دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

تعیین مصداق توسط مرجع تقلید، صلاح نیست؛ اما نسبت به افراد معمولی درجایی که احساس می‌کنند که سیاست‌بازی به معنای باطل آن نخواهد شد، وظیفه شرعی دارند که مطرح کنند. البته می‌توانند شرایط کلی نامزد اصلح را بیان کنند به‌گونه‌ای که ضمیر به آن مرجع برسد و اسم کسی را هم‌نبرد. لذا شرایط مختلف است. باید طبق شرایط آنچه مصلحت جامعه است، یک روحانی باید مردم را به سمت صحیح هدایت کند و اگر نشد، حداقل به وظیفه خود عمل کرده است. اختصاصی شبکه اجتهاد: از مباحث مهمی که پس از انقلاب مطرح شده است، حضور یا عدم حضور روحانیون …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حوزه انقلابی، اصطلاح جدیدی است که چند از بیشتر از ورود آن به ادبیات حوزوی ایران نمی‌گذرد. بر همین اساس و به جهت روشن نبودنِ دقیق زوایای مختلف آن، تعاریف و بایسته‌های مختلفی برای آن بیان شده است. به نظر من اما، حوزه انقلابی، حوزه‌ای است که ۳۰ شاخصه زیر را داشته باشد: ۱- شرط تدریس در حوزه، انتشار حداقل یک مقاله در مجلات معتبر باشد. ۲- هیچ کمک هزینه تحصیلی «عمومی» و «همیشگی» وجود نداشته باشد و تمام کمک هزینه‌ها، به صورت بورسیه و در بازه زمانی محدود و با هدفگیری نخبگان صورت گیرد. ۳- به …

روایات طبی داریم ولی دانشی با شکل ‌نظام طبی نداریم؛ طب به معنای یک دانش، باید از نظام دانشی پیروی کند و در حوزه‌های مورد نیاز همچون مبانی، تعریف بیماری، شناخت بیماری ، درمان، داروسازی و …. موضع مشخص داشته باشد. اختصاصی شبکه اجتهاد: طب اسلامی اگرچه در سالهای اخیر، محل مناقشه موافقان و مخالفان بوده است اما صدور حکم بدوی پدر خودخوانده این دانش، موجب شلعه‌ورشدن دوباره آتش این اختلاف گردیده است. در این میان، یکی از مهم‌ترین متخصصانِ این عرصه، حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سید محمدکاظم طباطبایی، رئیس پژوهشکده علوم و معارف حدیث موسسه دارالحدیث قم است. او که تقریبا …

معاون آموزشی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان گفت: عده‌ای می‌خواهند سکان‌داری نظام را از ولی‌فقیه بگیرند و لذا این سؤال را به صورت عام در رسانه‌ها مطرح می‌کنند که روحانیت را به سیاست چه. اختصاصی شبکه اجتهاد: از عمده‌ترین موضوعاتی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد توجه رهبران فکری و سیاسی در مدیریت سیاسی کشور بوده است حضور روحانیون در مناصب سیاسی بوده است عده‌ای معتقدند که روحانیون به عنوان متخصصان دین هستند که نباید در مناصب سیاسی حضور داشته باشند و عده‌ای نیز معتقدند همان‌گونه که پیروزی انقلاب اسلامی بدون روحانیون امکان‌پذیر نبود این حضور اکنون نیز باید در …

شبکه اجتهاد: مرحوم آیت‌الله ‌سید محمود هاشمی شاهرودی از شخصیتهای برجسته و فقیهی بود که در حوزه علمیه نجف جزو شاگردان خاص شهید سیدمحمدباقر صدر و امام خمینی محسوب می‌شد. آن مرحوم پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران می‌آید و در شهر قم کلاس درس خارج فقه برای طلاب برگزار می‌کند. در آستانه چهلمین روز درگذشت این فقیه عالی‌قدر، KHAMENEI.IR در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام ‌والمسلمین سیدمحمدعلی حسینی که یکی از شاگردان نزدیک آیت‌الله هاشمی شاهرودی بوده است، گوشه‌هایی از تراز علمی و ویژگی‌های جلسات درسی این استاد بزرگ حوزه علمیه را بررسی کرده است. در آستانه چهلمین روز درگذشت …

