دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: برخلاف تقاضاهاى سیاسى گروه‌هاى مخالف، امام خمینى با توجه به شناخت عمیقى که از آیت‌الله دکتر بهشتى داشتند طى حکمى ایشان را در رأس قوه‌ قضائیه کشور قرار دادند تا با ایجاد اصلاحات در این بخش، سامان جدیدى ایجاد نماید. حذف نظام حقوقى پیشین و جانشین کردن نظام حقوقى اسلام به عنوان اصلى‌ترین گام در راه تحقق انقلاب تلقى مى‌شد و انتخاب شهید بهشتى به این منظور بود. اما در حالى که دستگاه قضایى به قوانین جدید و نیروهاى جدید نیاز داشت، برخى از افراد از پذیرفتن مسؤولیت‌هاى قضایى سرباز مى‌زدند. با توجه به این شرایط سخت و …

شبکه اجتهاد: نقش و جایگاه پیشگامان و راهبران نهضت امام خمینی و انقلاب اسلامی و تأثیر گذاری آنها در افکار و اندیشه انقلابیون و کارنامه آنان در سیر حوادث و اتفاقات، موضوعی شایسته درنگ و بررسی است. پس از نقش اول و عالی امام خمینی(رضوان الله علیه) حضور مؤثر و نقش سازنده آیت‌الله ‌‌شهید استاد مطهری و آیت‌الله ‌‌شهید دکتر بهشتی به شکل محسوسی برتر و مؤثرتر از دیگر چهره‌ها و فعالین نهضت و نظام اسلامی می‌باشد. شهید مطهری زبان گویای اسلام امام خمینی است و طی قریب به سه دهه عالمانه و با اخلاص تمام در پاسخ به پرسش‌ها …

شبکه اجتهاد: به دنبال قضیه قتل دختری که چندی پیش توسط پدرش اتفاق افتاد، اخیراً مطلبی پیرامون «حکم عدم قصاص پدر در صورت قتل فرزندش»، از سوی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری در رسانه‌ها منتشر شده است که باید عرض کنیم؛ این مطلب کاملاً غیر صحیح است و تعجب این است که چرا یک مسئول رسمی در نظام جمهوری اسلامی نسبت غیر صحیح به فقه و فقها می‌دهد. البته نظایری هم از افراد دیگر از اول انقلاب تا حالا داشته‌ایم و متأسفانه این مشکل هنوز هم وجود دارد، مسئولیت‌هایی را به افراد می‌دهند و این افراد اظهارنظرهایی می‌کنند …

شبکه اجتهاد: در بین محدّثان و علمای شیعی ـ به غیر از دو پسر بسطام ـ شیخ طوسی و نجاشی برای چهارده نفر کتابی با عنوان «کتاب الطبّ» ذکر کرده‌اند (نک: رجال النجاشی، رقم: ۱۸۲؛ ۱۹۲؛ ۲۲۳؛ ۵۷۳؛ ۶۴۰؛ ۶۷۶؛ ۶۸۴؛ ۹۲۰؛ ۹۳۹؛ ۹۴۷؛ ۱۰۷۸؛ الفهرست، رقم: ۳۳؛ ۷۰؛ ۱۶۴؛ ۳۹۲؛ ۳۹۳؛ ۴۴۰؛ ۶۰۵.) متأسّفانه هیچ نسخه‌ای از این کتاب‌‌ها امروزه در دسترس نیست و تعجّب آور آن که در مصادر دیگر نیز هیچ نقلی از این کتاب‌‌ها گزارش نشده است. در پاسخ به این سؤال اساسی که آیا بر اساس روایات طبی‌‌ می‌توان نظام پزشکی کاملی به‌عنوان نظام پزشکی …

شبکه اجتهاد: استاد سیدمصطفی محقق داماد چندی قبل در سخنانی بیان کرد که برداشت غیرواقعی از برخی نهادهای دینی مانند امر به معروف، جهاد با کفار و تقسیم انسان‌ها به مؤمن و کافر خشونت‌آور است و با اسلام سازگار نیست و نباید ایمان و کفر را به حقوق شهروندی سرایت داد. اما استاد محمدجواد فاضل لنکرانی این دیدگاه را مغایر با بسیاری از آیات قرآن کریم می‌داند (اینجا بخوانید). پس از طرح دیدگاه از سوی رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، سید محمد‌‌هاشمی، استاد خارج فقه حوزه علمیه قم در پاسخ به ایشان نوشت: در روزهای گذشته در بعضی از گروهای …

