شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: حدود ٢۵ سال پیش از بیت مرحوم آیت‌الله بهجت از من خواستند قسمتی از رساله‌ی عملیه آن عالم ربانی را ویرایش کنم. قبلا برای فهم احکام روزمره خود، به رساله رجوع می‌کردم، ولی هیچ‌گاه به نثر و نگارش و جمله بندی‌های آن توجه نداشتم. تقریبا همه رساله‌های مراجع معاصر را جمع‌آوری کردم و پی بردم که نثر آن‌ها یک‌سان است. همین انگیزه‌ای شد که تاریخچه رساله‌های عملیه را دنبال کنم.
درصدر اسلام و روزگار امامان به رساله عملیه نیاز نبود، چون مردم مستقیما مسائل مورد نیاز خود را ازحضرات معصومان می‌شنیدند. پس از غیبت کبری فقیهان و محدثانی چون شیخ صدوق و شیخ طوسی کتاب‌هایی بدون استدلال‌های فقهی و فقط به انگیزه رفع نیاز مردم عادی نگاشتند. اما به زبان فارسی دراین مورد کتابی نبود. تا اینکه در زمان صفویه شیخ بهایی (وفات ۱۰۳۱ق) اولین رساله عملیه فارسی را با نام «جامع عباسی» تدوین کرد. بعد از آن آیت‌الله حاجی محمد ابراهیم کرباسی (وفات ۱۲۶۱ق) رساله «نخبه» را نوشت. سپس آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی (وفات ۱۳۶۵ق) رساله‌ای به زبان فارسی به نام «ذخیره الصالحین» منتشر کرد.
تا اینکه به روزگار معاصر یعنی زمان مرجعیت آیت‌الله العظمی سید حسین بروجردی (وفات ۱۳۴۰ش) رسیدیم. ایشان به کمک مشاوران خردمند خود از جمله علامه علی اصغر کرباسچیان به این فکر افتادند که برای فارسی زبانان رساله عملیه‌ای به نثر روان بنویسند، ازاین رو کتاب «جامع الفروع» خود را که فارسی بود به منظور روان سازی و ویرایش در اختیار گذاشتند. آقای کرباسچیان – که خود اندیشه مدرن داشت و از موسسان مدرسه‌های علوی و نیکان است- این رساله را برداشت و به سراغ ویراستاری فهیم و اهل پژوهش و قلم یعنی استاد علی‌اصغر فقیهی رفت. از این جا به بعد را از زبان خود استاد فقیهی بشنویم:
یک روز در خانه ما را زدند. باز کردم. روحانی محترمی دیدم که با خوشروئی سلام کرد و گفت: من کرباسچیان هستم. خدمت آیت‌الله العظمی بروجردی بودیم. صحبت از این شد که این رساله‌های عملیه را مردم عادی نمی‌فهمند باید نثر آن ساده شود. دوستانم شما را معرفی کرده‌اند چون درس‌های حوزوی را خوانده‌اید و استاد زبان فارسی هم هستید و به قلم روان می‌نویسید. «آقا» دستور این کار را داده‌اند. من پذیرفتم و با علاقه مشغول شدم و آن را به فارسی روان درآوردم، شماره بندی هم کردم. آقای کرباسچیان نام «توضیح المسائل» را بر آن نهاد (زندگی‌نامه و خدمات علمی فقیهی، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ص۶۶)
اکنون پس از هفتاد سال همه رساله‌های عملیه امروزین، محصول کار سترگی است که استاد علی‌اصغر فقیهی انجام داده است. وی در قم به دنیا آمد. تحصیلات حوزوی خود را تا سطوح عالی در همین شهر گذراند. سپس به دانشگاه تهران رفت و اساتید درجه اول آن زمان چون : دکتر محمود شهابی،بدیع‌الزمان فروزانفر، استاد محمد معین گذراند. سپس به قم بازگشت و سالیان سال در دبیرستان حکیم نظامی (امام صادق امروز) به عنوان دبیر و استاد برجسته تدریس کرد. آثار او همچون «آل بویه»، «تاریخ مذهبی قم» «تاریخ و عقاید وهابیان» ، «ترجمه نهج‌البلاغه» و «دستور زبان فارسی»، مورد رجوع پژوهش‌گران است.
