اجتهاد و اصول فقه

استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با بیان اینکه بحث علل و حکم از مباحث مغفول در اصول فقه شیعی است، گفت: در اصول فقه سنی، منابع و ادله‌ای دیگری برای استنباط حکم شرعی ذکر شده است از جمله قیاس، استحسان، مصالح مرسله و مقاصد شریعت. این عناوین اگر چه در اصول فقه شیعی مطرح نیستند اما در مقابل آنها عناوین دیگری ذکر شده است مثل الغای خصوصیت، مناسبات حکم و موضوع، قیاس اولویت و علل و حکم. شاید بتوان بحث علل و حکم در اصول فقه شیعی را عدل بحث مقاصد شریعت در اصول فقه سنی دانست. …

شبکه اجتهاد: الگوهای مفهومی برای موضوع‌شناسی باید الگوی پویا باشند؛ یعنی باید این الگوها چنان باشند که با پیچیدگی‌ها و تحولات زندگی بشری هماهنگ بوده و کارآمد باشد. اگر فقه نتواند بر موضوع احاطه یافته و آن را شناسایی نماید، امکان حمل حکم بر آن وجود ندارد. در نتیجه فقه از زندگی بشری کنار رفته و بشر ناچار به زندگی سکولار تن خواهد داد. واقعیت‌های سیاسی حدود و مرزهای دقیق و معین ندارند. البته این ویژگی هر پدیده‌ای است که هویّت اجتماعی و تاریخی دارد. میان کفر و نفاق و اسلام یا میان اسلام و ایمان یا میان عالم و …

استاد نواب با اشاره به اهمیت اثرگذاری مقاصد الشریعه بر آینده جهان اسلام، تکمیل نظریه فقه‌المقاصد آخرین هدف تحقیقاتی خود عنوان کرد و گفت: تعلیل مداری در اجتهاد پیدا کردن و یافتن یک فهم عقلانی از نص است و تعقل گرایی را با سنجش مقتضیات زمان گسترش می‌دهد. استاد مبلغی کتاب «رویکرد تعلیل مداری در اجتهاد» اثر استاد نواب را در رویکرد استظهارگرایی مقاصدی جای داد و گفت: مقاصد برای همین شریعت است. مقاصد چیزی نیست که ما به شریعت تحمیل کنیم. اگر بگوییم که شریعت مقاصد ندارد حکمت خدا را مدنظر قرار نداده‌ایم. به گزارش شبکه اجتهاد، نخستین کرسی …

جدیدترین شماره‌های فصلنامه علمی پژوهشی «فقه» به صاحب امتیازی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با مدیر مسؤولی عبدالرضا ایزدپناه و سردبیری رضا اسلامی منتشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، در تازه‌ترین شماره فصلنامه فقه، (۱۱۲، ۱۱۳، ۱۱۴) ۲۱ مقاله علمی – پژوهشی از سوی اساتید و محققان حوزه فقه و اصول در ۲۱۷ و ۲۱۴ و ۲۰۴ صفحه نمایه شده است. در ادامه نیم‌نگاهی خواهیم داشت به محتوای مقالات که خوانندگان می‌توانند با استفاده از لینک پایانی متن کامل مقالات را دانلود نمایند. مقالات شماره ۱۱۲ فصلنامه «فقه» بازخوانی ادله حد قتل برای مرد غیرمسلمان به واسطه زنا با زن …

استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، «مقاصد الشریعه» را بزرگترین خطر تهدید کننده حوزه‌های شیعی دانست و اظهار کرد: مقاصد الشریعه امروز دست اهل‌سنت را از قرآن خالی می‌کند. چون وقتی پای مقاصد به کار آمد همه آیات قرآن و همه روایات و متون، طریق می‌شوند. می‌گویند آنچه موضوعیت دارد، غایت این آیات وروایات است. پس باید سراغ غایت برویم و آن را اخذ کنیم. به گزارش خبرنگار اجتهاد، استاد محمدجواد فاضل لنکرانی در جمع اساتید مرکز مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی مشهد، طی سخنانی با اشاره به خلأ مباحث اصول فقه در برخی مراکز کلامی، گفت: کلام بدون …

تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سید الشهدا (ع)، کتابی به زبان فارسی اثر آیت‌الله سید محمدعلی قاضی طباطبایی، با موضوع بازگشت اهل بیت امام حسین (ع) به کربلاپس از واقعه عاشورا است. به گزارش شبکه اجتهاد، تحقیق درباره اولین اربعین حضرت سید الشهدا (ع)، کتابی به زبان فارسی اثر عالم شهید شیعه، شهید محراب آیت‌الله سید محمدعلی قاضی طباطبایی، با موضوع بازگشت اهل بیت امام حسین (ع) به کربلا پس از واقعه عاشورا و به اسارت رفتن در شام است. نگارنده با بیان اقوال مختلف و استنادات فراوان، سعی کرده بازگشت اهل بیت به کربلا در روز اربعین را اثبات …

جدیدترین شماره‌های فصلنامه علمی پژوهشی «جُستارهای فقهی و اصولی» به صاحب امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی و مدیر مسئولی مجتبی الهی خراسانی و سردبیری حسین ناصری مقدم منتشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، سه شماره ۲۹، ۳۰، ۳۱ فصلنامه علمی پژوهشی «جُستارهای فقهی و اصولی» ویژه زمستان ۱۴۰۱ و بهار و تابستان ۱۴۰۲ دربردارنده ۱۹ مقاله علمی، به همت اداره کل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی نمایه و در دسترس فقه‌پژوهان قرار گرفت. در ادامه مروری خواهیم داشت به محتوای مقالات مندرج در سه شماره اخیر فصلنامه «جُستارهای فقهی و اصولی» که مجموعا در ۷۱۷ صفحه به همراه …

اگر تقسیم در ادله علم اصول، تقسیمی حاصر باشد (حاصر یعنی تقسیمی که به روش صناعی پیش رفته است)، در آن، توسعه ادله معنایی ندارد. من هم متمایل به همین مبنا هستم؛ بنابراین دیگر منطقاً نمی‌توانیم ادله اصولی را توسعه بدهیم. درست است که فقه توسعه پیدا می‌کند؛ ولی تنوع ادله اتفاق نمی‌افتد و ادله همان ادله است و چیزی به آن اضافه نمی‌شود. اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام‌والمسلمین رضا اسلامی، عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم است. او سابقه نگارش کتب و مقالات فراوانی دررابطه‌با موضوعات فقهی و اصولی دارد و سال‌هاست که در زمره اساتید سطوح عالی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: پرسش اصلی نوشتار پیرامون اصطلاح نوپدید «فقه معاصر» است که مقصود از فقه معاصر چیست؟ آیا فقه معاصر‌ می‌‏تواند به عنوان رویکردی جدید در فقه، در کنار دیگر رویکردهای پیش‏گفته تلقی شود؟ آیا ما در ظل و ذیل تعبیر فقه معاصر، با رویکردی جدید در فقه مواجه هستیم که مقابل آن، مثلا تعبیر «فقه متقدم» و نظائر آن قرار دارد؟ یا اینکه مقصود از این تعبیر، «فقه در دوران معاصر» است؟ یعنی فقهی که در دوران معاصر به آن نیازمندیم! ۱. فقه نرم افزار پاسخگویی به نیازهای جامعه انسانی/اسلامی در ساحات و سطوح مختلف حیات آدمی از …

نظر ما این است که فقیه متکفل استنباط، آنچه برایش اهمیت دارد اسناد قرآنی و سنت است؛ اگر موردی از اجماع و عقل سالم بماند، آن دو هم منبع استنباط هستند؛ اما مقاصد شارع، صرفاً می‌توانند مفسر نصوص مبین شریعت باشند. کسی که مقاصدی فکر می‌کند هیچ‌وقت فتوا به اطلاق‌گیری منافی با مصالح و مقاصد یا فتوا به «الخراج بالضمان» نمی‌دهد. لذا معتقدم فقیه در استنباط باید به نصوص مبین احکام در سایۀ نصوص مبین مقاصد نگاه کند و در این صورت بسیاری از نصوص عموم، از عموم می‌افتد و بسیاری از نصوص خاص، عمومیت می‌یابد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، …

