دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

استاد رحیم پور ازغدی گفت: همان دوران که شهید ثانی بخاطر اختلافات مذهبی کشته شده، نگاه علمای درجه اول اهل سنت و حتی حکومت اهل سنت به شهید ثانی و نگاه ایشان به آنها نگاه مثبتی بوده است. به گزارش شبکه اجتهاد، متن سخنرانی حسن رحیم پور ازغدی با عنوان «وحدت گرایی را از شهید ثانی یاد بگیریم» در پی می‌آید؛ اولین کتابی که در حوزه‌های علمیه ما خوانده می‌شود، شرح لمعه است. لمعه برای شهید اول است و شرح لمعه برای شهید ثانی. هر دوی این بزرگواران قربانی قتل‌های تکفیری شدند. منتها در همان دوران که شهید ثانی بخاطر …

شهید صدر برای نخستین بار در فقه معاصر به استنباط نظام از منابع فقهی اقدام کرد. ایشان به دنبال این بود که ما بتوانیم از احکام فقهی ابواب مختلف به نظام فقهی اقتصادی منسجمی برسیم که بتواند به صورت نظام‌مند و سیستماتیک، سیستم‌‌هایی را برای مدیریت بازار، تولید، توزیع و مصرف در جامعه ارائه دهد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله شیخ محسن اراکی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم معتقد است، شهید محمدباقر صدر در همه عرصه‌های فکری چون فقه، اصول، فلسفه، منطق، تفسیر و حتی در مباحث تاریخی وارد شده و نوآوری‌های بسیاری داشته است. پایه‌گذار مرکز …

اقتصاد مقاومتی باید روی جزئیات زندگی و مصادیق پیاده سازی شود تا همه تشکیلات،‌ تکلیف خود را بدانند و اگر صرفاً روی کلیات بحث شود، نتیجه خاصی حاصل نخواهد شد/ متأسفانه در مسائل اقتصادی پنج مولفه تحریم، انحصارطلبی، ایجاد وابستگی، زندگی تجملاتی و مصرفی و اشاعه اسراف و تبذیر جامعه را تهدید می‌کند به گزارش شبکه اجتهاد، پایگاه اطلاع‌ رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، «راهبردها و راهکارهای تحقق اقتصاد مقاومتی» را از نگاه معظم‌له منتشر کرده است که در ادامه می‌آید. در تاریخ زندگی همه انسان‌ها روزهایی پیش می‌آید که باید با قوت و قدرت تمام و با فداکاری و …

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس اظهار کرد: در طرح جدید بانکداری بدون ربا تدابیری اندیشیده شده است که با تقویت نظارت بانک مرکزی و ایجاد شورای شرعی و فقهی، هم جلوی سوءاستفاده‌ها گرفته شود و هم شرعی بودن آن تضمین شود. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد رجایی باغسیایی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس و کارگروه اصلاح قانون عملیات بانکی بدون ربا، در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح وضعیت طرح اصلاح قانون عملیات بانکی بدون ربا در سال ۹۴ پرداخت و اظهار کرد: این طرح هم‌اکنون در کمیسیون اقتصادی مجلس مشغول بررسی است و تقریباً مراحل پایانی خود ر ا طی …

موضوع این سلسله نوشتار که در ضمن چهار مرحله بیان شد بررسی فقهی و قانونی نیاز بانوان به رضایت همسر برای صدور گذرنامه و یا خروج از کشور بود. این نوشتار، به بیان نتیجه این سلسله مباحث می‌پردازد. به گزارش شبکه اجتهاد، حسن فرشتیان در نخستین بخش این سلسله یادداشت‌ها، «گذرنامه بانوان و رضایت همسران؛ در فقه و قانون (۱)»، استدلال‌های فقهی که در مورد نیاز بانوان به اجازه همسر برای خروج از کشور، مورد استناد قرار گرفته و یا می‌تواند مورد استناد قرار بگیرد را بررسی کرده و در بخش دوم به نقد و ردّ اولین استدلال پرداخته و …

