دیدگاه و گزارش

شبکه اجتهاد: یکی از مسائلی که اسلام پژوهان غربی در مسیر مطالعات خود همواره به آن توجه داشته‌اند همانا «مشابهت‌های میان فقه اسلامی با قوانین سایر ادیان و سرزمین‌ها» است. البته اینگونه به نظر می‌رسد که گرایش «خاستگاه یابی» برای تعالیم دینی و خصوصاً آموزه‌های اسلامی، جزئی جدایی ناپذیر از مطالعات اسلامی در مغرب زمین است و حتّی برخی همچون ویلیام گراهام (قرآن پژوه دانشگاه هاروارد) سنّت خاورشناسی را همواره بر همین روال دانسته‌اند. [۱] (به عنوان یک نمونه می‌توان به کتاب “بازتاب‌های کلام اسلامی در فلسفه یهودی” هری ولفسون اشاره کرد که ریشه و خاستگاه بسیاری از عقاید اسلامی …

می‌شود اصول را پنج سال گفت، می‌شود شش سال گفت. متوسّط که پانزده سال است، یعنی مثلاً تا بیست سال هم دارد! چقدر بخوانند؟ چرا بخوانند؟ به چه دردشان می‌خورد؟ کجای فقه استفاده می‌شود از این اصول؟ نه، به نظر من یک مقداری در مورد اصول بایستی جمع و جورتر و به‌اصطلاح مُضیَّق‌ترحرکت کرد، مواظبت کرد؛ غیر از فقه است؛ فقه باز است، هر چه می‌توانید در زمینه‌های فقهی کار کنید، به نظر ما خیلی خوب است. به گزارش شبکه اجتهاد، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی، پیش از ظهر دوشنبه (۹۷/۱۲/۱۳) با اعضای مؤسسه عالی فقه و علوم …

تعبیر من راجع به فقه اسلامی این است که فقه موجود ما با همه موجودیت و کلیت خودش، در حقیقت فقه نظام است و قابل‌تقسیم به فقه فردی و فقه حکومتی نیست. همین فقه موجود، فقه نظام است؛ اما قرائت‌های آن، فردی است. از این قرائت‌های فردی تعبیر به فقه فردی می‌شود که یک تعبیر مسامحی است و الا معنا ندارد که فقه موجود را فقه فردی بنامیم؛ چون فقه در همه لایه‌های خودش ناظر به سیستم و حکومت و نظام است. اختصاصی شبکه اجتهاد: آغاز پنجمین دهه انقلاب اسلامی و بیانیه اخیر رهبری تحت عنوان «گام دوم»، نقش‌آفرینی فقه …

استاد احمد مبلغی معتقد است اگر روش‌شناسی در حوزه‌ها شکل بگیرد، یک انقلاب آموزشی و پژوهشی در فقه رخ می‌دهد و ما تحولات مثبت بر پایه سنت را می‌توانیم رقم بزنیم، نه تحولاتی که به خروج از چارچوب‌های فقه و مسیر تاریخی فقه بیانجامد. این انقلاب فقهی، سنت را باروَر می‌کند و توسعه می‌دهد و به‌روز می‌کند و یکی از فوایدش این است که فقه ما می‌تواند به‌طور کامل پاسخ‌گو بشود، نه اینکه از حجم مسایل عقب بماند و نتواند مسایل را پوشش دهد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم …

یک وقتی محضر رهبری رسیدیم، ایشان در بحث مدل‌های متصور برای نظام اسلامی فرمودند: به این مدل موجود اکتفا نکنید، مدل‌های بدیل کنار این را هم لحاظ کنید و بگویید؛ ما نمی‌گوییم این است و لاغیر، امکان دارد در مورد بعضی از کشورهای اسلامی ساختاری غیر از ساختار نظام اسلامی ایران راهگشا باشد؛ چه بسا خود این هم امکان دستکاری دارد، شما نظام‌های بدیل را لحاظ کنید. به گزارش خبرنگار شبکه اجتهاد، چندی پیش، «نشست حاکمیت دینی و عرفان اسلامی (نقش عرفان در حکومت اسلامی) با ارائه حجت الاسلام والمسلمین محمد مهدی گرجیان و با حضور ناقدان حجت الاسلام والمسلمین …