در فقه نیز بخش‌هایی وجود دارد که دقیقاً مستند ما در آن‌ها سیره و بناء عقلاست و قواعد زیادی در فقه موجود است که این قواعد عمدتاً به سیره و بناء عقلاء برمی‌گردد. این سیره و بناء عقلاء گاهی در فقه ما به‌صورت‌های مختلفی عنوان شده است مثل عرفیات، ارتکازات و حتی گاهی تعبیر به حکم عقل شده است. این اتفاق در عبادات کمتر است اما در معاملات بسیار زیاد به چشم می‌خورد. شاهد بر اینکه بسیاری از احکام معاملات عقلائی است این است که کنوانسیون بیع بین‌الملل شباهت بسیار زیادی به احکام معاملات ما دارد. در مسائل مستحدث بسیار …

آیا عدالت هم وزن چهار دلیل دیگر هست؟ عدالت منبع استنباط است یا شاخص اصلی صحت استنباطات؟ این‌ها سؤلات مهمی هستند که باید پاسخ داد. از آنجا که عدالت روح شریعت است، فراتر از اینکه یک منبع استنباط تلقی شود، یک ابر منبع باید تلقی شود. از این ابر منبع، علاوه بر اینکه مجموعه‌ای از احکام و قوانین ایجابی متولد می‌شود و هم سلبی و از همه مهم تر، این ابر منبع، شاخص حقانیّت تمام احکام شرعی است. یعنی هیچ حکم شرعی‌ای نباید باشد که در ظاهر یا باطن مغایر با عدالت باشد. اگر حکمی با همه ظرایف و مستندات …

این پژوهش با این هدف سامان یافته که به عنوان گامی ابتدایی، تاریخ اجتهاد امامی را با دقت کنکاش کند و تا حد توان به تمام ریشه‌هایی که به نوعی در راستای این نوع از اجتهاد هستند توجه کند و حمایت هر چند ابتدایی علمای امامیه، از دوران نص تا به امروز، را به منصه ظهور بگذارد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، امروزه توجه به مقاصد و غایات در قوانین به یکی از اصول اساسی قانون‌گذاری تبدیل شده است. وجود چنین احکام و قوانینی در فقه و اجتهاد اسلامی، که در حقیقت نوعی قانون‌گذاری الهی برای اداره حیات بشری است، امری …

استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم با بیان اینکه جریاناتی می‌خواهند میرزای نائینی را مصادره کنند، تاکید کرد: گاهی در کلام میرزای نائینی بعضی جریانات، اثرات ولایت فقیه را پاک و تحریف می‌کنند. شرط امانتداری آن است که اساتید حاضر، تألیفات میرزای نائینی را مطالعه کنند تا شخصیت میرزا همان‌گونه که هست تبیین شود. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد ابوالقاسم علیدوست، در مراسم بزرگداشت آیت‌الله نائینی که در آستان مقدس امامزاده سلطان سید علی علیه‌السلام نایین برگزار شد، با بیان اینکه میرزای نائینی گوهری است که باید شناخته شود، نسبت به برنامه‌های پیش‌رو کنگره نائینی گفت: هدف ما …

شماره نخست دوفصلنامه بین‌المللی «اصول الفقه رؤیه مقارنه بین المذاهب الاسلامیه» با هفت مقاله علمی به زبان عربی از پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، به همت پژوهشکده فقه و حقوق و اداره نشریات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، اولین شماره دوفصلنامه علمی- پژوهشی بین‌المللی «اصول الفقه رؤیه مقارنه بین المذاهب الاسلامیه» (بهار و تابستان ۱۴۰۲) با مدیر مسئولی حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لک‌زایی و سردبیری حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی خادمی کوشا به زیور طبع آراسته شد. این دوفصلنامه که در گروه دانش‌‌های وابسته به فقه تأسیس شده است، ناظر به دانش اصول فقه است که با …