آیت‌الله جوادی آملی می‌گوید: «الآن همین جریان عفاف و بدحجابی و کم‌حجابی و امثال آنها با ساده‌ترین نهی از منکر حل می‌شود، ما نهی از منکر را با پرخاش صحیح نمی‌دانیم». به گزارش شبکه اجتهاد به نقل از تسنیم، آیت‌الله جوادی آملی استاد مطرح حوزه علمیه قم و مفسر بزرگ قرآن کریم، در فرازی از درس تفسیر سوره مبارکه جاثیه، به بیان نکته‌ای درباره چگونگی امر به معروف و نهی از منکر در برخورد با مسئله بدحجابی پرداخت. متن زیر را بخوانید: الآن همین جریان عفاف و بدحجابی و کمحجابی و امثال آنها با ساده‌ترین نهی از منکر حلّ میشود، …

آیت‌الله مصباح یزدی مشروعیت حکومت را از سوى خدا و نقش مردم در زمان غیبت را تحقق بخشیدن به حکومت دانست و گفت: فقیه در زمان غیبت حق ولایت دارد این حق با موافقت مردم تحقق مى‌یابد. شبکه اجتهاد: آیت‌الله محمد تقی مصباح یزدی، در نشست‌های علمی با حوزویان و دانشگاهیان به پاره‌اى از پرسشهاى طرح شده در این محافل پاسخ داده است. از اهم این پرسش ها، مساله حکومت اسلامی و رابطه آن با رای مردم و مواردی از این دست است. آن چه در ادامه تقدیم علاقمندان به مباحث فقه حکومتی می‌شود، پاسخ رییس موسسه آموزشی و پژوهشی …

فرضیه محوری این نوشتار این است که اجرای این دو فریضه در سطح مورد انتظار شریعت و متناسب با الگوی ترسیمی آن در فقه اسلامی، با موانع و مشکلاتی در ناحیه عاملان و مجریان و زمینه‌ها و ظرفیت‌های ساختاری مواجه است و قاعدتاً بدون اقدام در جهت رفع و ترمیم آن‌ها، تحقق این مهم غیر ممکن خواهد بود. به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر سید حسین شرف‌الدین از اساتید جامعه شناسی، برخی موانع و محدودیت‌های موجود در مسیر مشارکت همگانی در فریضه امر به معروف و نهی از منکر را بیان کرد. بر اساس این گزارش، کمیته فرهنگی اجتماعی مرکز تحقیقات …

ما کلّی روحانی معمم پرورش می‌دهیم که هیچ بویی از اجتهاد، حتی در ادنی مراتب آن نبرده‌اند؛ نتیجه این است که ما نه‌تنها پیشرفتی به لحاظ تولید علم نمی‌کنیم، بلکه بالعکس، بعضی از این افراد صرفاً به حفظ کردن ترجمه‌هایی از متون غربی اکتفا می‌کنند و همان‌ها را ارائه می‌دهند. نزول سطح علمی حوزه به همین دلیل است. به گزارش شبکه اجتهاد، آن‌طور که در خبرها آمده، قرار است آزمون ورودی مراکز فقهی در سال آینده به‌صورت مشترک برگزار گردد. «مجله فکری تحلیلی حوزه و روحانیت»، درباره این آزمون پای سخن حجت‌الاسلام مهدی رهنما دبیر شورای مؤسسات تخصصی فقهی قم …

حجت‌الاسلام میرخندان عضو هیئت علمی دانشکده صدا و سیما قم تصریح می‌کند اگر کسی که می‌خواهد در فقه هنر کار کند لازم است برود یکی از رشته‌های هنری را تعمّق کند و در حد لزوم آشنا شود. اینکه بگوییم هنرمند باشد و خودش تاری دست بگیرد که اصلاً نیاز نیست، یا اینکه حتما باید فیلمی بسازد و نقاشی کند دیگر حرف‌هایی است که پشتوانه‌ای ندارد. به گزارش شبکه اجتهاد؛ استاد میرخندان مدیرگروه هنرهای رسانه‌ای و عضو هیئت علمی دانشکده صدا و سیما قم در گفت وگو با وسائل اظهارداشت: کسی که می‌خواهد در حوزه هنر فعالیت داشته باشد باید موضوعات …

