اجتهاد و اصول فقه

آیت‌الله سید محمدمهدی الخرسان از علما و نویسندگان مطرح عراق و مؤلف «موسوعه ابن عباس» و «موسوعه ابن ادریس الحلی»، پس از عمری تلاش علمی، صبح امروز در سن ۹۸ سالگی،  در نجف اشرف دار فانی را وداع گفت. به گزارش خبرنگار اجتهاد، بقیه السلف صالح، ‌آیت‌الله سید محمدمهدی الخرسان، از علمای نجف اشرف و از شاگردان حضرات آیات سید ابوالقاسم خویی، سید عبدالهادی شیرازی و سید محسن حکیم بود که آثار و تالیفات پرشمار وی نزد اهل تحقیق و تراث‌پژوهان مورد عنایت قرار داشت. این دانشمند متواضع و اخلاقی بزرگ از نسل عالمان پرتلاش و بسیاردان و جامعی بود …

استاد قائنی نجفی گفت: عموما فقها قائل به جواز بهتان حتی در مورد اهل بدعت به خصوص که گفته می‌شود، نیستند و نسبت به خصوص مرحوم امام، قطعا این نسبت را نمی‌شود به ایشان داد؛ زیرا اصلا از نظر فقهی آن عنوان بهتان موضوعش اهل بدعتند و اهل بدعت یک عنوانی است که بر هرکسی که ما نپسندیم منطبق نیست. به گزارش شبکه اجتهاد، یک استاد  خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم گفت: بدعت یعنی وارد کردن چیزی در دین که از دین نیست و با توجه به این که جزء دین نیست، آن را جزء دین قرار دهد. …

چاپ اول کتاب «نظریه اعتباریات امام خمینی (ره) و نقش آن در استنباط» اثر سید محمد هاشمی از سوی نشر امتداد حکمت به زیور طبع آراسته شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، روشن شدن مسئله تفکیک حقیقت از اعتبار به علت اثر مهمی که بر ساختار علم اصول و در پی آن نحوه استنباط می‌گذارد اهمیت بسیار زیادی دارد. متاسفانه نظام اجتهادی امام خمینی (ره) و نگاه‌های بدیع ایشان در علم اصول بسیار مغفول مانده است. یکی از اهداف این کتاب تقریری از نظریه اعتباریات امام خمینی است که در لا به لای بیانات فقهی و اصولی ایشان منطوی است و …

 قبل از شروع سال تحصیلی، مقدماتی فراهم گردیده تا سال تحصیلی جدید با نظم و انضباط آموزشی مناسب آغاز و ادامه یابد. با این هدف، اقدامات زیر انجام شده است. به گزارش شبکه اجتهاد، معاونت سطوح عالی، خارج و مراکز تخصصی حوزه علمیه قم در اطلاعیه‌‌ای جزئیات آغاز سال تحصیلی جدید، انتخاب مَدرس اساتید، انتخاب درس اساتید و طلاب را تشریح کرده است که متن آن به این شرح است: باسمه تعالی با سلام و احترام محضر اساتید محترم با توجه به نزدیک شدن آغاز سال تحصیلی جدید، نکاتی را به استحضار اساتید محترم سطوح عالی و خارج می‌رساند: نکته …

کتاب «خصال» اثر شیخ صدوق(ره) با ترجمه حجت‌الاسلام والمسلمین استاد شیخ حسین انصاریان به زیور طبع آراسته شد. به گزارش شبکه اجتهاد، شیخ صدوق(ره) یکی از برجسته‌ترین چهره‌های فقه و روات شیعه در قرن چهارم هجری به شمار می‌رود و آثار وی از مهمترین جوامع حدیثی برجای مانده از عصر پیشینیان و میراث دوران آغازین غیبت امام عصر(عج) است. کتاب خصال از جمله مهمترین آثار شیخ صدوق و شامل ۱۲۵۸ حدیث است که با وجود حجم کم، دایرﺓالمعارف بزرگی از معارف اسلامی، احکام دینی، اصول عقاید و آموزه‌های اجتماعی و فردی زندگی است و در عین حال به مباحث تاریخی، …

عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم اسلامی رضوی گفت: براساس روایت ۳۴ باب علل کتاب عیون اخبارالرضا(ع) نوشته شیخ صدوق، امام رضا(ع) با استناد به روایتی از ابوسعید خدری فرمودند معاویه جزء اصحاب پیامبر(ص) محسوب نمی‌شود زیرا در این روایت پیامبر(ص) تأکید کرده‌اند که افرادی که بعد از فتح مکه مسلمان شده‌اند اسلام آن‌ها کار خوبی است ولی جزء صحابه نیستند. به گزارش شبکه اجتهاد، دکتر محمود ملکی، عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم اسلامی رضوی، شامگاه ۲۲ شهریور ماه در نشست علمی «صحابی پیامبر در حدیث امام رضا(ع)» با اشاره به نقش امام رضا(ع) در احیای سنت نبوی، گفت: به عنوان …

بسیاری از گزاره‌هایی که ما از امام رضا (ع) داریم حتی سنت رفتاری امام رضا (ع) از این قبیل است که متاسفانه این بخش را پررنگ نمی‌کنیم و کمتر به معارف انسانی ائمه بویژه امام رضا (ع) که‌ می‌تواند برای امروز همه جوامع مفید باشد، توجه‌ می‌کنیم. نکاتی که امام رضا (ع) درباره اعتقادات و غیر آن بیان کردند به شدت مورد نیاز جامعه است، اگر از اخلاق، توحید و امامت در مناظرات خود‌ می‌گویند باید برای مردم بیان کرد. تمام آموزه‌های امام رضا(ع) برای همه زمان‌ها مفید است و مشمول مرور زمان نمی‌شود. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد ابوالقاسم …

استاد دانشگاه قم با بیان اینکه فهم قرآن و سنت با تمسک به ذوق و سلیقه که گاهی از آن تعبیر به عقل هم می‌شود کاری ناصواب است، گفت: حقیقت دین چیزی است که با سماع به دست آید، دین آراء و عقل و استدلالات ما نیست. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدکاظم رحمان ستایش، استاد دانشگاه قم، در نشست علمی «نقش امام رضا(ع) در تبیین سنت نبوی» که از سوی پژوهشکده علوم اسلامی رضوی برگزار شد، گفت: بعد از پیامبر(ص) آن چیزی که مورد اصرار خلفا قرار گرفت، این بود که ظاهر قرآن کریم باقی بماند و حفظ …

کتاب «در سایه پیامبر (ص)» اثر احمد خاتمی با رویکرد سیره‌نویسی انتقادی از زندگی پیامبر اکرم (ص)، توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر و راهی بازار نشر شده است. به گزارش شبکه اجتهاد، احمد خاتمی نویسنده این‌کتاب معتقد است اهمیت سیره نبوی مثل اهمیت تاریخ است و در واقع یکی از انواع تاریخ‌نگاری سیره‌نویسی است. بنابراین بخشی از تاریخ اسلام که بخش مهم و قابل توجهی است ریشه در سیره پیامبر دارد. برخی از حاکمان با جریان واقعی سیره‌نویسی سازگاری نداشتند پس طبیعی بود که شرایط برای برخی سیره‌نویسان سخت شود و آنها تحت تأثیر نان و نام سیره‌نویسی کنند. …

استاد الهی خراسانی در یک کارگاه علمی که با حضور فضلا و طلاب حوزه علمیه برگزار شد، هشت گام حل مسئله فقهی را تشریح کرد: ۱. مسئله‌یابی؛ ۲. نیازسنجی؛ ۳. صورت‌بندی مسئله؛ ۴. فرضیه شناسی یا فرضیه‌سازی؛ ۵. ارزیابی عمومی فرضیه‌ها؛ ۶. تحلیل و ارزیابی اطلاعات (ادله و مدارک)؛ ۷. جمع و ترجیح ادله؛ ۸. استوار سازی نتیجه. به گزارش خبرنگار اجتهاد، اولین دوره مسابقات علمی، نخبگانی و پژوهشی حل مسئله فقهی ویژه طلاب برادر و خواهر، به همت حوزه علمیه خراسان و دیگر مراکز، در دی‌ماه گذشته برگزار شد. در مراسم افتتاحیه این دوره علمی، حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی الهی …