شبکه اجتهاد: فقهای ما به استناد ادله موجود برای قاضی اوصاف و شرایطی برشمرده‌اند که برخی از آنها مانند عقل، شروطی است که عقلا نیز بر آن اتفاق نظر دارند. درباره برخی شرایط نیز نگاه یکسانی در فقه وجود ندارد؛ مانند شرط ذکورت و حریت؛ چنان که درباره شرط اجتهاد، این واقع‌بینی در فقه وجود دارد که در فرض فقدان فقیه واجد شرایط به اندازه نیاز، به دلیل لزوم حفظ نظام اجتماعی و پرهیز از عسر و حرج، می‌توان در فصل خصومت و دعاوی حقوقی، به غیر فقیه اجازه قضاوت داد؛ البته اجرای حدود شرایط ویژه خود را دارد. یکی …

شبکه اجتهاد: برخی منتقدند که چگونه می‌توان اندیشه شریعتی را مطهری‌گونه و مطهری را شریعتی‌گونه خوانش کرد؟ منتقدان بر این باورند که این دو پارادایم مبتنی بر مفروضات متفاوتی بنا شده‌اند و هر تلاشی برای سنتز سیستماتیک اندیشه‌های آنان محکوم به شکست است، اما من بر این عقیده هستم که نه تنها چنین پروژه‌ای ممکن است بل مطلوب جامعه امروزی ایران نیز می‌باشد. اما چگونه می‌توان این سنتز سیستماتیک را به انجام رساند؟ اجازه دهید به مفهوم مقتضیات زمان و مکان اشاره کنم. بسیاری از حکماً و فلاسفه اسلامی و فقهای اصولی در جهان تشیع در قرن بیستم در نسبت …

شبکه اجتهاد: قال الله الحکیم فی کتابه الکریم: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا الله وَکُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ»(۱) حضرت امام جعفر صادق علیه السلام با آن شخصیت بسیار با عظمت علمی ‌و جامع الأطرافشان، بر تمامی عالم اسلام حق دارند، یعنی در تمام رشته‌های علمی، اسلامی، ‌از ایشان، هدایت‌ها و معارفی که کافی و وافی باشد باقی مانده است؛ در رشته الهیات، عقاید، توحید، اخلاق، فقه، احکام، تفسیر قرآن و همه علومی ‌که در اسلام مطرح بوده، آثار حضرت صادق علیه السلام درخشندگی و تابندگی فوق‌العاده‌ای دارد که نه فقط در بین ما شیعیان، بلکه در تمام عالم اسلام، جلوه خودش …

شبکه اجتهاد: موضوعی که در این یادداشت مورد اشاره قرار می‌گیرد، گرچه از زمان آن قدری گذشته است، اما با توجه به زنده بودن و تکرارش در هر سال، مجالی موجه و موسع برای یادداشت دارد و البته به دلایلی حقیر مصلحت در تأخیر آن می‌دید. ۱. در بسیاری از سال‌ها مراجع عظام تقلید نسبت به رؤیت هلال شوال (عید فطر) اختلاف پیدا می‌کنند؛ و در حالی که بعضی از ایشان روزی را به عنوان عید فطر اعلام می‌کنند، گروهی دیگر فردای آن روز را عید می‌دانند و البته برخی هم در اواسط یا اواخر همان روز اول، عید فطر …

شبکه اجتهاد: در این گفتار مختصر بر یک نقطه و مطلب متمرکز می‌شویم و آن: پیامدهای شیوه اجتهادی آیت‌الله خویی بر محافل علمی کنونی حوزه علمیه قم است. دیگر موضوعات مرتبط را به مجالی دیگر وا می‌نهیم. تردیدی نیست آیت‌الله خویی پیش از این که بر حوزه علمیه قم تأثیر نهاد، در حوزه علمیه نجف اشرف تغییر و دگرگونی به عمل آورد. شیوه و تجربیات ایشان چندین ویژگی دارد: ۱- شهامت علمى متوازن: نتایج و دستاوردهای اجتهادی ایشان بیانگر این امر بوده، از نظریات مشهور فقهی تحت تأثیر قرار نمی‌گرفت. بررسی بحث‌های فقهی ایشان ما را به چنین برداشتی می‌رساند. …