مسئول مرکز نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه خراسان گفت: این‌که بگوییم روحانی در مناصب سیاسی نباید حضور داشته باشد مانند این است که بگوییم پزشکان و یا یکی از قومیت‌ها در مناصب سیاسی حضور نداشته باشند به ویژه روحانیون بنا به اینکه تکلیف سنگینی را در حوزه دین بر عهده دارند. اختصاصی شبکه اجتهاد: «این‌طور نیست که آدم خوب کسی باشد که در کناری نشسته باشد و تسبیحی دست بگیرد و در مسجد ذکر بگوید. اگر انسان خوب این‌گونه بود حضرت رسول صلی‌الله علیه و آله و سلم و حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) هم این کار را می‌کردند. ما ندیدیم …

حمیدرضا تمدن با اشاره به اینکه مدعیان طب اسلامی به حوزه تکوین و تشریع توجه نداشته و مواجه علمی و محققانه با روایات طبی ندارند، گفت: حق نداریم به استناد یک روایت نسخه ای عمومی را بچیپیم. اختصاصی شبکه اجتهاد: در سال‌های گذشته عده‌ای با نام متخصص «طب اسلامی» به درمان مردم پرداخته‌اند و ضمن نفی طب جدید و تمامی دستاوردهای بشری به استناد برخی روایات طبی داروها و شیوه‌های درمانی متفاوتی را به عنوان جایگزین پزشکی مدرن برای مراجعان خود توصیه و تجویز می‌کنند. برای بررسی این موضوع و تحلیل مبانی این اشخاص با حمید رضا تمدن،  پژوهشگر مطالعات …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مقارن با ورود به چهل و یکمین سال پیروزی انقلاب اسلامی، سی و هفت نفر از پژوهشگران حوزه تمدن نوین اسلامی با رهبر معظم انقلاب دیدار کردند. متن زیر چکیده سخنان ارائه شده در این جلسه با موضوع « فقه تمدنی، چیستی و چگونگی» است که مورد توجه و عنایت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای قرار گرفت. فقه تمدنی، چیستی و چگونگی بحث در سه محور ارائه می‌شود: ۱- توضیح مساله، ۲- مدعا و فرضیه، ۳-استدلال در ضمن یک مثال ۱- توضیح مساله: (در عنوان، دو مفهوم اصلی داریم) تمدن و فقه مفهوم اول، تمدن هویت تمدن، زندگی در سیستم‌هاست، سیستم‌های کلانِ …

نوع مجازات‌ها باهم فرق می‌کند. بعضی از گناهان، با مجازات دنیوی و بدنی، پاک می‌شود. بعضی از گناهان هست که کیفر آن‌هم دنیوی و هم اخروی است. در نوع دوم نمی‌توان گفت با مجازات دنیوی، طرف پاک‌شده و عقوبت اخروی ندارد. مثلاً در مورد ظلم این‌طور است. اختصاصی شبکه اجتهاد: سخنان چندی پیش رئیس کل دادگستری استان خراسان رضوی مبنی بر اینکه محکومین در حکومت جمهوری اسلامی، با تحمل مجازات، از گناه اخروی خود کم می‍کند، واکنشهای بسیاری را در فضای مجازی موجب شد. در این خصوص با حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالرضا ایزدپناه، معاون سابق فرهنگی و اجتماعی قوه قضائیه به …

می‌توان گفت که درس خواندن در آن زمان بسیار جدی‌تر بوده است و حوزه‌های علمی، گرم‌تر بوده است و نمی‌توان گفت ما تولید نظریه نداریم. اگر بخواهیم مقایسه کنیم، باید مباحث و حرف‌های تازه، سنجیده شود و به‌طورکلی نمی‌توان نظر داد، ولی در اینکه آدم‌های موفقی مثل مرحوم آخوند این‌همه شاگرد که در سطح مراجع عالی تقلید مثل مرحوم آیت‌الله بروجردی، بودند را تربیت کردند، قابل‌انکار نیست و موفقیت بسیار بزرگی است. اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از بحث‌هایی که امروزه به نقل محافل تبدیل‌شده است و گاه‌وبیگاه، اشخاصی در این زمینه، نظر می‌دهند، بحث تولیدات علمی حوزه‌های علمیه است. برخی …