یکی از بحث مطرح از نظر فقهی این است که قراردادی بین شرکت بیمه و فرد بیمه‌شده وجود دارد، اما سطح تعهدات شرکت بیمه‌گذار به اندازه حق بیمه فعلی نیست. به گزارش شبکه اجتهاد، چند روز قبل، قوه قضائیه در اطلاعیه‌ای میزان دیه در سال ۱۳۹۵ را ۱۹۰ میلیون تومان برای ماه‌های غیرحرام اعلام کرد. بر این اساس، از ابتدای سال ۱۳۹۵ مبلغ ریالی دیه از ۱۶۵میلیون تومان به ۱۹۰ میلیون تومان برای ماه‌های غیرحرام و از ۲۲۰ میلیون تومان به ۲۵۳.۳ میلیون تومان برای ماه‌های حرام افزایش می‌یابد. بر این اساس، بیمه‌گذاران باید برای تهیه الحاقیه مربوط به مابه‌التفاوت …

بررسی رابطه بین فقه و علوم انسانی در فرآیند تحول علوم انسانی و بحث از تأثیر و تاثر هر یک بر دیگری مسئله پراهمیت و ضروری است که کمتر به آن توجه شده است. به گزارش شبکه اجتهاد از مهر، مسعود معینی پور، دانش آموخته حوزه علمیه قم و دارای تالیفات و مقالات فراوانی در حوزه جامعه شناسی انقلاب و مسائل دینی است. در ادامه مقاله ای از او با عنوان «لزوم بازخوانی ترابط فقه و علوم انسانی» می آید؛ اول: تأسیس و تطور و تحول فقه و اجتهاد برای استنباط احکام به معنای خاص تا امروز برمدار کشف حکم …

یکى از پیامدهاى سوء ربا تمرکز ثروت است؛ تمرکز ثروت به این معنا که پول در انحصار برخى افراد جامعه باشد و هنگامی که پول در انحصار برخى از افراد قرار گیرد به ناچار توازن و تعادل از بین مى‌رود، و لازمۀ آن تورّم است؛ و تورّم مفاسد و پیامدهایی نظیر: ورشکستگی‌ها، کم‏ کاری‌ها، بى‏کاری‌ها و استثمارها را در برخواهد داشت.‏ به گزارش شبکه اجتهاد: پیامدهای سه‌گانه ربا برای اقتصاد جامعه را به قلم آیت‌الله مظاهری از کتاب «مقایسه‌اى بین سیستم‌هاى اقتصادى»، می‌خوانید: رباى تصاعدى، فقر فردى را به دنبال دارد؛ رباى تصاعدى که کار فعلى بانک‌هاى استعمارى است، یک …

به نظر می‌رسد موسیقی درست فهم نشده است، برخی آن را به عنوان یک آهنگ و نوایی که از دستگاه موسیقی خارج می‌شود می‌بینند و برخی به موسیقی به عنوان یک پدیده اجتماعی نگاه می‌کنند. «رفع تحیر از مکلفان» نیز تکلیفی است که متوجه نهاد افتاء و فقه است. شبکه اجتهاد: هر از گاهی موسیقی در محافل مختلف مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد؛ در نگاه فقهی دیدگاه‌های مختلفی ارائه شده است از نظرات سخت‌گیرانه، تا نظراتی که با خدشه در سند و دلالت برخی روایات و تمسک به اصل برائت که در شبهات حکمیه جاری می‌شود، حکم حلیت به …

حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست ۳۳۰ مسئله را برای نگاشتن کتاب و پایان‌نامه به منظور کشف مسائل جدید فقهی و اصولی، به طلاب و پژوهشگران پیشنهاد داد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، یکی از مشکلات جدی برخی طلاب و پژوهشگران، تحیر و بی‌اطلاعی از موضوعات جدید و کاربردی پژوهشی است. بیشتر طلاب از آن رو که موضوعی در خاطر خود ندارند از ورود به عرصه تحقیق استنکاف می‌کنند و یا به دلیل آشنا نبودن با موضوعات تخصصی، برخی از موضوعات را شایسته پژوهش نمی‌شمرند. بدین منظور حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم علیدوست محقق، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و عضو هیأت …