شبکه اجتهاد: سخن بر سر این نیست که اظهار نظر درباره مسائل اسلام‌شناسی و تفسیر قرآن و شناخت سیره و دین‌شناسی مخصوص طبقه خاصی است. بر عکس، نه تنها این امور به‌مثابه دانش‌هایی بشری عرصه مطالعه و اظهار نظر و مشارکت جمعی است و این در واقع یکی از پیامدهای تجدد هم هست بلکه در خود اسلام هم هرگونه محدودیت آموزش و نمایندگی به نام اسلام و انحصار آن به یک طبقه معین منع شده است. قرآن هم همگان را به تأمل در آیات الهی دعوت می‌کند و سنت تمدن اسلامی هم شاهدی است بر این معنا که آموزش‌های دینی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از پرسش‏‌هایی که پیرامون و در پرتو رویکرد حکومتی به فقه (فقه حکومتی) مطرح شده این است که: آیا فقه حکومتی مستلزم حضور بیشتر روحانیون در مناصب اجرایی کشور (مانند ریاست جمهوری، نمایندگی مجلس، وزارت و …) است! یادداشت حاضر، با خدشه در این انگاره، معتقد است، حضور روحانیون در مناصب، نه تنها راه کار حل معضل نیست، که اتفاقاً به مثابه گره‌ی کور بر روی گره‌‏های پیشین، مشکلات را دوچندان می‏‌کند. به بیان دیگر، گزینش و نصب روحانیون در مناصب اجرایی کشور، پاک کردن صورت مسئله است، در حالی که ما باید به دنبال حل …

شبکه اجتهاد: نظارت فقیه، نظریه‌ای است که توسط گروهی از متفکران نواندیش ارائه شده و در صدد اثبات این نکته است که اداره جامعه اسلامی و اجرای احکام الاهی بدون ولایت‌فقیه و سرپرستی فقیه جامع‌الشرایط که تمام امور جامعه را دست بگیرد نیز امکان‌پذیر است. آن‌ها با تمسک به اصل «عَدَمُ وِلایه اَحَدٍ عَلَی اَحَدٍ» و نیز دلیل عقلی‌ای که ارائه می‌دهند، معتقدند اداره جامعه و اجرای احکام اسلامی نیازمند پذیرش ولایت‌فقیه نبوده و هیچ آسیبی به اسلامی بودن جامعه نمی‌زند. ایشان مزایایی را برای نظریه خویش نسبت به نظریه ولایت‌فقیه که تمام قدرت اجرایی و نظارتی را در اختیار …

شبکه اجتهاد: با نگاهی به دروس خارج حوزه علمیه یک نکته بوضوح خودنمایی‌‌ می‌کند و آن این که در نوع دروس بررسی تاریخچه مسئله کنار گذاشته شده است. پیش از این بوده‌‌‌اند مدرسینی که در هر مسئله فقهی یا اصولی ابتدا تاریخ مساله را از ابتدای پیدایش تا کنون در فقه یا اصول شیعه و اهل سنت بررسی‌‌ می‌کرده‌اند. الآن هم کم و بیش هستند مدرسان محقق و توانمندی که بر این عهد استوار مانده و دروس مجتهدپروری دارند؛ اما تعداد این درس‌‌‌‌ها اندک است. نکته مهمتر موضوعی است که تا پیش از این هم بسیار نادر بوده و خود …

شبکه اجتهاد: آنچه از شهید صدر درباره امام خمینی (ره) معروف شده، جمله‌ای است که از اولین روز‌های پیروزی انقلاب از شاگردان شهیدصدر در ایران نقل شد و شهرت یافت: «ذوبوا فی الامام الخمینی کما ذاب هو فی الاسلام». اما این همه آنچه شهیدصدر درباره امام خمینی گفته، نیست. در نامه‌ها و نوشته‌های شهید صدر تعابیر گوناگونی درباره انقلاب اسلامی ایران و به‌طور ویژه امام خمینی (ره) وجود دارد که بیانگر مفاهیم ارزشمندی در تاریخ انقلاب اسلامی است. شاید آن‌قدر حمایت شهید صدر از امام و انقلاب برجسته و پررنگ بوده است که ظرافت‌ها و آموزه‌های این کنش تاریخی شهید …