باید دید پیش‌فرض سؤال چیست. نسبت به مسئله تقدس معانی متعددی مطرح شده است، از جمله این معانی نقدناپذیری است. مثلاً می‌گوییم خداوند متعال یا انبیاء صلوات الله علیهم اجمعین مقدس هستند یعنی نقدناپذیرند. به این صورت که آنان اطلاعات و اشراف علمی‌ای دارند که برای غیرشان وجود ندارد که به این اعتبار نقد ناپذیر خوانده می‌شوند. اختصاصی شبکه اجتهاد: سخنان چندی پیش رئیس کل دادگستری استان خراسان رضوی مبنی بر اینکه محکومین در حکومت جمهوری اسلامی، با تحمل مجازات، از گناه اخروی خود کم می‌‍کند، واکنشهای بسیاری را در فضای مجازی موجب شد. در این خصوص با حجت‌الاسلام‌ والمسلمین …

امام در اوایل انقلاب به درستی فرمودند که شایسته است روحانیت کمتر در رده‌های مدیریتی و اجرایی حضور پیدا کنند و این سیاست کلی همچنان محفوظ است و حتی‌الامکان اگر نیاز و ضرورتی نیست روحانیون نباید در مناصب اجرایی حضور داشته باشند. اختصاصی شبکه اجتهاد: پیروزی انقلاب اسلامی ‌ایران به رهبری روحانیت بیدار و هشیار که در رأس آن، خمینی کبیر قرار داشت عامل تحولات بسیاری شد. روحانیت با اتکای به اسلام ناب و بازسازی اندیشه دینی توانست اصلاحاتی عمیق و بنیادین در نظام به وجود بیاورد. روحانیت در انقلاب اسلامی نقش قاطعی داشت. روحانیون مبارز با یکدیگر همبستگی محک …

انتظار این که در این نشست‌ها مخالفان انگاره تمدن نوین اسلامی هم حضور یابند، سنجیده نیست ولی تأکید رهبر معظم انقلاب بر تعامل با فضای نخبگانی به منظور شناساندن درک درست از تمدن نوین اسلامی این پیام را داشت که نباید همه اندیشه‌های موجود در باره تمدن نوین اسلامی را تا بدین پایه همسو انگاشت و نشاید که با دگراندیشان این موضوع کاری نداشت. شبکه اجتهاد: عصر پنج‌شنبه ۹۷/۱۱/۱۲ سی و هفت نفر از پژوهشگران حوزه تمدن نوین اسلامی با رهبر معظم انقلاب دیدار داشتند. گمان می‌رفت که تا پیش از انتشار گزارش رسمی این دیدار، دوستان حاضر در آن …

اگر طرح دیدگاه‌های تمدنی مقام معظم رهبری در اواخر دهه هفتاد را نقطه شکل گیری «مطالعات نظری تمدن نوین اسلامی» در مراکز علمی کشور بدانیم، اکنون پس از دو دهه، بیانات و دیدگاه‌های اخیر ایشان به نقطه آغاز «مطالعات انضمامی تمدن نوین اسلامی» باید تبدیل شود. چرا که اگر نتوانیم میان عرصه نظر و صحنه عمل پل برقرار کنیم، آنگاه مدل سازی و نمونه پروری هم محقق نخواهد شد. شبکه اجتهاد: مقارن با ورود به چهل و یکمین سال پیروزی انقلاب اسلامی، به همراه جمعی حدوداً ۳۰ نفره از تمدن پژوهان، به محضر رهبر معظم انقلاب شرفیاب شدیم. دیداری صمیمی …

در شورای عالی قضایی شش نفر فقیه و شش نفر حقوقدان در آن عضو بودند و به دلیل دموکراتیک بودن و مواردی دیگر اعتبار بالایی در دنیا داشت. حُسنش در این بود که هیچ وقت به کسی ظلم نمی‌شد و با دموکراسی کاملاً همتا بود. شبکه اجتهاد: «تصور نمی‌کردیم به این سرعت این اتفاق (انقلاب اسلامی و تغییر رژیم) رخ دهد اما ظرف یک سال ایران دگرگون شد»؛ این جمله را آیت‌الله موسوی بجنوردی می‌گوید؛ او که متولد نجف است و در دوران حضور امام به واسطه‌ی شاگردی امام در طول تمام مدت اقامات وی در عراق و همینطور جایگاه پدرش …