می‌گویند که در مجادلات سیاسی وارد نمی‌شود و شأن مرجعیت را فراتر از این نزاع‌ها می‌داند. آیت‌الله وحید خراسانی سال‌ها پیش‌تر زمانی که با حاکمیت پهلوی مواجه بود نیز چنین رویّه‌ای داشت. وی اگرچه کم‌تر در وادی سیاست وارد می‌شود، اما از مواضع اجتماعی نیز غفلت نمی‌ورزد. به گزارش شبکه اجتهاد، مجله تقریرات در شماره سوم خود در بخشی به رویکرد و منش اجتماعی آیت‌الله وحید خراسانی با تأکید بر دغدغه‌های دینی و مدارا با مخالفین، پرداخته است که در ادامه می‌خوانید. می‌گویند که در مجادلات سیاسی وارد نمی‌شود و شأن مرجعیت را فراتر از این نزاع‌ها می‌داند. آیت‌الله وحید …

امروزه ما نباید از آن خطوط قرمز تبیین شده از سوی اهل بیت(ع) در ارتباط با جامعه اسلامی عبور کنیم؛ همانطور که نباید دست از شیعه‌گری که اصالت را به اهل بیت(ع) می‌دهد دست بکشیم؛ این می‌طلبد که ما فاطمه زهرا(س) را به عنوان مبنای وحدت جامعه اسلامی معرفی کنیم؛ امروزه نزدیک شدن شیعه به سنی و سنی به شیعه، راهی است که فاطمه زهرا(س) و امام علی(ع) می‌خواستند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی و استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم طی یادداشتی پیرامون شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س) آورده است: در …

دعوای حضرت زهراء این نیست که چرا مردم بیعت کردند. دعوا این است که شما ملاک مشروعیت را مراعات نکردید. در اهل سنت ملاک مشروعیت اجماع، حل و عقد، استخلاف و تغلب است. دعوای حضرت زهراء این جاست که وقتی نصب هست و وقتی پیامبر نصب کرد، جایی برای شورا نمی ماند. شورا وقتی است که نصبی در کار نباشد. لذا ایشان در خطبه فدکیه به این اشاره می کنند که شما کجا رفتید؟ با که بیعت کردید؟ چرا امیرالمومنین را تنها گذاشتید؟ به گزارش شبکه اجتهاد، ماجرای غصب خلافت امیرمومنان (ع) که به شهادت خانم فاطمه زهرا (س) می‌انجامد، …

سه تن از علمای برجسته حوزه علمیه مشهد در پیامی مراتب قدردانی و تشکر خود را از تاکید مقام معظّم رهبری بر استقلال حوزه علمیّه کهنسال مشهد مقدّس اعلام داشتند. اختصاصی شبکه اجتهاد: سه تن از علما و استادان تراز اول حوزه علمیه مشهد طی پیامی که به دفتر مقام معظم رهبری ارسال گردید، مراتب قدردانی را از تاکید مقام معظّم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نسبت به استقلال حوزه علمیّه کهنسال مشهد مقدّس اعلام داشتند. متن کامل این پیام به شرح ذیل است: بسم الله الرحمن الرحیم با حمد و سپاس به درگاه خداوند منّان و درود بی پایان بر …

اگر اصول فقه موجود در پی ارتقاء از سطح احکام فردی و حداکثر اجتماعی به سطح احکام حکومتی است چاره‌ای از این که در مقیاس فهم نیز قائل به ارتقاء شده و قدم در عرصه پذیرش تاسیسی بودن زبان شارع در منطق تفاهم و روند حجیت بگذارد، ندارد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام علی میثمی تهرانی دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه و پژوهشگر فرهنگستان علوم اسلامی قم، یادداشتی را با عنوان «تاسیسی بودن زبان شارع لازمه اصول فقه احکام حکومتی» در سایت ۵۹۸ منتشر کرده است که در ادامه می‌‌خوانید: نمی توان انکار کرد که زبان در طول تاریخ …