شبکه اجتهاد: متن ذیل نگاشته دکتر احمد حاجی ده آبادی دانشیار دانشگاه تهران (پردیس فارابی قم) و دانش آموخته حوزه علمیه قم پیرامون قتل دلخراش رومینا اشرفی توسط پدرش است که آن را واکاوی و تحلیل کرده است: ۱- اطلاعات من در حد اخباری است که در سایت‌ها هست. ممکن است جزئیات حادثه کم و زیاد شود ولی اصل خبر اینست که در یکی از روستاهای بخش حویق از شهرستان تالش، دختر چهارده ساله‌ای به نام رومینا اشرفی‌ می‌خواسته با پسری ۳۰ یا ۳۵ ساله به نام بهمن که دو برابر سنش سال دارد ازدواج کند. خانواده دختر مخالفند. با …

شبکه اجتهاد: چندی قبل یادداشتی از استاد سیدمصطفی محقق‌داماد با عنوان «مجازات‌ پدر در برابر کشتن‌ فرزند» در شبکه اجتهاد منتشر شد؛ مهدی برزگر از مدرسان سطوح عالی حوزه علمیه قم در نوشتاری در «مباحثات» به نقد مقاله این استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی پرداخته است که در پی می‌آید. قتل فجیع و تأسّف‌بار یک دختر نوجوان توسّط پدرش که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت واکنش‌های متعدّدی را برانگیخت. از سویی موجی از نفرت بر ضدّ قاتل رقم خورد و برخی افراد مغرض – که به هر بهانه‌ای برای تضعیف و تخریب آموزه‌های اسلامی متوسّل می‌شوند – به تقبیح غیرت‌ورزی …

شبکه اجتهاد: امروز به مطلبی تحت عنوان «تأثیر اطرافیان بر آیت‌الله‌ها» برخورد نمودم که به نظرم این عنوان باید عکس آن باشد؛ بدین معنا که این مراجع و رموز شیعه هستند که بر اطرافیان و جامعه مسلمانان و جز این‌ها از دیگر جوامع، تأثیرگزار بشمار می‌آیند. مرجعیت در طول تاریخ همواره پیرامون خود، شخصیت‌های متعددی را که هرکدام به‌گونه‌ای در رجال‌شناسی، ارتباط اجتماعی، سخنوری، فقه و اصول، تاریخ و جز این‌ها از علومی که دستگاه مرجعیت بدان نیاز داشته و این علاوه بر هیات استفتاء و پاسخگویی به مسائل مستحدثه و نیازهای مقلدین بوده و می‌باشد. اما قاطعانه می‌توانم اظهار …

اختصاصی شبکه اجتهاد: بعد از ملاحظه ادله مربوط به رؤیت هلال در کتاب شریف وسائل الشیعه؛ ج‏۱۰؛ ص۲۵۲ در باب سوم از ابواب احکام شهر رمضان «در باب أن علامه شهر رمضان و غیره رؤیه الهلال فلا یجب الصوم إلا للرؤیه أو مضی ثلاثین و لا یجوز الإفطار فی آخره إلا للرؤیه أو مضی ثلاثین و أنه یجب العمل فی ذلک بالیقین دون الظن‏» ۲۸ روایت آورده شده بود؛ که مدار حکم در بیشتر روایات مربوط به هلال؛ رؤیت می‌‌باشد اما سؤال اساسی و بنیادین در تبیین موضوع «رویت ‌هلال» آن است که، رؤیت طریقیّت دارد و میان اسباب آن …

شبکه اجتهاد: در حادثه قتل دختر سیزده‎ ساله تالشی به ‎نام رومینا چند نکته دارای اهمیت است که اول از همه اینکه این حادثه به ‎عنوان‎ قتل یک انسان ابعاد اخلاقی و حقوقی غیرقابل اغماض دارد. بی‎ تردید هیچ کس نمی‌تواند بدون دلیل موجه جان کسی را بگیرد و قتل جرم سنگینی است و تاوان سنگین‎تری دارد. امر به معروف و نهی از منکر آمرانه ‎ترین رفتار اصلاحی است که افراد جامعه تنها تا مرحله زبانی می‌توانند آن را انجام دهند و بازداشتن فرد مجرم با تنبیه بدنی تنها و تنها در اختیار حاکم شرع است. از نظر اخلاقی نیز …