حوزه باید واقعیت‌ها را شفاف بیان کند. یکی از آقایان تعبیری داشت که ما باید این اعتبارات و بودجه‌ها را اتاق شیشه‌ای فرض کنیم که همه‌چیز از بیرون قابل‌دیدن و رصد کردن است. این مسئله باید شفاف‌سازی بشود و واقعیت‌ها را همان‌طور که بعضی از مراجع حفظه الله ورود پیداکرده‌اند، بیان کنند. اختصاصی شبکه اجتهاد: قریب به یک دهه است که حوزه‌های علمیه، از بودجه ثابتی در جدول بودجه سالانه کشور برخوردار هستند؛ اما چند سالی است که با رشد شبکه‌های اجتماعی و حرکت کشور به سوی دولت الکترونیک و شفافیت مالی، بودجه بسیاری از نهادهای کشوری و لشگری از …

اینکه محبوبیت روحانیت کم می‌شود نباید بهانه‌ای بشود که اسلام به انزوا کشیده شود. محبوبیت و اعتلای اسلام برای ما مهم است نه محبوبیت خودمان. ما باید در این عرصه تلاش کنیم و زحمت بکشیم تا محبوبیت روحانیت صدچندان شود. آیا تا دیروز مردم شناختی از امام و روحانیت داشتند؟ آیا می‌دانستند که همین حوزه علمیه است که دنیا را نجات می‌دهد و انقلابی را به وجود می‌آورد که همانند زلزله‌ای است که در اقصی نقاط عالم، مردم را بیدار می‌کند. اختصاصی شبکه اجتهاد: حضور یا عدم حضور روحانیون در عرصه اجرایی و حکومتی، از دیرباز مورد نزاع بوده است. …

هرچند محتوای ارائه اساتید خوب و قابل قبول بود، ولی دارای یک ضعف بزرگ بود و آن عدم توجه به مراحل پنجگانه تمدن‌سازی در اندیشه رهبر معظم انقلاب بود. برعکس، حضرت آقا هر مسئله‌ای که توسط اساتید طرح شده بود را در قالب این مراحل پنج گانه صورت‌بندی می‌کردند و مرحله دولت‌سازی و مرحله جامعه‌سازی را تأمین کننده این دغدغه‌ها معرفی می‌کردند. مثلاً ایشان حل معضل مشارکت مردم منطقه، امیدزایی و کا‌رآمدی را در قالب تشکیل حکومت اسلامی (دولت اسلامی) حل شدنی دانستند. شبکه اجتهاد: پنج شنبه شب (۱۱ بهمن ۹۷)، جمعی از پژوهشگران عرصه تمدن، با مقام معظم در …

رهبری فرمودند: وقتی ما می‌گوییم انقلاب اسلامی هدفش تمدن نوین اسلامی است، یعنی نباید آن‌را به یک پدیده سیاسی تقلیل دهیم. انقلاب اسلامی سعی کرد حیات و زندگی را عوض کند. ما نخواستیم فقط یک جامعه انقلابی درست کنیم، بلکه می‌خواستیم یک پدیده‌ای ایجاد شود که دنیا را فرا بگیرد که البته شرط‌ش تشکیل دولت اسلامی و جامعه اسلامی است. شبکه اجتهاد: روز پنج‌شنبه ۱۱بهمن۹۷، با جمعی از محققان عرصۀ تمدن نوین اسلامی، خدمت مقام معظم رهبری رسیدیم و نماز مغرب و عشا را با ایشان خواندیم و بلافاصله وارد جلسه شدیم. رهبری عزیز، باهوش و دقیق در مسائل علمی. …

اختصاصی شبکه اجتهاد: علامه سید محمدحسین طباطبایی را اگرچه بسیاری به جهت تفسیر المیزان یا درسهای فلسفی و عرفانی وی می‌شناسند، اما وی پیش از همه اینها، یک اصولی و فقیه زبردست به شمار می‌رفت. حواشی وی بر کفایه و نظریات بدیعی که در همین حواشی مختصر، اتخاذ و بیان کرده است، به روشنی بیانگر این مدعا است. به همین منظور، با حجت‌الاسلام دکتر علی شریفی، عضو گروه فقه و حقوق جامعه‌المصطفی که سالها در زمینه آراء اصولی و فقهی علامه تلاش کرده است به گفتگو نشستیم. بسیاری از نکاتی که او در این گفتگو مطرح کرد، شاید برای اوّلین …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حکم قضائی رهبر فعلی جریان موسوم به طب اسلامی، یکی از جنجال برانگیزترین اقدامات قضایی در این اواخر بود. از آنجا که نهادهای علمی مختلف ما عادت ندارند پیش از تولید چالش در یک موضوع، به نقد و نظر پیرامون آن بپردازند، چالش یادشده شروعی بود برای چند بحث کلامی که مدت­ها بود جریان نداشت. نشستن پای سخن ناقدان طب اسلامی، به ما نشان داد که باورهای کلامی تا اندازه­ی زیادی، در بی‌باوری به اضافه­ی «اسلام» به «طب» و سخت­‌پذیری روایات طبی نقش داشته است. البته این اعتقادات کلامی، یکسان نیستند. دو سرِ طیفِ ناقدان، فاصله­‌ی زیادی …