فقه‌الاداره شاخه‌ای از فقه جواهری و فقه جعفری است که احکام شعبه‌ای از فعل مکلف را، موسوم به فعل سازمانی، پیدا می‌کند و احکام تکلیفیه و وضعیه آن را کشف می‌نماید./ محصول دانش فقه‌الاداره دچار دگردیسی نمی‌شود؛ زیرا از منابعی استنباط می‌شود که خطا ندارند. این استنباط و استخراج از منابع معصوم، باید زیر نظر مجتهد صورت بگیرد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سید صمصام‌الدین قوامی امام جمعه پردیسان قم و مدیر بنیاد مدیریت اسلامی طی یادداشتی آورده است: فقه‌الاجتماع با استفاده از سه مرحله اجتهاد به کشف و پردازش نظریه اجتماعی اسلام می‌پردازد. در اجتهاد اول، نظرات و …

فقه اسلامی نه تنها نسبت به مسائل مربوط به محیط زیست بی تفاوت نیست، بلکه دستورهای مؤکدی در زمینه حفظ و نگهداری و گسترش و آفت زدایی آنها صادر کرده است. لذا پیوند ناگسستنی مباحث فقهی با مسائل محیط زیست را باید طلیعه مبارک در حفظ و حراست و پاسداری از منابع محیط زیست دانست، آن هم در حالی که در پرتو حکومت اسلامی فقه و فقاهت عزیز است و نفوذ زیادی در افکار عمومی دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم‌شیرازی، یادداشتی از این مرجع تقلید با عنوان “شاخصه‌‌های صیانت از محیط زیست” را منتشر کرده …

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) و عضو برجسته جامعه مدرسین حوزه علیمه قم با تاکید بر اینکه ولایت‌فقیه نباید در مصادره یک گروه و شخص خاصی قرار گیرد، گفت: ولایت فقیه متعلق به همگان است. به گزارش شبکه اجتهاد از ایسنا، آیت‌الله محمد جواد فاضل‌لنکرانی در مجمع علما و فضلای دامغان که به میزبانی حوزه علمیه امام صادق (ع) این شهرستان برگزار شد، به نقش و جایگاه رفیع ولایت فقیه در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران پرداخت و ابراز داشت: نظام مقدس جمهوری اسلامی و ولایت فقیه دو رکن مهم و تاثیر گذار در جامعه دینی و اسلامی است …

متأسفانه برخی طلاب می‌گویند ما نمی‌خواهیم به درس‌ فقه و اصول بپردازیم و تفسیر یا کلام را دوست داریم! و با این نگاه، مسیری را طی می‌کنند که نتیجه‌اش منجر به اجتهاد در علم اعتقادات و تفسیر نمی‌شود و نهایتاً آگاهی از نظرات مختلف در علوم مزبور پیدا خواهند کرد. شبکه اجتهاد: در ساختار حوزه‌های علمیه -از قدیم‌الایام تا کنون- محور و پایه اصلی در تمام مباحث علم فقه و اصول بوده و سایر جنبه‌های علوم دینی نیز مورد غفلت نبوده است. امروزه، در میان عده‌ای از طلاب سؤالی ایجاد شده که چرا باید فقه و اصول بخوانیم، درحالی‌که ما …

مسئله اقتصاد اسلامی و اقتصاد مقاومتی می‌بایست در مباحث آموزشی حوزه قرار بگیرد و طلاب از همان اوائل با مباحث اقتصادی اسلامی آشنا گردند. حاکمیت و حوزه‌های علمیه وظیفه دارند اقتصاد اسلامی را در بطن جامعه نهادینه کنند و حتی در سخنرانی‌ها و تریبون‌های نماز جمعه این مسائل را طرح نمایند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، نشست «جایگاه اقتصادی اسلامی در نظام آموزشی حوزه» صبح امروز با حضور فظلاء و طلاب حوزه علمیه مشهد در مدرسه عالی نواب برگزار شد. در این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین محمد حکیمی پژوهشگر علوم اسلامی و از نویسندگان کتاب الحیات به سخنرانی پرداخت. حجت‌الاسلام حکیمی با …