استاد مبلغی «نظام وارگی مستتر در فقه»، «نظام وارگی نهفته در شریعت ولی قابل استنباط و اکتشاف فقهی» و «لزوم تأسیس نظام‌های اجتماعی در چارچوب رعایت خطوط فقه»، تئوری‌های سه‌گانه نظام وارگی فقهی دانست و گفت: اهمیت ارائه این سه تئوری و توجه به آن، این است که می‌تواند نسبت اختلاف‌ها و دیدگاه‌های کنونی بر سر نظام فقهی را به‌سوی منضبط‌ترشدن، مقایسه‌پذیرتر شدن و قابلیت پذیرتر شدن برای ارزیابی سوق دهد. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست هم‌اندیشی «فقه نظام‌ساز، درآمدی بر همایش ملی فقه نظام‌ساز»، ۹ اسفندماه، با حضور آیت‌الله علی‌اکبر رشاد رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و حجج‌اسلام …

حجت‌الاسلام رهدار گفت: فقه تمدنی بسته به این است که اجتهاد و غایت آن چگونه تعریف شود که اگر حرکت ما در اجتهاد از ادله به سمت موضوعات باشد با یک فقه مواجه هستیم و اگر حرکت ما از موضوعات به سمت ادله باشد با فقه دیگر روبرو هستیم و در فقه تمدنی بر خلاف فقه موجود ما که از ادله به سمت موضوعات است در فقه تمدنی باید از موضوعات به سمت ادله حرکت کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست هفتم از سلسله نشست‌‌ها‌ی مطالعات اسلامی علوم انسانی با عنوان «ظرفیت‌‌ها‌ی تمدنی فقه شیعه» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین احمد …

مسیر رسیدن به درجه اجتهاد، خیلی طولانی‌مدت است و نباید انتظار داشت که از این قریب یک دهه‌ای که دوره‌های تخصصی سطح سه و سطح چهار در حوزه‌های خواهران شکل‌گرفته است، خروجی مجتهده هم داشته باشد. البته نظر شخصی بنده این است که اصلاً حوزه خواهران نباید به آن سمت‌وسو حرکت کند. الآن در حوزه‌های برادران هم یک تقارن و تعادلی در حال برقراری است. چون ما بیش از مقداری که به مجتهد و مرجع تقلید نیاز داریم، به متخصصان گرایشی در حوزه‌های معارف اسلامی نیاز داریم. اختصاصی شبکه اجتهاد: بعدازانقلاب اسلامی، تحول زیادی در حوزه علمیه خواهران به وجود …

رئیس اتاق فکر جامعهالمصطفی العالمیه، زمان شناسی را از ملزومات برخورداری از قدرت تولید علم و دانش تمدن ساز عنوان کرد و یادآور شد: همانطور که رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب فرمودند؛ فقه تمدنی نیازمند مختصات خاصی است که آن را نمی‌توان صرفاً با شعار ایجاد کرد؛ بایستی فقیه آگاه به زمان و زمانه و نیز آشنا به انسان عصر، فقه تمدنی از درون چنین اندیشه و روشی بجوشاند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی میرزایی، رئیس اتاق فکر جامعهالمصطفی العالمیه در نشست علمی «بررسی ابعاد بیانیه گام دوم انقلاب و نقش جامعه المصطفی العالمیه در …

مرحوم شیخ ابوالحسن مازندرانی که از تلامذه مرحوم شیخ زین‌العابدین مازندرانی بود نقل کرده است که ما در مرض وفات و بیماری جناب شیخ انصاری، همراه با استادمان شیخ زین‌العابدین، از کربلا به نجف رفتیم. شیخ مرحوم در بستر بیماری خوابیده بود و وقتی‌که بالین او رسیدیم، شیخ انصاری فرمود من از مال دنیا، غیرازاین انگشتر و پوستین، چیزی ندارم و هر دو را به شیخ زین‌العابدین مازندرانی بخشید. بعد فرمود: مقداری لباس هم دارم که البته مستعمل است ولی پاکیزه و شسته است. آن‌ها را هم بین طلاب تقسیم کنید. اختصاصی شبکه اجتهاد: سالگرد رحلت شیخ اعظم انصاری، فرصت …