یکی از مشکلاتی که سر راه ما حوزویان این است که هر چه درس شلوغ‌تر باشد، آن درس و آن استاد در تربیت و پرورش طلاب موفق‌تر است؛ درحالی‌که مطلب، برعکس است. تقریری که نوشته می‌شود باید توسط استاد بازبینی شود. مثل کلاس‌های دکتری در دانشگاه که حداکثر کلاس، هشت نفر هستند. حداقل آن‌هم ممکن است سه یا چهار نفر باشند ولی حداکثر دارد. در حوزه باید این نکته جا بیفتد که اصلاً تقریر برای چه نوشته می‌شود؟ اگر طلبه را به‌فایده تقریر نویسی با همان روشی که پیشنهاد شد، آشنا کنند، بعد از چهار سال، طلبه، به اجتهاد تجزی …

متأسفانه منتقدین فقه نظام آثار شهید صدر را خوب و کامل نخوانده‌اند و اگر خوانده‌اند به جهت سخت بودن ادبیات ایشان عمق مطلب را به طور کامل متوجه نشده‌اند. نظام شناسی باید از حالت تلاش فردی خارج شود و در متن برنامه‌های دروس خارج حوزه وارد شود. در مرحله سطح نیزباید مقدمات نظام شناسی و نظام سازی تدریس شود. اختصاصی شبکه اجتهاد: امکان یا عدم امکان فقه نظام، بحثی است که در سالیان اخیر در حوزه‌های علمیه مطرح شده است. سخنان آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی اما آتشی به خرمنِ در حالِ فروخفتن بحث بود که آن را بار دیگر شعله‌ور …

اختصاصی شبکه اجتهاد: سال ۱۳۰۹ هجری قمری در چنین ایامی در پی فتوای تاریخی میرزای بزرگ شیرازی، قرارداد تنباکو لغو گردید. نهضت تنباکو نمونه‌ای موفقیت‌آمیز از نقش ویژه مرجعیت در رهبری امت اسلام در ایستگاه‌های مهم و سرنوشت ساز است. پس‌ازاین جنبش بود که زعما و مراجع شیعه به نقش و تأثیر فتوا در حل بحران‌ها و بن‌بست‌هایی که جامعه اسلامی با آن مواجه بود پی بردند و در بزنگاه‌های تاریخی راه نجات و پیروزی را به امت نشان دادند. به همین بهانه، فتواهای تاریخی پس‌ازاین واقعه را مرور می‌کنیم. این فتاوای مهم و تأثیرگذار تنها گوشه‌ای از نقش تأثیرگذار …

شبکه اجتهاد: پس سخنان استاد ابوالقاسم علیدوست در نشست علمی «جُستاری در روایات طبی در پرتو ملاحظات فقهی ــ اصولی» که در دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد، حجت‌الاسلام امیری، مدیر موسسه «فقه الطب» در یادداشتی به نظرات استاد علیدوست واکنش تندی نشان داد. اینک حجت‌الاسلام محمد عشایری منفرد در یادداشتی نظرات استاد خود را تقریر کرده و به‌نوعی پاسخی به این یادداشت نقادانه داده است. بسم‌الله الرحمن الرحیم. جناب حجت‌الاسلام علی امیری، مدیر محترم موسسه فقه الطب، بعد السلام و التحیه. درباره سخنانی که آیت‌الله علیدوست در «نشست علمی جستاری در روایات طبی» در دانشگاه امام صادق علیه‌السلام ایراد کرده …