حجت‌الاسلام والمسلمین رستم نژاد گفت: «برنامه آموزشی و درسی جدید سطوح عالی حوزه‌های علمیه» که در سال گذشته اجرا شد، با حضور و مشارکت بسیاری از اساتید طی جلسات کارشناسی، مورد بررسی و بازبینی قرار گرفت و تغییراتی در آن اعمال شد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی رستم نژاد، به تغییرات صورت گرفته در این برنامه آموزشی اشاره کرد و به «حوزه» گفت: از آنجا که برنامه اصلاحی سطوح عالی در سال گذشته تحصیلی به صورت آزمایشی بوده پس از اجرا و بازخوردگیری و تجمیع پیشنهادات و بررسی گزارش‌های میدانی، مشخص شد که ثقل اشکالات در محدوده‌های رسائل …

شبکه اجتهاد: اکْتُبْ وبُثَّ عِلْمَکَ فِی إِخْوَانِکَ؛ در این فراز امام صادق (ع) بر دو روش برای حفظ و نشر علوم تاکید می‌کنند: کتابت و پخش دانش میان برادران دینی. گر چه در این روایت نیز هم چنان نامی از روایات اهل بیت (ع) وجود ندارد، اما از آن جا که امثال مفضل بن عمر با روایات اهل بیت (ع) سر و کار داشتند و زمان هرج و مرج و انس گرفتن با کتب، بیشتر ناظر به رخدادهای پس از عصر ائمه است که به شدت به میراث روایی نیاز افتاد، می‌توان دریافت که مراد اصلی امام صادق (ع) از …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مراسم بازدید علما و اساتید حوزه و دانشگاه از قفسه آثار جدید فقهی آیت‌الله سید حسن مرتضوی صبح امروز یکم شهریورماه ۱۴۰۲ در فروشگاه موسسه بوستان کتاب مشهد، برگزار شد. در این مراسم آیت‌الله محمد مروارید عضو شواری عالی حوزه علمیه خراسان، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی مسعودی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی و جمعی از اساتید حوزه علمیه و اعضای هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی حضور داشتند؛ از قفسه تازه‌های آثار فقهی، اصولی و کلامی آیت‌الله سید حسن مرتضوی بازدید بعمل آوردند و به ذکر سیره علمی و شیوه تدریس این شاگرد برجسته امام خمینی …

شبکه اجتهاد: سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۶ را دهه تمدن نگاری اسلامی نامیده‌ام. در این دوره، چندین کتاب و ده‌ها مقاله در باره تمدن اسلامی نوشته شد. در این باره در کتاب گفتمان تمدن اسلامی شرحی آورده‌ام. آنچه ذیلا ملاحظه‌ می‌کنید، گزارشی است از کتاب «دانش مسلمین» از محمدرضا حکیمی که تمدن اسلامی را از دریچه معرفی «دانش مسلمین» تعریف کرده است. محمدرضا حکیمی (۱۳۱۴ – ۱۴۰۰)، از دیگر کسانی است که در موضوع تمدّن اسلامی کتابی با عنوان «دانش مسلمین» در بیش از چهارصد صفحه در اواخر سال ۱۳۵۶ منتشر کرد. ایشان تحصیل کرده حوزه خراسان – زیر نظر استادانی …

شبکه اجتهاد: دوسال از درگذشت علامه محمدرضا حکیمی گذشت. اندیشوری که برخی او را بخاطر وصی دکتر علی شریعتی بودن به «روشنفکری» و گروهی بخاطر نظم و نسق بخشی به مکتب تفکیک به «اسلام سنتی» منتسب کرده‌اند. یکی از اغلاط مشهور در مورد جریان شناسی علامه حکیمی، حصر او و آراءش در «مکتب تفکیک» است. حکیمی متفکری است که شاید بتوان گفت یک پنجم از اندیشه‌هایش به شرح مکتب تفکیک اختصاص دارد و چهار پنجم دیگر از منظومه فکری‌اش به مباحثی غیرتفکیکی مرتبط است. این نوشتار در پی تفکیک علامه حکیمی از مکتب تفکیک و پررنگ کردن سایر فریادهایش همچون …