مدیر گروه فقه جامعه المصطفی بانوان با اشاره به اینکه سرفصل‌های دروس خواهران با توجه به نیازهای آنان تنظیم گردد و از مطالب غیرضروری پرهیز شود، گفت: درعین‌حالی که رشته‌های تخصصی مانند تبلیغ، کلام و اصول در حوزه ایجادشده است، اما حوزه باید تخصص و شاخص‌تر در علوم مخصوص بانوان ورود پیدا کند. اختصاصی شبکه اجتهاد: بعد از انقلاب اسلامی، تحول زیادی در حوزه علمیه خواهران به وجود آمد تا آنجا که امروز، حوزه علمیه خواهران، به ‌قطبی عظیم علمی با تعداد فراوانی از طلاب، تبدیل‌شده است. در این میان، برخی با گسترش این حوزه مخالف‌اند و صرف بودجه برای …

ایشان بنا به طبع خود، مایل بودند موضوعاتی را انتخاب کنند که در جمهوری اسلامی ایران، چالشی حقوقی به شمار می‌آید. از این رو ایشان برای دست‌یابی به راه‌حل‌های فقهی برای حل معضل‌های حقوقی که تجربه‌ی اسلامی با آن مواجه است، بدون تخطی از قواعد قاطع اجتهاد، تلاش می‌کرد. به گزارش شبکه اجتهاد، یکی از فعالیتهای بزرگ علمی مرحوم آیت‌الله هاشمی شاهرودی تدوین دایرهالمعارف فقه اسلامی است، مؤسسه‌ی دایرهالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(علیهم‌السلام) به پیشنهاد حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در سال ۱۳۶۹ تأسیس شد و مرحوم آیت‌الله هاشمی شاهرودی به ریاست آن منصوب شد. در بخشی از حکم رهبرانقلاب آمده …

اگر حوزه علمیه مقدسه قم که امید شیعه و انقلاب و نظام جمهوری اسلامی است مدیریتی روش مند و عالمانه را به انجام برساند و گذشته پر از تحولات متنوع و منتشر را در یک تحلیل دقیق، شناسایی کند و یک برنامه ریزی مناسب و هدفمند بر اساس این اطلاعات داشته باشد می‌‌‌‌تواند مشکلات جامعه را حل کند و برای آینده نیز متناسب با سرعت تحولات برنامه داشته باشد. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «آینده ایران در افق تحولات روش شناختی فقه» با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم و رئیس مرکز تحقیقات …

برگزیده کتاب سال حوزه با بیان اینکه عرضه کتاب کافی به امام زمان(عج) قابل اثبات نیست، گفت: نخستین کسی که کافی را به ضعیف و قوی تقسیم‌بندی کرد علامه مجلسی بود. ایشان در مقدمه مرآه بیان می‌کند که این تقسیم‌بندی صرفاً در روایات متعارض قابل کاربرد و تأثیر است، ولی برخی به این مقدمه بی‌توجه هستند. به گزارش شبکه اجتهاد، محمود ملکی، برگزیده کتاب سال حوزه در سال ۱۳۹۷، محقق و پژوهشگر مجمع الفکر الاسلامی، به تشریح رساله دکتری خود که منجر به کسب رتبه برگزیده شد پرداخت و به ایکنا گفت: عنوان رساله دکتری بنده «بازپژوهی منابع کافی» بود …

نشست علمی «کاربرد استصحاب تعلیقی در احکام فقهی» روز چهارشنبه، اول اسفند ۱۳۹۷، در سالن همایشهای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم برگزار شد. در این جلسه که به همت انجمن اصول فقه حوزه علمیه قم برگزار شد، حجج‌اسلام قدیرعلی شمس و محمد تعظیمی‌فر، به ارائه پرداختند. به گزارش خبرنگار اجتهاد، در ابتدای جلسه، حجت‌الاسلام سید صادق محمدی ریاست انجمن اصول فقه، ضمن خیرمقدم به حاضرین، گزارشی کوتاه از فعالیت‌های انجمن اصول ارائه کرد و گفت: این انجمن در اواخر سال ۱۳۹۰ تاسیس شده و تاکنون برنامه‌های مفیدی انجام داده که یکی از آن­ها برگزاری جلسات کاربردی اصول فقه است. این …

