اجتهاد و اصول فقه

جامعه ایرانی، امروزه با مسائلی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند که از هر طرف می‌رود یک سر آن به امر دین گره خورده است. رویکرد اسلامی حکومت، به همان میزان که موجب ارتقاء سطح دین‌داری جامعه، از مقیاس فردی به اجتماعی و حکومتی شد، سنخ جدیدی از موضوعات و مسائل را پدید آورد که انتظار می‌رود نهاد متکفل دین، پاسخ‌گوی آنها باشد. …

حدیث خوانی یا مطالعات حدیثی از مهمترین ضرورت‌های یک کارشناس علوم اسلامی است که در گذشته‌های دور همواره در حوزه‌های علمیه به صورت رسمی وجود داشته است. اکنون این مطالعات، بیشتر به صورت فردی دنبال می‌شود. در این نوشتار پس از بیان شاخصه‌های چگونگی گزینش یک متن مناسب، طرحی کاربردی و روش‌مند برای مطالعه متون حدیثی ارائه شده است. این …

شبکه اجتهاد: در رابطه با نظام امام محور، ضمن تأیید و پذیرش آن، تکمله‌ای به نظر می‌رسد که دسته‌بندی رویکردهای موجود اعتبارسنجی از حیث‌های مختلفی ممکن است که هرکدام از یک زاویه و حیث خاص دسته‌بندی می‌کند. استاد مددی ریشه بحث را در این می‌بیند که آیا ما این عواملی که مطرح می‌شود (مثل ثقه، عدل، کتاب مشهور و…) را …

اختصاصی شبکه اجتهاد: پیرامون «ماموریت فقه/فقیه» دو نگاه مطرح است: یک. نگاهی که ماموریت فقه/فقیه را صرفاً «استنباط و بیان احکام» می‌‏انگارد و حوزه «اجرا و اقامه احکام» را خارج از قلمرو ماموریت فقه/فقیه می‌‏داند. دو. رویکرد دیگر اما، بر این باور است که مسئله «اجرا و اقامه احکام» نیز از مولفه‌‏ها و ارکان اصلی فقاهت است و فقیه در …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام سروش محلاتی اخیرا در یادداشتی کوتاه به ذکر مشاهدات خود از «حوزۀ نجف» و بیان شاخصه‌های آن در مقایسه با «حوزۀ قم» پرداخته است؛ یادداشتی که چون برآمده از یک گرایش مطرح دینی و نمایندۀ یک جریان فعال حوزوی است، ارزش نقد را دارد: یک. نقد مبنامحور بخش عمده‌ای از تفاوت‌های «حوزۀ نجف» و «حوزۀ قم»، نتیجۀ …

کتاب «مکتب‌های حدیثی» اثر حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن ربانی، محقق و مدرس خارج فقه حوزه علمیه مشهد و عضو هیات علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی، در یازده فصل و ۳۹۲ صفحه، به همت مؤسسه بوستان کتاب به چاپ رسید. به گزارش شبکه اجتهاد، روایات و احادیثی که از رسول خدا(ص) و اهل بیت ایشان(ع) برای ما باقی مانده، میراثی بس گران‌قدر …

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: برخی فقها می‌گویند شرط ذکور بودن برای مرجع تقلید شدن، هیچ دلیلی ندارد غیر از ادعایِ اجماعِ شهید ثانی. کسی هم نتوانسته با این ادعایِ اجماع مخالفت کند در حالی‌که برخی افراد گفته‌اند ادله‌ای همانند سیره عقلا و برخی نصوص می‌تواند به ما ثابت کند که زن هم می‌تواند مرجع تقلید …

نشست بررسی آثار و اندیشه‌های علمی استاد محقق سید علی شهرستانی در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران برگزار شد. در این نشست اساتید عابدین مومنی، عبدالهادی فقهی‌زاده، مجید معارف، سید حسن شهرستانی و هادی انصاری به ذکر برخی ویژگی‌ها و آراء علمی استاد شهرستانی پرداختند. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام محسن تحقیقی وطنی دبیر علمی جلسه در ابتدا، …

یکی از بایسته‌های پژوهش در فقه و حقوق «منصوص شرعی یا تعلیمی؟» است. موضوعی که می‌خواهیم پژوهش کنیم باید بررسی شود که از موضوعات منصوص شرعی است و یا اینکه موضوع تعلیمی (لیس بمنصوص فی القرآن و الروایات) می‌باشد. مثلا “بیع” منصوص شرعی(احل الله البیع) بوده اما “معاطات” عنوان تعلیمی است که فقها به جهت مفاهمه، بیع را به بیع …

عضو هیئت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث گفت: دانش مقوله‌ای اختراعی و تأسیس نیست و این انگاره نوعی تحریف در تعامل با دانش و تحلیل آن است. لذا بزرگ‌ترین آسیب این انگاره منصرف کردن اندیشه‌های از نقش کلیدی ائمه اهل بیت علیهم‌السلام در شکل‌دهی اندیشه‌ها و سامان دادن به مباحث دانشی مسلمین است. نقشی که مطابق گزاره‌های متفق علیه میان …