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه تصریح کرد: برنامه ریزی‌های حوزه‌های علمیه به گونه‌ای صورت گرفته که این سنت‌ها در حوزه‌های علمیه کم شده‌اند و اگر بخواهیم حوزه‌های علمیه اصلاح شده و پیشرفت کنند باید حتما این سنت‌ها دوباره احیا شوند. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد محمدمهدی شب زنده‌دار عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه در دیدار مدیرحوزه علمیه خوزستان، ضمن تقدیر از فعالیت‌های گزارش شده، بیان کرد: بعضی از امور مانند رفت و آمد بزرگان به حوزه‌های علمیه نظر درستی است، ولی بسیار دشوار است، چرا که کارهای فراوانی برعهده این بزرگان وجود دارد، در این امور باید بیشتر از بزرگان …

رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) گفت: هیچ فقیهی تا قیامت نمی‌تواند در نماز تغییری ایجاد کند چراکه در ضروریات نمی‌توان اجتهاد کرد و حجاب نیز مانند نماز است. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد محمدجواد فاضل لنکرانی در دیدار دانشجویان دانشگاه‌های استان قزوین که در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد، اظهار کرد: فعالیت چهره‌های فرهنگی، علمی و دینی در دانشگاه‌ها بسیار ارزشمند است. رسالت شما پاسداری و حمایت از نظام اسلامی است، و مقام معظم رهبری در این راستا رهنمودهایی دارند که باید به آن‌ها جامه عمل پوشانیده شود. عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با قرائت آیه ۳۰سوره روم …

استادیار پژوهشکده علوم اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی با بیان اینکه اگر تبیین و روشنگری و تفسیر اهل بیت(ع) نباشد، فهم و برداشت ما از این سیره ناقص و ناتمام است، گفت: گزارشات از سنت و سیره ایشان در یکطرف و تبیین و تفسیر اهل بیت(ع) از آن هم در طرف دیگر قرار دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی مردانی، استادیار پژوهشکده علوم اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، در نشست علمی «امام رضا علیه‌السلام و تبیین سنت نبوی» با اشاره به روایت شریف ثقلین، گفت: نبی مکرم اسلام(ص) براساس این روایت فرمودند من برای …

میرزا علی غروی تبریزی از فقهای بزرگ و در شمار مراجع تقلید نجف بود که بعد از درگذشت آیت‌الله خویی، تلاش زیادی در پاسداری از حوزه علمیه نجف کرد و روش استاد خویش را ادامه داد. از او که تا آخر عمر به فعالیت‌های علمی، تبلیغی، اجتماعی و سیاسی اشتغال داشت، تالیفات بسیاری برجای مانده که از مهم‌ترین آن‌ «التنقیح فی شرح العروه الوثقی»، تقریرات درس آیت‌الله خویی است که به عنوان یکی از مستندات اولیه دروس فقهی مراجع حوزه‌ها قرار دارد. شبکه اجتهاد: میرزا علی غروی تبریزی در سال ۱۳۴۹ق (۱۳۰۹هـ ش) در شهر تبریز متولد شد. پدر علی …

مدیر حوزه‌های علمیه، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی را مبتنی بر رویکرد فلسفی، کلامی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فقهی مقام معظم رهبری دانست و با بیان اینکه منظومه فقه سیاسی از درون مباحث فقهی بیانیه گام دوم باید استخراج شود، تصریح کرد: در هر گام از کار فقهی باید مبانی مقام معظم رهبری مدنظر باشد. دقت بالا، ذوق فقهی و طبع روان رهبر انقلاب مورد تحسین علما و مجتهدان است. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد علیرضا اعرافی در دیدار اعضای دبیرخانه همایش بین‌المللی مبانی فقهی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی با تسلیت ایام سوگواری دهه پایانی ماه صفر و با …