شبکه اجتهاد: نوجوانی که از شدت فقر پدرش نمی‌توانست طلبه شود[۱]، به کمک برخی اقوام و افراد خیّر و با توسل و نذر و نیاز توانست پدر تنگدستش را قانع کند تا درس طلبگی بخواند. آیت‌الله محمد مؤمن در حالی در سن ۸۱ سالگی درگذشت که جزو اثرگذارترین مجتهدان تاریخ چهل ساله جمهوری اسلامی بود. آقای مؤمن که متولد سال ۱۳۱۶ در قم بود، از ۱۶ سالگی تحصیل دروس حوزوی را آغاز کرد. او در ماه‌های پایانی حیات آیت‌الله‌العظمی بروجردی دوره خارج فقه و اصول را نزد امام خمینی آغاز کرد و حدود سه دهه از شاگردان و یاران نزدیک امام …

اپلیکیشن بانک جامع و دقیق احادیث شیعه، شامل آموزش سند‌شناسی و شناخت راویان حدیث با عنوان «دانشنامه احادیث شیعه» تولید شد. به گزارش شبکه اجتهاد، بانک جامع و دقیق احادیث شیعه، آموزش سند شناسی و شناخت راویان حدیث به صورت دسته‌بندی شده با ذکر نام معصوم، متن حدیث، ترجمه و منبع حدیث شامل بیش از ۱۸۰۰۰ حدیثریال در قالب اپلیکیشن تلفن همراه و با عنوان «دانشنامه احادیث شیعه» تولید شد. این برنامه شامل احادیثی در گروه‌های اعتقادی (۶۸۰)، عبادی (۳۹۰)، اخلاقی (۸۶۰)، سیاسی (۷۵)، اقتصادی (۲۹۰)، اجتماعی (۱۱۲۰)، پزشکی (۱۰۳۰) و همچنین دسته بندی جدا براساس چهارده معصوم (۱۴۰۰۰) است. همچنین …

نشست علمی بررسی و ارزیابی «موسوعه علمی مؤلفی الامامیه» با حضور مدیر و اعضای هیأت علمی این پروژه و همین طور محققان و پژوهشگران در مؤسسه مجمع الفکر الاسلامی قم برگزار شد. به گزارش شبکه اجتهاد، در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام «نورالدین علی لو» مدیر موسوعه، در تشریح تاریخچه نگارش «موسوعه علمی مؤلفی الامامیه» گفت: در سال ۱۳۷۲ کارهای ابتدایی این موسوعه به همت مجمع الفکر الاسلامی آغاز شد ولی چون کار در ابتدا با توجه به ساعتی بودن کند پیش می‌رفت، تصمیم گرفته شد که کار به صورت پروژه‌ای و با تعداد افراد بیشتری دنبال شود. وی افزود: زمانی …

استاد حوزه علمیه خراسان در ادامه نشست‌های رجال پژوهی حوزه علمیه خراسان به تبیین سبک شناسی مرحوم نجاشی در کتاب فهرست اسماء مصنفی الشیعه پرداخت. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن ربانی بیرجندی، در چهل و پنجمین نشست رجال پژوهی که به مناسبت سالگرد وفات مرحوم نجاشی با ویژه موضوع بررسی «واژگان توصیفی مرحوم نجاشی در کتاب فهرست» به همت گروه رجال پژوهی حوزه علمیه خراسان برگزار شد، به سبک شناسی مرحوم نجاشی در کتاب فهرست اسماء مصنفی الشیعه پرداخت و با بیان این که مرحوم نجاشی متوفی ۱۸ جمادی الاولی سال ۴۵۰ و از شاگردان شیخ مفید و …

پژوش‌هایی که الان در حال انجام است از لحاظ تعداد صفحات برابری می‌کند با تاریخ چاپ دانش فقه که واقعا کم نیست. الآن در همین شهر قم صدها پژوهشکده، ده‌ها پژوهشگاه و نزدیک به بیش از هزار گروه فقه و اصول در حال تلاش هستند و در زمینه‌های مختلف پاسخ‌دهی  می‌کنند. این طور نیست که تعداد پژوهش‌های فعلی کم باشد، اما عرضم این است که اگر این تعداد را با نیاز خودمان بسنجیم متوجه می شویم که با وضع مطلوب فاصله داریم. اختصاصی شبکه اجتهاد: پژوهش، حلقه مفقوده قدیمی حوزه‌های علمیه است. از دیرباز در حوزه‌های علمیه، به آموزش بیش از …