شبکه اجتهاد: آیت‌الله حاج شیخ محمد کاظم مهدوی دامغانی رضوان الله تعالی علیه (متولد جمادی الثانی ۱۳۱۶_شمسی ۱۲۷۷) از عالمان متقی و سلف صالح روحانیت شیعی و از اجلای فقها و اصولیین است. این عالم ربانی در مشهد مقدس و بارگاه رضوی (علیه‌السلام) از شهرت به علم و تقوا و فروتنی و تواضع عالمانه برخوردار بود. آن عالم همام از …

مراسم افتتاحیه ساختمان جدید مرکز تخصصی دارالفقه با حضور جمعی از علما، اساتید سطوح عالی، و مدیران حوزه علمیه خراسان، به همراهی رونمایی از دو اثر «فقهی و اصولی» برگزار شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، در این مراسم حجت‌الاسلام ‌والمسلمین محمد صالح حائری، مدیر مرکز تخصصی دارالفقه با تأکید بر لزوم اهتمام به فقه و اصول برای تولید علوم اسلامی …

باید نسبت به ادعای رسیدن به درجات عالی علمی بسیار احتیاط کرد. محقق نائینی، استاد فقها و مجتهدین می‌نویسد: «پوشیده نیست که اگر غیرمجتهد ادعای اجتهاد کند، آن فسقی است که قابل مقایسه با سایر فسق‌ها نیست». همچنین اعطای عناوین عالی علمی مانند «آیت‌الله» به همه کسانی که درس خارج دارند، صحیح نیست. این عنوان را فقط باید به فردی …

کتاب «ثلاث رسائل فقهیه» و «کتاب نکاح» دو اثر جدید مرکز فقهی امام محمدباقر علیه‌السلام  با حضور حضرت آیت‌الله شبیری زنجانی رونمایی شد. به گزارش شبکه اجتهاد، جمعی از محققین و پژوهشگران مرکز فقهی امام محمد باقر (علیه‌السلام) با حضور در دفتر آیت‌الله‌ شبیری زنجانی با ایشان دیدار کردند. در این مراسم از دو اثر جدید این مرکز رونمایی شد. …

کتاب «مفهوم شناسی اطمینان عرفی» اثر حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر متقی املشی محقق و مدرس حوزه علمیه، به‌تازگی از سوی میراث ماندگار در ۱۸۲ صفحه چاپ و روانه بازار نشر گردید. به گزارش خبرنگار اجتهاد، کتاب حاضر، اثری مفهوم‌شناسانه است که در آن به تعریف و تبیین مفهوم و چیستیِ برخی از واژه‌ها و اصطلاحات، مانند اطمینان عرفی، علم تصدیقی عادیِ …

دومین و سومین هم‌اندیشی از سلسله هم‌اندیشی‌های توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی در دو محور «جایگاه نیازهای کاربردی در درختواره علوم اسلامی» و «چیستیِ روش و قلمرو روش‌شناسی در علوم اسلامی» با حضور جمعی از متخصصان برجستۀ علوم اسلامی در مشهد مقدس برگزار شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، اگرچه اصطلاح علوم اسلامی به‌خصوص در سال‌های اخیر، کاربردهای گوناگونی یافته، اما …

شماره جدید دیده‌بان اندیشه با عناوینی چون: «در حسرت تدبیر اجتهادی»، «خطر ظهور اخباری‌گری جدید»، «فقاهت معاصر جایگزین فقه معاصر»، «عادت به استنباط عرفی»، «متصدی رفاه عمومی» به بررسی شرایط و موانع کارآمدی فقه پرداخته است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، علم فقه، مهمترین ساحت اندیشه دینی برای مدیریت زیست بشری است که وظیفه دارد تا بر روی ادعای جهانی‌‌ و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: گزاره‌های فقهی در اسلام، همواره با پیش فرض‌ها و پیش زمینه‌های کلامی همراه بوده است و امروزه خلاء این اعتقادات و جایگاه آن، در جای جای دستورات عملی دین دیده‌ می‌شود. از طرفی دیگر تمام تلاش یک مجتهد فقیه در این است که دستوری حجت‌آور برای مکلف‌اش بیان کند. چرایی حجیت این دستور، از مبانی کلامی برداشت‌ …

شبکه اجتهاد: با نظر به برخی مبانی و ایده‌هایی که برخی از بزرگان طرح کرده‌اند، می‌توان تأملی دیگر هم درباره موضوع «سیره» و از جمله آن «سیره مستحدثه» داشت. اول: با استناد به ادله متعددی مانند «مَا مِنْ شَی‌ءٍ إِلَّا وَ فِیهِ کِتَابٌ أَوْ سُنَّهٌ» و «وَ اللَّهِ مَا تَرَکَ اللَّهُ شَیئاً یحْتَاجُ إِلَیهِ الْعِبَادُ» می‌توان این مبنا را اتخاذ …