دو کتاب «اجتهاد و تقلید از نگاه فقه اسلامی» و «ظرفیت‌های فقهی اصولی در تدوین و توسعۀ فقه اجتماعی» به‌عنوان تازه‌ترین آثار انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «اجتهاد و تقلید از نگاه فقه اسلامی» تألیف حجت‌الاسلام والمسلمین رضا رمضانی گیلانی متکفّل بیان اهمیت تأثیر اجتهاد شیعی در حلّ مشکلات و چالش‌های امروز جامعه بشری است. این اثر در فصول و بخش‌های مختلف، به مباحثی، همچون: «مبادی و مقدّمات اجتهاد»، «اقسام اجتهاد»، «شئون فقیه»، «شرایط مرجعیت» و «تقلید و ادلّه وجوب آن» پرداخته است. کتاب «ظرفیت‌های فقهی اصولی در تدوین و توسعۀ فقه اجتماعی» …

کتاب «ماهیه الحکم و الحق و المائز بینهما» اثر حجت‌الاسلام سید شمس‌الدین حسینی‌کیا، محقق و مدرس حوزه علمیه قم و دکتری فقه سیاسی از دانشگاه امام صادق (ع)، در ۲۵۷ صفحه به زبان عربی، توسط انتشارات پژوهشکده ادیب فقه جواهری، روانه بازار نشر شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، هرکس اندک آشنایی با مباحث فقه و اصول داشته باشد، تأیید می‌کند که نقطه‌ی کانونی در این دو علم که سایر مباحث، پیرامون آن شکل گرفته‌اند، موضوع «حکم شرعی» است. از دیگر سو، یکی دیگر از موضوعات پرکاربرد و پربسامد در مباحث فقه، حقوق، علوم سیاسی و..، بحث از مفهوم «حق» و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: بحث از روایی یا نارواییِ کاربستِ حیله‌های شرعی، همواره از مباحث جنجالی و پُر تنش در حوزه فقه اسلامی بوده است. فقیهان امامی در مواجهه با این پدیده، به دو گروهِ موافق و مخالف طبقه‌بندی می‌گردند و هرکدام برای اثبات دیدگاه خویش، به دلایلی چنگ می‌زنند. موافقان، عمدتاً با ادلّه نقلی و عقلی، در پیِ ایجادِ رهیافتی سازگارمند میان این گونه حیله‌ها با نظامِ حقوقیِ اسلام هستند. در برابر، مخالفان نیز با رویکردی فلسفه‌گرا و حکمت‌اندیش به شریعت، کاربستِ این‌گونه تقلّبات قانونی را نه تنها فی نفسه ناروا می‌خوانند، که آن را با روح و جوهره شریعت …

استاد حوزه علمیه مشهد گفت: روش اعتدالی سبب می‌شود که قواعد فلسفی در اصول به کار گرفته نشود. استاد مطهری در اصول فلسفه و روش رئالیسم می‌فرمایند اگر مبنای علامه طباطبایی در اصول اجرا شود، اصول متحول و زیر و رو می‌شود و بسیاری از مسائل کوچک و روش عقلایی خود را طی می‌کند. اختصاصی شبکه اجتهاد: نشست علمی «کاربرد عقل در منابع استنباط احکام شرعی» با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی زمانی‌فرد و نقادی حجج‌الاسلام والمسلمین محسن ملکی و مرتضی نوروزی، به دبیری حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحمید علوی آزیز در مدرسه تابستانه فقه و اصول دارالعلم رضوی چندی پیش برگزار شد. …

شبکه اجتهاد: از پایگاه مبانی استاد سید احمدمددی می‌توان دو ملاحظه و از اندیشه‌های استاد سید مهدی میرباقری می‌توان سه ملاحظه در باب فقه المقاصد را مطرح کرد. دراینجا دیدگاه‌های استاد علیدوست را در کتاب فقه و مصلحت مبنا قرار داده‌ایم. آنچه در ادامه می‌آید درک یکی از شاگردان دو استاد معظم است که ممکن است نیازمند اصلاح و تصحیح باشد. شاید بتوان ملاحظه اول را ناظر به مقام ثبوت مقاصد و حکم شرعی و ملاحظه دوم را ناظر به مقام اثبات (درک) آن دانست. استاد علیدوست بر این نکته تفطن دارند که نمی‌توان از مقاصد، به حکم شرعی رسید بلکه …