الگوریتم اجتهاد مانع خلاقیت فقیه نمی‌‌شود؛ چون فقیه مبنای اصلی خود و خرده مبناها را بر اساس ابتکارات خود ارائه می‌‌کند و الگوریتم اجتهاد برای او یک سیستم و فرآیند کشف حکم است و نهایتا باز هم این فقیه است که حکم را کشف می‌‌کند نه سیستم. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحمید واسطی در پنجمین کارگاه آموزشی پژوهشی فلسفه علم اصول که چندی قبل در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، با بیان این که الگوریتم توصیف یک عملیات اجرایی است، گفت: چون این عملیات مراحل و اجزاء و شرایط دارد و به یکباره انجام نمی‌شود، لذا …

حجت‌الاسلام‌ رفیعی با تشریح فعالیت‌های مجمع‌الفکر گفت: در این مؤسسه موسوعه مؤلفین امامیه، موسوعه فقهی امامیه و مجموعه سنت شریفه که به تحقیق رجالی روایات بحارالانوار اختصاص دارد در حال تألیف است. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام ‌والمسلمین غلام‌عباس رفیعی، مدیر مؤسسه مجمع‌الفکر الاسلامی، به ایکنا گفت: مجمع‌الفکر دارای سه گروه علمی فعال است که یکی از آن‌ها گروه تراجم است که کار تدوین موسوعه مؤلفین امامیه را در ۵۰ جلد عهده‌دار است. وی افزود: کار تحقیقی موسوعه خاتمه یافته و تا دو سال آینده چاپ آن نیز انجام خواهد شد؛ این مجموعه زندگی علمای شیعه به‌عنوان تراث شیعی را …

ربانی بیرجندی با بیان این که عمر بن عبد العزیز مردم را تشویق و افرادی را ارسال کرد که نزد مردم بروید و هر کس از رسول الله(ص) حدیثی حفظ داشت نقل کنند، تصریح کرد: بدین ترتیب احادیث رسول الله(ص) را می‌گرفت و هدیه می‌داد که اینجا زمینه جعل احادیث به وجود آمد که به تدریج احادیث دروغین و بدعت‌ها زیاد شد و طرفداران خلیفه به نفع امامشان حدیث جعل می‌کردند و این خاستگاه که پیدا شد، علم جرح و تعدیل اولین راهی بود که مورد توجه آنان قرار گرفت تا راویان دروغین را از غیر دروغین جدا کند. به …

نشست نقد کتاب «جوامع حدیثی شیعه» در انجمن‌های علمی حوزه برگزار و در آن بیان شد که هنوز برخی از کتب رشته قرآن و حدیث برای ۴۰ سال قبل است و گاهی خود نویسنده هم به ضعف‌های آن معترف است ولی همچنان تدریس می‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد،‌ هادی حجت، دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث و نویسنده کتاب جوامع حدیثی شیعه در نشست علمی نقد این کتاب که در ساختمان انجمن‌های علمی حوزه برگزار شد، گفت: این کتاب نتیجه چندین دوره تدریس بنده در دانشگاه قرآن و حدیث بوده است؛ این اثر در سال ۱۳۸۶ برای اولین بار چاپ شد …

از جمله آسیب هایی که برخی از فقهاء مطرح می کنند این است که فقهاء به علل مختلفی دغدغه و داعی بر تقنین برای احکام جامعه را ندارند. چون در صدد تشکیل جامعه و تاسیس دولت نبودند به جهت اینکه تشکیل حکومت مختص دوران حضور امام معصوم و مختص امام زمان علیهم السلام است. به هر دلیل و به هر انگیزه‌ای بوده است. هیچ‌وقت در نظر مبارکشان، خطور نمی‌کرد که برای یک جامعه انسانی و جهانی یا یک جامعه منطقه‌ای قانون‌گذاری کنند؛ لذا فقه رایج و فقه مکتوب و مدون هم اصلاً نظر به قوانین جامعه ندارد. اختصاصی شبکه اجتهاد: …