حجت‌الاسلام اکبری شاهرودی مدیر دفتر انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام از انتشار ۴ عنوان از آثار جدید این مرکز خبر داد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام اکبری شاهرودی در سخنانی اظهار کرد: اوّلین اثر ارزشمندی که از آن رونمایی شد، کتاب سه جلدی «القواعد الفقهیه» از آثار حضرت استاد محمدجواد فاضل لنکرانی است که نظر به اهمیت قواعد …

اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه حقوق شهروندی، از ابواب نوپدید فقه‌های معاصر است. مسائل آن البته الزاماً جدید و کارنشده نیستند؛ اما حتی همان مسائلی که سابقه‌ای در تراث فقهی دارند نیز غالباً به‌صورت مستقل مورد پژوهش قرار گرفته و کمتر از منظر «حق شهروندی» مورد پردازش قرار گرفته‌اند. یکی از چالش‌های فقه حقوق شهروندی اما قابلیت یا عدم قابلیت دانش …

کتاب «ارج نامه استاد سید احمد مددی» در دو مجلد به اهتمام حجت‌الاسلام محمد غفوری‌نژاد توسط انتشارات حوزه علمیه خراسان به زیور طبع آراسته شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، استاد سید احمد مددی از مدرسان قدیمی دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیّه قم و از شاگردان آیات خویی و سیستانی است. ویژگی مهمّ استاد مددی موسوی، تبحّر فراوان در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: فقه معاصر، حرکتی نو در راه انجام وظیفه‌ای از گذشته بر دوش حوزه‌های علمیه است. فقه معاصر همان فقیه معاصر است که می‌خواهد وظیفه خود را در پاسخگویی به مسائل جامعه خود انجام دهد. همانگونه که شیخ مفید، باید پاسخگوی مسائل خویش می‌بود و همانگونه که شیخ انصاری قدم‌هایی جلوتر از پاسخگویی به مسائل زمان خویش برداشت. …

اختصاصی شبکه اجتهاد: کتاب‌های فقهی گذشتگان علاوه بر موضوع اصلی خود که فقه باشد، دربردارنده‌ی مطالب متفاوت و البته مفیدی است که اگر از اهمیت جنبه‌‌ی فقهی بیشتر نباشد، کمتر نخواهد بود. داده‌های تاریخی، کلامی، رجالی، کتاب شناسی و روش شناختی از جمله‌‌ی آن مطالب می‌باشد که در این نوشتار آن‌ها را در کتاب «السرائر» مرحوم ابن ادریس پی می‌گیریم. …

استاد درس خارج حوزه گفت: برخی از بزرگان قابل توجه ما به خاطر فقدان روش، قرار در آراء ندارند لذا برخی اوقات کاملا ضد مقاصدی هستند ولی مثلا در بحث حیل ربا کاملا مقاصدی می‌شوند گویا همه نصوص اسلام در خدمت مقاصد شریعت بوده است؛ الان هم کسانی داریم که عقل‌گرایانه حرف می‌زنند ولی فتوای اخباری می‌دهند. به گزارش شبکه …

استاد مهریزی با تأکید بر اینکه چرا نباید از نقل به معنا در روایات بهره ببریم، افزود: اگر کسی به روند جمع‌آوری و نقل احادیث توجه داشته باشد، خواهد دید که اصل بر نقل به معناست مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. چون نقل به معنا عقلایی و رایج است. البته در عبادات می‌توانیم مستثنی کنیم ولی در غیر آن …

اعضای هیات علمی پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در نشستی بیش از ۴۰ اثر پژوهشی فقهی و حقوقی بر محور حکمرانی را معرفی کردند. به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر اسماعیل آقابابائی در نشست «پژوهش‌های مسائل فقهی و حقوقی بر محور حکمرانی» که با حضور برخی اعضای هیات علمی پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ …

استاد خارج فقه حوزه علمیه قم با بیان اینکه نظریه خطابات قانونیه امام خمینی (ره) بر روی مبانی‌ای استوار است که باعث تولید و ابداع این نظریه شده است، گفت: شاید خود ایشان التفات به همه مبانی آن نداشته باشد اما باید حوزه علمیه این امتدادها را انجام دهد. مرادمان از مبانی مسائلی است که امام خمینی (ره) صریحا آن …

استاد شبیری گفت: در مورد رسائل، دو چاپ در دسترس است؛ یکی چاپ جامعه مدرسین که اختلاف نسخه را نقل نمی‌کند و دیگری چاپ مجمع الفکر که بنا بر آنچه که در مقدمه آمده، هفت نسخه را مد نظر قرار داده و در پاورقی به اختلاف نسخ اشاره ‌می‌شود که این کار خوبی است. اما این کار را کافی نیست …

نویسنده کتاب «نظریه شبکه مسائل» گفت: اگر عملکرد فقهای معاصر در پرداختن به فقه‌های تخصصی را بررسی کنیم از مجموعه عملکرد این فقها، ‌‌می‌توانیم به روشی برای کشف شبکه مسائل در خصوص فقه‌های معاصر دست پیدا کنیم. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست «روش تدوین شبکه مسائل فقه‌های معاصر» از سوی پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر با همکاری میز توسعه و توانمندسازی …