دوره ۳ جلدی کتاب «فقه الاخلاق» تألیف حجت‌الاسلام والمسلمین قدیرعلی شمس، استاد خارج و سطوح عالی حوزه علمیه قم به زیور طبع آراسته و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت. به گزارش خبرنگار اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین قدیرعلی شمس از اساتید شناخته شده حوزه علمیه قم، درس خارج «فقه اخلاق» را در چند سال گذشته برگزار نموده و با همکاری دفتر فقه معاصر متن کتاب را با قلم خویش به زبان عربی تالیف کرده است. در این کتاب استاد شمس مسائل اصلی اخلاقی که کمتر در کتب اجتهادی فقهی مورد توجه قرار گرفته است را به سبک فقه جواهری بررسی نموده است. …

شبکه اجتهاد: مقاصد متصور در فضای جامعه علمی ما فاصله عظیمی از آنچه در فقه مالکی به عنوان مقاصد شناخته می‌شود دارد. ما وقتی می‌گوییم مقاصد یاد اندیشه توحیدی توسعه یافته علامه طباطبایی در المیزان، طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن رهبر معظم انقلاب و فقه ولایی امام خمینی می‌افتیم. این اندیشه هرچند با نگاهی حکمی، مقصد و مبدا را توحید می‌بیند اما قائل به مرجعیت قرآن و به بیان ادبیات اهل بیت علیهم‌السلام «عرض روایات» به ساخت کلان عقلانی قرآن است. اساسا «موافقت با قرآن» مورد تاکید اهل‌بیت (ع)، معنایی اینچنین دارد. علاوه بر قرآن صامت، سمت دیگر این …

خلاصه آرای فقهی بنده با همین رویکرد در سایت شخصى من منتشر شده است. حدود ۳۰۰ فتوا در این مباحث ممکن است مخالف مشهور و منسجم با مزاج مقاصد الشریعه باشد، البته این فتاوا بر اساس تطبیق قواعد و کاملا منضبط است چون من به این نتیجه رسیده‌ام که رهایی از این پنج‌گانه یعنی اجماع، شهرت، خبر واحد، تسامح در ادله سنن و احتیاط و شروع در سه‌گانه فهم تاریخی از خلال سیاقات، تعلیلات نصی و انضمام بعضی از این تعلیلات به دیگر تعلیلات، باعث تغییر حقیقی و مبنایی در صدها مسئله فقهی می‌شود. شبکه اجتهاد: فقه المقاصد، علل الشرایع، …

هر اصل عملی، مجرایی دارد که اگر آن مجرا تمام باشد، کسی نمی‌تواند آن را جاری نکند و باید طبق آن اصل عملی، عمل کند. مثلاً اگر در جایی، حالت سابقه ملحوظه وجود داشت، باید بر طبق استصحاب عمل کند و اگر جایی شک بدوی بود، باید به برائت عمل نماید؛ بنابراین اصلاً دست ما نیست که به اصول عملیه تمسک کنیم یا نکنیم و ازاین‌حیث تفاوتی میان فقه هنر و غیر هنر وجود ندارد. اختصاصی شبکه اجتهاد: در به‌کارگیری قواعد اصولی برای حل مسائل فقه هنر، اختلاف زیادی میان دانشیان اصول و فقه وجود دارد. برخی معتقدند با همین …

آیت‌الله جوادی آملی گفت: کسی که وارد حوزه علمیه شد باید بکوشد که لااقل یک مجتهد متجزی باشد بعد با بقیه کارها – إن‌شاءالله الرحمن – مجتهد مطلق بشود. سفره الهی و نعمت الهی باز است منتها راه‌هایش روشن است. به ما فرمودند حالا که معلوم شد «العلم ما هو»، بکوشید عالم بشوید. جاخالی نداشته باشید نگویید بس است. اولین لحظه جهل طلبه یا دانشجو این است که بگوید من فارغ التحصیل شدم. به گزارش شبکه اجتهاد، در آستانه شروع سال جدید تحصیلی حوزه‌های علمیه استان مازندران، امام جمعه و نماینده ولی فقیه این استان، با جمعی از آیات و …