نه قواعد نفی ضمان و نه آنچه اقتضای حکومت است و نه برخی روایات خاص و اگر در موردی خاص به دلیلی خاص، ضمان نفی‌شده باشد، این امر مانع بقای عموم و کلیّت ضمان دولت و کارکنان آن نیست و طبعاً در موارد شک باید به این قاعده عمومی رجوع کرد. اختصاصی شبکه اجتهاد: وقوع دو حادثه ناگوار در دانشگاه آزاد تهران و فرودگاه کرج، علاوه بر اینکه موجبات ناراحتی هم‌وطنان را فراهم آورد، این پرسش فقهی را به ذهن می‌آورد که آیا مسئولین مربوطه، ضامن این خسارات جانی و مالی هستند یا خیر؟ و اینکه آیا تعمد یا عدم تعمد …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام محمد سروش محلاتی یادداشتی با عنوان «اشتباهات ما در حجاب» نگاشته است که نظرات او نیازمند بررسی جدی است. ابتدا خلاصه مطالب مورد ادعا را نقل کرده سپس آن را بررسی می‌کنیم. * مقاله می‌گوید: چون چارچوب حجاب توسط علما به‌درستی تبیین نشده است، لذا در وقوع نابسامانی بی‌تأثیر نیستند؛ زیرا حجاب از ابعاد شرعی بزرگ‌تر معرفی شده است. تقریبا همه فقها مطلق پوشش را برای حجاب کافی می‌دانند اعم از چادر یا مانتو، روسری و مانند آن و در هیچ رساله‌ای چادر را واجب نکرده‌اند بلکه پوشاندن بدن و موی را از نامحرم بر بانوان لازم شمرده‌اند. (توضیح‌المسایل مراجع/ج۲/ص۴۸۸) …

شخص قاضی باید هم اخلاق حرفه‌ای را در قضاوت رعایت کند و هم اخلاق اجتماعی. البته در اخلاق اجتماعی اختلاف است، به این معنا که آیا رعایت اخلاق منافی شأن قضاوت درجایی که قضاوت نمی‌کند لازم است یا نه؟ مثل‌اینکه آیا قاضی می‌تواند در خیابان مثل یک جوان، فعل مباحی انجام بدهد که جامعه از یک قاضی انتظار ندارد؟ در اینجا محل اختلاف است. برخی می‌گویند قاضی در حوزه خارج از قضاوت باید رفتار مطابق با شأنش انجام دهد ولی برخی از نظام‌های قضایی فقط رعایت اخلاق در قضاوت را لازم می‌دانند. اختصاصی شبکه اجتهاد: سخنان چندی پیش رئیس کل …

اختصاصی شبکه اجتهاد: سیستم یا شبکه، مجموعه‌ای از عناصر است که با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و برای تحقق یک هدف در تلاش‌اند. در هر شبکه، تغییر هر جزء بر دیگر اجزاء و بر کل تاثیر دارد و هیچ یک از عناصر، اثری مستقل و جدا از مجموعه نمی‌گذارند و نمی‌پذیرند. مولفه‌ها یا پارامترهای اصلی سیستم یا شبکه عبارتند از: ۱) اجزاء و عناصر (متغیّرها) ۲) روابط بین اجزاء ۳) هدف ۴) مرز سیستم و محیط سیستم (تفکیک بین عوامل خارج از سیستم و عوامل داخلی آن) ۵) جریان سیستم (چگونگی پویایی متغیّرهای داخلی و خارجی برای رسیدن به هدف …

شبکه اجتهاد: اصطلاح «منطقه الفراغ» مفهومی است که مرحوم شهید سید محمدباقر صدر بخش آخر کتاب اقتصادنا به کار برد. برای این اصطلاح سابقه‌ای پیش از آن نیافتم. آیا شهید صدر با ابتکار خود مفهوم‌سازی کرده و یا از جایی اقتباس کرده است؟ نمی‌دانیم. احتمال این را دارد که این مفهوم با اصطلاح “مالانص فیه” یعنی جایی که نصی برای آن نیست، و یا منطقه “سکوت قانونی” که حقوق‌دانان بکار می‌برند همسان باشد؛ و شاید این عالم بزرگوار چنین مفهومی را از روایت منسوب به امام علی (ع) برگرفته باشد که فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى افتَرَضَ علیکم فَرَائِضَ فَلاَ تُضَیعُوهَا، …