استاد خارج فقه حوزه علمیه قم، ضمن بیان ضرورت بحث روش‌شناسی اجتهاد و تعریف اصطلاحی برخی واژگان، به توضیح برخی از محورهای اصلی مباحث روش‌شناسی پرداخت و وضعیت فقهای اقدمین در مواجهه با مسائل گوناگون تشریح کرد و با اشاره اینکه اگر در حوزه‌های علمیه، روش‌شناسی به‌عنوان یک علم و رشته مورد بهره‌برداری قرار گیرد، مسیر اجتهاد، -به‌ویژه برای طالب درس خارج- راحت‌تر و روان‌تر خواهد شد، گفت: اگر کسی بخواهد در مباحث روش‌شناسی اجتهاد قوی شود، بایستی چندین مرتبه «بحوثٌ فی شرح العروه الوثقی» شهید صدر را مباحثه نماید. به گزارش خبرنگار اجتهاد، مدرسه تابستانه دارالعلم که با همکاری …

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) گفت: ما باید فقه را تقسیم به «فقه فردی و فقه اجتماعی» کنیم. ما وقتی موضوع را محور قرار می‌دهیم، موضوع یا فرد است یا اجتماع. احکامی که خدای متعال فرموده یا برای فرد است یا برای اجتماع. ما باید این‌طور تقسیم را ارائه بدهیم. بگوییم فقه فردی دو بخش دارد عبادی و غیرعبادی. فقه اجتماعی هم دو بخش داریم فقه اجتماعی عبادی (مانند نماز جمعه، نماز عیدین، حج) و فقه اجتماعی غیرعبادی (مانند فقه امنیت، فقه سیاست، فقه سلامت و …) بنابراین اجتماع و جامعه موضوع بسیاری از احکام هستند. به گزارش خبرنگار …

شاید نزدیک‌ترین شخص به این نگاه مقاصدی به‌لحاظ نظری در شخصیت‌ فقهی امام خمینی(ره) باشد، زمانی که می‌گوید این احکام جزئی چیزی جز تجلیاتی برای احکام حکومتی نیستند. البته امتداد این سخن را ما در مثل تحریر الوسیله یا دیگر کتب فقهی ایشان نمی‌بینیم. شبکه اجتهاد: فقه المقاصد، علل الشرایع، مقاصد الشریعه و مذاق شارع و واژگانی از این دست روایت از مسئله‌ای مهم در حوزه فقه اسلامی دارد که در آن توجه فقیه به مقاصد و غایات شریعت جلب می‌شود و مبتنی بر آن روند استنباط و تفقه صورت می‌‌گیرد. فقه المقاصد که تاثیر بسزایی در پویایی فقه و …

استاد علیدوست ضمن تبیین کاربست‌های چهارگانه فقه نظام، بر قبول نظامات خرد و کلان توجه دارد لکن بر تعدد استنباط و مرحله‌ای‌کردن آن پای نمی‌فشارد، بلکه راه صحیح را استنباط تک‌مرحله‌ای می‌داند که در همان مرحله باید همه عناصر به‌حق دخیل در استنباط دیده شود. او استنباط نظام ممکن میداند که ضرورتی مؤثر و خطرناکی است. استاد مبلغی فقه نظام را ‌به روشی و رشته‌ای تقسیم نمود که مقصود فقه نظام روشی، ناظر به تهیه یک عنصر روشی است که پیشنهاد می‌دهد در استنباط به کار گرفته شود. او معتقد است این عناصر روشی که فقه روی آن‌ها اضافه می‌شود …

استاد خارج فقه حوزه علمیه قم ضمن اشاره به اینکه اصل ارتباط علم کلام و علم اصول امری مسلم است تصریح کرد: ما به رابطه این دو علم آگاهی داریم ولی به اینکه در حل یک معضل اصولی از کلام استفاده کنیم یا در حل معضل کلامی از اصول استفاده کنیم توجه نداریم. به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «رابطه متقابل علم اصول و دانش کلام» با سخنرانی استاد ابوالقاسم علیدوست، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در مؤسسه علمی پژوهشی کلامنا برگزار شد که گزیده مباحث این استاد خارج فقه و اصول را در ادامه می‌خوانید؛ امروز نمی‌خواهم درباره …