شبکه اجتهاد: یکی از مباحث مطرح در عرصه فقه معاصر، موضوع توجه به اهداف شریعت در عملیات استنباط است که از آن به فقه‌ مقاصد تعبیر می‌شود. عمدتاً جناب استادعلیدوست (زیدعزه) در زمان حاضر متکفل طرح این بحث هستند و درباره آن تحقیقات متعدد در قالب کتب، مقالات و نیز سخنرانی‌هایی داشته‌ و دارند. آنچه در ادامه‌‌ می‌آید شامل گزارشی مختصر از دیدگاه ایشان و نقدی کوتاه برآن است. این نوشتار نه به عنوان مقاله، بلکه در قالب یادداشت نگاشته شده و طبعاً نیاز به تکمیل و افزونه دارد و ارائه آن، جهت مشارکت در فرآیند بحث و نقد نقد‌‌ …

آیا در نصوص شرعیه و ادله، عموم یا اطلاقی بر وجوب ستر تمام زینت‌ها (مایصدق فی العرف انه الزینه او انه الحلّی) داریم یا نه؟ حلّی همان زینت‌های عرضی است مثل انگشتر و لباس و …، در قبال زینت‌های ذاتی، مثل زیبایی در خلقت زن. ثمره وجود این عموم و اطلاق این است که اگر چنین عموم یا اطلاقی داشته باشیم، در فرض استثنای قطعی از وجوب ستر باید به آن‌ها اکتفا نمود و در سایر موارد، مرجع همان عموم و اطلاق است. آیا اطلاق یا عموم وجود دارد که پوشاندن زینت‌های عرضی را بر بانوان واجب کرده باشد یا …

اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم می‌توانند با مراجعه به پیشخوان «سامانه اساتید سطوح عالی» نسبت به ثبت دروس خود اقدام نمایند. به گزارش شبکه اجتهاد، سامانه ثبت درس اساتید سطوح عالی و خارج حوزه علمیه قم از تاریخ یک شنبه، پنجم شهریورماه فعال گردیده و اساتید محترم می‌توانند با مراجعه به پیشخوان «سامانه اساتید سطوح عالی» نسبت به ثبت دروس خود اقدام نمایند. بر اساس این گزارش، اساتید محترم قبل از انتخاب درس نکات زیر را ملاحظه نمایند: ۱. در سامانه کلیه دروس مصوب، اعم از نیم سال اول و نیم سال دوم ارائه گردیده و قابل …

شبکه اجتهاد: پارادایم‌های تفسیری، اجتهاد و خوانش انسانی از قرآن است بنابراین قداست ذاتی و اعتبار ابدی ندارند و نقد پذیر هستند. سلطه و سیطره یک پارادایم زمانی مقبول و توجیه‌پذیر است که ضمن داشتن اصالت و اعتبار علمی از فرایند نقد علمی و تاریخی به سلامت عبور کرده و خلوص و وزانت علمی خود را اثبات کند. بنابراین پارادایم‌هایی که فاقد این ویژگی و صرفاً متکی بر پشتوانه‌های اجتماعی، سیاسی و تعصبات مذهبی، سلطه و سیطره خود را توسعه و تثبیت نموده باشند فاقد عیار لازم در تفسیر قرآن هستند. از جمله اینها پارادایم‌های منتقله از سایر مذاهب و …

شبکه اجتهاد: فکر می‌کنم برای شناخت دستگاه فاهمه ایرانی برخلاف غرب به دیسیپلین فقه نیاز داریم. اگر ما فقه را درنیابیم، درکی از چند و چون تولید آگاهی میان خود درنخواهیم یافت. چرا باید به فقه بپردازیم؟ مگر فقه چه کاری انجام می‌دهد؟ شاید کسی به من بگوید مگر چشم خود را بر این بسته‌ای که بخشی از مردم فقه‌اندیش و فقه‌باور نیستند و به فقه به مثابه یک منبع برای رفتار خود نگاه نمی‌کنند. از سر ناآگاهی این سخن را بیان نمی‌کنم. از آن نظر فقه را به عنوان دستگاه فاهمه ایرانی مطرح می‌کنم که فقه این کارکرد را …