شبکه اجتهاد: ماجرای قتل دختر نوجوان تالشی توسط پدرش در شبکه‌های اجتماعی با بازتاب‌های گسترده‌ای مواجه شده است. خبر این است: رومینا دختر ۱۴ ساله تالشی به دلیل فرار با دوست پسرش به شکل فجیعی با داس توسط پدرش در خواب به قتل رسید. قاتل پس از ارتکاب جرم توسط پلیس دستگیر شد. خبرنگار روزنامه ایران با انتشار عکسی نوشته است: با افتخار اسم همه مردان فامیل را در اعلامیه تحریم نوشته‌اند. چون لکه ننگ را پاک کرده‌اند و حالا می‌توانند مردی‌شان را فریاد بزنند!» به نظر‌ می‌رسد که در مباحث مجازات‌ها، مادام که اجتهاد شیعی به شکل «منسدّ» و …

شبکه اجتهاد: اختلاف در تعیین روز عید فطر اختلاف اساسی و در اصول دین نیست تا از آن برداشت به اختلاف میان فقها شود. این اختلاف نه بر اساس عدم اعتماد مراجع به یکدیگر بلکه بر اساس اختلاف در مبنای فقهی است. ۱- اختلاف در فقه مانند هر علم دیگری وجود دارد؛ کما اینکه در مراجعه به پزشکان می‌بینیم یکی دارو تجویز می‌کند و دیگری راه درمان را در عمل جراحی می‌بیند و مردم هیچ گاه از آن تعبیر به دعوا بین اطبا نمی‌کنند. ۲- اختلاف در تعیین روز عید فطر اختلاف اساسی و در اصول دین نیست تا از …

شبکه اجتهاد: زکات فطره در منابع فقهی و در فرهنگ ما بسیار مهم و مورد توجه است و به دقایق پرداخت آن توجه شده است. اینکه برای همه خانواده است و برای نوزاد به‌شرط تولد قبل از غروب عید فطر نیز مقرر شده است، اینکه پرداخت فطریه تازه مسلمان یا میهمان بر عهده چه کسی است؟ و فروعات متعدد دیگر. این اهتمام به نظر می‌رسد برای تکمیل عبادت روزه به عبادت مالی در جهت بهره‌مندی نسبی فقیران در این ایام است. دو نکته در این زمینه خوب است مورد توجه قرار گیرد: ۱- در تسریع به پرداخت فطریه تأکید فراوان …

شبکه اجتهاد: از پدیده‌هایی که ضرورت، صلاح و سداد آن بر هیچ کس پوشیده نیست، ازدواج و تشکیل خانواده است. در شریعت حکیم اسلام نه‌تنها بر ضرورت این کار تاکید شده، بلکه “امری مقدس” انگاشته شده است. از آیات الهی به شمار رفته، محبوب ترین بنا نزد خداوند قلمداد گردیده است و فقیهان، به استحباب ذاتی آن فتوا داده‌اند. در کنار این تاکید و تقدس انگاری، شریعت عفیف بر تولید نسل و تشکیل خانواده هم تاکید کرده است. واضح است که این دو دستور حکیم تا چه پایه می‌‌تواند به رستگاری فرد و جامعه کمک کند، عفاف را نهادینه سازد …

شبکه اجتهاد: امام موسی صدر در ۲۵ رمضان ۱۳۹۸هجری قمری برابر با ۱۳۵۷ هجری شمسی در لیبی ربوده شد؛ در حقیقت می‌‌توانم بگویم ربودن او توسط قذافی دست نشانده و خون‌خوار استعمار زدگان عرب و دست‌نشاندگان منطقه‌‌ای صهیونیست‌ها صورت پذیرفت، داغی بر دل شیعیان و نه بلکه تمامی مسلمانان و مسیحیان آزاده لبنان و نه‌تنها لبنان، بلکه خاورمیانه و تمام آزاداندیشان و بلند پروازان فکری و اندیشه‌‌ای جهان گذارد. امام موسی صدر وابسته به گروهی خاص همچون حوزه و شیعه و مسلمان نبود. اندیشه‌ها و دیدگاه‌های اسلامی و انسانی او که برگرفته از اندیشه‌های اسلام حقیقی، اسلامی که پیامبر راستین …