اختصاصی شبکه اجتهاد: تبیینی که به‌تازگی توسط محقّق ساعی حوزوی، استاد حیدر حبّ الله، در مورد ادله نهی از قیاس مطرح شده، مطلبی است که مواجه عالمانه با آن اهمیت مضاعفی دارد؛ زیرا به اذعان خود ایشان، «با تلقّی مشهور علمای قرون نخستین مخالف است» و در واقع، ارتکازی راسخ در نظام استنباطی شیعه را هدف گرفته است. محقّق یاد شده بعد از آنکه یکی از موانع اساسی مقبولیت یافتن نظریه مقاصد شریعت در فقه شیعه را دیدگاه منفی فقها نسبت به قیاس دانسته‌، به صورت ضمنی در مقام بیان راه حل بیان کرده‌اند: «فهم ابن جنید از روایات نهی …

تولیت آستان قدس رضوی گفت: مشهد به برکت مضجع شریف امام رضا(ع) و برخورداری از حوزه علمیه کهن، ظریفت بالقوه تبدیل شدن به مرجعیت و قطب علمی جهان تشیع را دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مروی در دیدار اساتید طرح تابستانه طلاب در حرم مطهر رضوی با اشاره به سابقه درخشان حوزه علمیه مشهد، ابراز کرد: حوزه علمیه مشهد به برکت وجود مرقد مطهر امام علی بن موسی الرضا(ع) در طول تاریخ مورد توجه مراجع، علمای بزرگ، طلاب و شخصیت‌های تأثیرگذار بوده است و شخصیتهای بزرگ بسیاری از تربیت یافتگان این حوزه مقدس هستند. عضور شورای عالی …

کنفرانس بین‌المللی «تواصل و تکامل» که روز یکشنبه ۲۲ مرداد با شعار «ارتباط و یکپارچگی» و با حضور ۱۵۰ عالم دینی، مفتی و رئیس مراکز و جمعیت‌های اسلامی از ۸۵ کشور جهان در مکه مکرمه آغاز به کار کرده بود، عصر روز دوشنبه با صدور بیانیه پایانی، به نشست‌های خود پایان داد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، کنفرانس اسلامی «تواصل و تکامل» (ارتباط و یکپارچگی)» در مکه مکرمه به کار خود پایان داد. در این کنفرانس که به مدت دو روز ادامه داشت، ۱۵۰ عالم و مفتی و روسای مراکز و انجمن‌‌‌های اسلامی از ۸۵ کشور جهان حضور داشتند. شرکت‌کنندگان در …

عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان گفت: از همان ابتدا شاه به سرکردگی دستگاه استکبار جهانی تصمیم گرفت برای حوزه علمیه قم به‌عنوان منبع و مرجع شکل‌گیری بنیادی انقلاب، یک رقیب جدی بتراشد و بر این اساس به سراغ علما، اساتید، مدرسین و طلاب جوان حوزه علمیه مشهد آمد. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله سید احمد علم‌الهدی در مدرسه تابستانه «دارالعلم» که در مدرسه میرزا جعفر حرم مطهر رضوی در حال برگزاری است، گفت: از تولیت آستان قدس رضوی در صیانت از استمرار خط توسعه فکری و علمی حوزه علمیه خراسان و از دانشگاه علوم اسلامی رضوی به دلیل نقش‌آفرینی …

بانوی فاضله و مجتهده، زهره صفاتی توضیح داد در سال‌های «فرزند کمتر، زندگی بهتر» که همه مراجع قم با بستن لوله زنان موافقت داشتند، پس از تحقیق به دلیل موضوع‌شناسی‌‌ای که حاصل شد و رسیدن به این نتیجه که عملی بی‌بازگشت است تنها مجتهدی بودم که مخالفت کردم. و چه عبرت‌انگیز که زمان نشان داد ورود بانوان مجتهده احکام و مسائل زنان را در وجهی همه‌جانبه‌تر و دقیق‌تر مطرح می‌سازد… شبکه اجتهاد: «تا اواخر قرن اخیر، زنان به‌طور کلی از مناصب اسقفی و روحانیت در کلیساهای مسیحی مستثنی بودند و راهبگی وضعیتی بود که می‌بایست نقش‌ و جایگاه خود را …