امام از اول فرمودند که شاه باید برود. ما در یک جلسه‌ای در همین قم بودیم که عده زیادی از علما و بزرگان و شخصیت‌های سیاسی، حضور داشتند. در این جلسه از این دو نوع رویه صحبت به میان آمد و اکثر حضار جلسه، روش آقای شریعتمدار را قبول داشتند و می‌گفتند مگر می‌شود رژیم شاه را ساقط کرد؟ به‌اصطلاح آن زمان گفته می‌شد یک آدم با یک‌لاقبا و عمامه، از آن‌طرف دنیا بلند شده و می‌گوید شاه باید برود. مگر با این گفتن‌ها، شاه می‌رود؟ شاه چندمین ارتش قدرتمند دنیا را در اختیار دارد و موردحمایت همه قدرت‌های بزرگ …

مدرس حوزه و دانشگاه گفت: عرفی‌ شدن برآیند اجتهاد و پاسخگویی به نیاز یک مسلمان به تحولات و نیازهای بشر و شناخت مناسبات اجتماعی در تحولات انسانی است. به گزارش شبکه اجتهاد، عرفی‌شدن دین یکی از موضوعاتی است که اخیراً در حوزه دین‌پژوهی مطرح شده و درباره آن مقالات و کتاب‏‌های متعددی نگاشته شده است. برخی عرفی‌ شدن را همچون سکولاریسم به معنای تقدس ناباوری و قداست‌زدایی از دین معنا می‌کنند. برخی نیز با استناد به اینکه فقها نیز در فقه اسلامی، به عرف و سیره عقلا مراجعه می‌کنند و این یکی از ابزارهای داوری و قضاوت در محاکم است …

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: در اصول فقه قدیمی شیعه، روش‌های کشف ملاک در علم اصول بررسی می‌شد اما با هجمه اخباری‌ها و متهم کردن شیعه به سنی‌گری در اصول فقه این بحث به تدریج از اصول فقه شیعه حذف شد و پس از اخباری‌ها هم به آن پرداخته نشد به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین حسنعلی علی‌اکبریان، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پنجمین کارگاه آموزشی پژوهشی فلسفه علم اصول گفت: به موضوع ملاکات احکام از دو منظر پرداخته می‌شود، گاهی از منظر فلسفه فقه و گاهی از نگاه علم اصول. در …

مدیر گروه حدیث و رجال موسسه امام‌هادی(ع)، در چهل و چهارمین نشست گروه رجال پژوهی حوزه علمیه خراسان، به تبیین جریانات حدیثی در طول تاریخ حدیثی و پژوهش‌های پیراحدیثی شیعه پرداخت. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد سید علیرضا حسینی شیرازی، در نشست «اهمیت توجه به تاریخ حدیث امامیه در اعتبارسنجی و فهم آن»، در مشهد با بیان این که حدیث پدیده شکل گرفته در خلأ نیست، بدین معنا که از سوی معصوم در فضایی که هیچ مخاطبی مورد خطاب معصوم باشند، شکل نگرفته و حدیث حتما مخاطب یا مخاطبانی در حوزه‌های مختلف جغرافیایی دنیای اسلام و تشیع داشته است، گفت: …

ابتکار مربوط به روش تعلیم و تعلم است. سابقاً طلاب، مراجعه به کتاب می‌کردند ولی امروز، می‌توانند از مقالاتی که در سرتاسر دنیا هست، استفاده کنند و درسشان را قوت ببخشند. همچنین می‌توانند از وسایل و ابزار جدید برای تعلیم و تعلم استفاده کنند؛ مثل‌اینکه از ویدئو پروژکتور استفاده کنند. درس‌ها را منظم کنند و از پاور پوینت استفاده کنند. حتی می‌توانند از این اسباب مجازی و سامانه‌ها استفاده کنند، کما اینکه در دنیا از این روش‌ها به‌صورت آنلاین استفاده می‌شود تا کسی که نمی‌تواند در کلاس شرکت کند و با قم، فرسنگ‌ها فاصله دارد، بتواند از درس‌ها بهره‌مند شود …