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه استاد حوزه علمیه، در صوت پیش رو به ماهیت و انواع حکم در نظام فقهی می‌پردازد. به گزارش شبکه اجتهاد، گزیده صوت پیش رو بخشی از کلاس حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر «عبدالحسین خسروپناه» رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، با عنوان روش‌شناسی فقه سیاسی است؛ این جلسه یکی از نشست‌های دورۀ «فقه حکومتی نظام ساز» است که به همت مرکز تحقیقات بسیج دانشگاه امام صادق(ع) در پائیز ۱۳۹۲ در قم برگزار شده است. در این صوت استاد خسروپناه به تبیین «ماهیت و انواع حکم در نظام فقهی» می‌پردازد. از دیدگاه وی احکام در یک تقسیم‌بندی …

کارشناسان در این میزگرد علمی، علی رغم این که در مبانی مشروعیت حکومت و نقش مردم در آن با یکدیگر اختلاف نظر دارند، اما متفق القولند که حتی هیچ حاکم برحقی، حق اِعمالِ استبداد و اِجبارِ مردم به پذیرش حکومت دینی را ندارد. به عبارتی دیگر معتقدند حکومت مستبدانه دینی بر مردم، از منظر فقه شیعه مطرود است. شبکه اجتهاد: در روزگار کنونی، حق رأی نه حقی فردی برای افراد جامعه، بلکه به عنوان مبنای مشروعیت ساختارهای سیاسی شناخته می‌شود. در دنیای امروز اگر نظامی این حق را به رسمیت نشناسد، برای اثبات مشروعیت خود با مشکلات متعددی مواجه می‌شود. …

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) گفت: زد و بندهای انتخاباتی و ارائه وعده‌های نامعقول در ایام تبلیغاتی از سوی برخی کاندیداها هیچ حجت شرعی و عقلی به همراه ندارد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد ارسطا، با بیان این که باید با تاسی به تعالیم ناب اهل بیت(ع) به خصوص در زمینه فقه سیاسی، به نهادینه سازی و ترویج اخلاق انتخاباتی اهتمام بورزیم، به خبرگزاری حوزه گفت: از نگاه پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) مسئولیت در جامعه اسلامی یک امانت بزرگ الهی به شمار می‌رود که نباید نسبت به آن غفلت و کوتاهی کرد. وی همچنین افزود: در این باره …

رئیس شورای‌عالی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی گفت: در حالی که بنابرقانون اساسی، خبرگان نهادی است که باید فعال باشد و گویی مدام دارد رهبری را انتخاب می‌کند، اما ذهنیت مردم ما نسبت به علمکرد خبرگان، تنها یک بار انتخاب رهبری است. به گزارش شبکه اجتهاد، مشاور عالی مقام معظم رهبری در امور فرهنگی جهان اسلام که با شفقنا گفت وگو می‌کرد، یکی از وظایف مجلس خبرگان را اعتمادسازی در بدنه مردم نسبت به نهاد رهبری دانست و گفت: این وظیفه خبرگان است که اعتماد به نهاد رهبری در جامعه بیشتر شود. میزان ارتباط خبرگان با مردم کم بوده است. …

جوامع بشری با گذشت زمان و بروز تحولات عصری، دستخوش تغییراتی در تمامی شؤون زندگی فردی و جمعی شده‌اند. با توجه به ماهیت متحول و متغیر فرد و اجتماع، بررسی جایگاه علم فقه که متصدی مدیریت ساحت‌های رفتاری انسان مسلمان است، ضروری به نظر می‌رسد. این ضرورت، اندیشمندان عرصه فقاهت را برآن داشته است تا با طرح مبحث «توسعه فقه»، به‌گونه‌ای به این نیاز جدید پاسخ دهند.