شبکه اجتهاد: موضوع امام موسی ‌صدر موضوعی زنده و فعال است و جامعه، دولت و نظام، مسلمانان و به‌خصوص شیعیان از جوانب مختلفی به آن چشم دارند و بسیار حائز اهمیت است. زوایای مختلف موضوع امام موسی صدر را می‌توان این‌گونه دسته‌بندی کرد: دیدگاه‌های فکری، علمی، اجتهادی، فقهی، سیرۀ فقهی و رفتاری در عرصۀ بین‌الملل، تعامل با مسائل مهم اجتماعی، پیگیری ربودن این شخصیت مهم و تاریخی و … . بیان موضوعات مختلف راجع‌به امام موسی‌ صدر، نه کم‌فایده است و نه در حاشیه؛ بلکه شخصیت او زنده و فعال و تأثیرگذار و الهام‌بخش است. به‌خصوص ویژگی‌های این شخصیت همواره …

اختصاص شبکه اجتهاد: یادداشتی با عنوان «به نام عقل به کام اخباری گری» از جناب آقای دکتر رسول جعفریان در سایت شبکه اجتهاد منتشر شد که به معرفی رساله‌ای با نام «حجت بالغه» می‌پرداخت. نویسنده محترم در مقدمه‌ای به نسبت طولانی متعرض تاریخچه‌ی نزاع اصولی اخباری و زمینه‌های فکری و معرفتی آن شده است که خالی از لغزش‌هایی نیست. از همین رو کوتاه نکاتی چند را متذکر می‌گردم: ۱. نزاع اخباری و اصولی را در قالب چالش‌های عصر حاضر تعریف و تبیین نمودن ناشی از یک پیش‌داوری است و حب به اینکه همه دنیا را هم دغدغه و به‌نوعی همفکر …

شبکه اجتهاد: بی‌مهری‌ها به فقه محدود به این روزها نیست؛ هزار سال پیش غزالی گفت: فقه از علوم معنوی و اُخروی نیست و یک دانش دنیوی است. و امروز آمده‌اند و می‌گویند؛ «فقه نه تنها از علوم اخروی نیست بلکه از علوم دنیوی هم نیست چون اساسا بی‌فائده است»! و گفتند؛ «فقه با تکنولوژی و ساختار زندگی فردی و اجتماعی سازگار نیست و برخی احکامش دارای قبح اجتماعی است و امروز مردم را به بی‌دینی فقهی کشانده»! و سخنانی از این دست که همواره می‌خوانیم و می‌شنویم. به باور این قلم، اگر «واقعیت فقه» به‌درستی دریافت شود تمام این بی‌مهری‌ها …

شبکه اجتهاد: انقلاب معرفتی وحید بهبهانی، به رغم آن که در ظاهر، در نقد یک جریان قدیمی با عنوان اخباری گری بود، و اما فی الواقع، تلاشی برای باز کردن مسیر برای سازگاری بیش از پیش دین با امر دنیا و عرف بود. دقیقا همین نکته بود که بسیاری از اخباری‌ها را نگران می‌کرد، نگران این که علم اصول، در حال از بین بردن اصل شریعت است. در اینجا، مروری بر رساله آداب المتعلمین (رساله‌ای از دوره ناصری) داریم که هرچند اساس آن در دفاع از عقل است، اما در باطن، در جهت کاستن مقام عقل، در حد یک خدمتگزار …

اختصاصی شبکه اجتهاد: شب‌‌‌ها و روزها ـ به لحاظ حقیقت ذات ـ یکسانند و به لحاظ تعلّق به خالق، در فضیلت، برابر. اما گاهی به لحاظ متعلّقی شریف، شبی، قدرِ کلان می‌بیند و بر صدرِ زمان می‌نشیند. از آن پس، رنگ تیره‌‌ی شب، که تمثال سیاهی و تباهی بوده، از رنگ سپیده‌‌ی صبح، برتر می‌شود و سَلَامٌ هِی حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ. یکی از مهمترین، بلکه مهمترین شب سال، «شب قدر» است. اهمیت این شب به حدی است که در لسان خالق، از هزار ماه برتر دانسته شده (خَیرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ) و برای اشاره به اهمیت عمل در آن، در …