته تأکید دارد که «هرگاه چیزی برای ما [صحابه] از علی (ع) ثابت می‌شد، …