دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: چند سالی است که در مطالعات اسلام‌ شناسی اقبال مجددی به ابن تیمیه و افکار و آثار او دیده می‌شود. ابن تیمیه زندگی کم و بیش جالب توجهی داشته و به دلیل موقعیت ممتاز تاریخی که در آن بسر می‌برده و نیز پاره‌ای از موضعگیری‌های سیاسی و دینی او و همچنین تعدد آثارش می‌تواند موضوع جالب توجهی برای محققان مطالعات ادیان و خاورمیانه قرار گیرد. با این وصف اقبال دوباره به آثار و افکار او می‌تواند همچنین ناشی از جذابیت آثارش به دلیل تلاش او برای ساده کردن مسائل دینی و مذهبی هم باشد. ابن تیمیه در آثار …

شبکه اجتهاد: حضرت آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی از مراجع و بزرگان حوزه علمیه نجف اشرف، ازجمله اعاظمی هستند که دارای مکتب فقهی می‌باشند. نص گرایی، متن محوری، اصل قدرمتیقن، اصل عدم نفوذ کسی در حق دیگری و عدم توجه شهرت و آرای علمای سلف، ازجمله مبانی آرای فقهی ایشان به شمار می‌رود؛ اما علاوه بر مبانی فقهی ایشان، قرائنی وجود دارد که می‌توان ایشان را معتقد به ولایت‌فقیه در امور اجتماع و جامعه دانست. در این نوشته به‌طور اختصار به بیان این قرائن پرداخته می‌شود. ۱. نهضت اسلامی در ایران و نقش آیت‌الله خویی اولین قرینه بر اعتقاد ایشان به …

اختصاصی شبکه اجتهاد: سرزمین پر یُمن یَمَن، سرزمین گنج‌های با ارزش‌ است. احتمالاً نخستین تصویر از گنج‌های یمن در ذهن ما، همان عقیق خوش‌رنگ یمانی باشد. تصویر ذهنی دیگر ما از یمن، مردمانی دلاور و ظلم‌ستیز است که به رسمِ دیرینهٔ خود، خنجر یمانی را زیر کمربندهایشان می‌بندند. تردیدی نیست که ارجمندترین گنج این کشور، همین مردم بی‌نظیرند. اما با چشم‌پوشی از این مورد، باید گفت این کشور میراثی عظیم از نسخه‌های خطی گوناگون را نیز دربردارد که در کتابخانه‌های مسجدها و موسسه‌ها و خانه‌ها نگهداری می‌شود و واکاوی این میراث چند دهه‌ای است که توجه بسیاری از پژوهشگران را …

شبکه اجتهاد: حادثه‌ی تلخ آتش‌سوزی در بندر شهید رجایی بندرعباس اندوهی عمیق بر دل‌ها نشاند، اما بار دیگر نقش بی‌بدیل مرجعیت شیعه را در لحظات بحران نمایان ساخت. واکنش‌های دقیق و چندبعدی مراجع عظام نشان داد که مرجعیت دینی، تنها به تسلی قلوب بسنده نمی‌کند، بلکه در برابر مسئولیت‌های اجتماعی، دفاع از حقوق مردم، و نقد بی‌تعارف کاستی‌ها نیز ساکت نمی‌ماند. تأمل در این واکنش‌ها، تصویری روشن از پیوند عمیق مرجعیت و دغدغه‌های واقعی جامعه را ارائه می‌دهد. حادثه‌ی تلخ آتش‌سوزی در بندر شهید رجایی بندرعباس، بار دیگر ملت ایران را در اندوهی عمیق فرو برد. اما در میان این …

اختصاصی شبکه اجتهاد: یادداشت پیش‌روی به اجمال نشان می‌‌دهد نظام پولطلا، ظرفیت‌های تمدنی قابل توجهی را پیش پای جمهوری اسلامی قرار خواهد داد و می‌تواند گسست‌های اجتماعی موجود در جامعه ایران را در فضای جدیدی بازسازی کند. نظام پولطلا و عدالت اجتماعی هدف نهایی از تشکیل حکومت اسلامی و مقصد انبیای الهی ایجاد عدالت اجتماعی است. بنابراین تمامی سیاست گذاری‌های خرد و کلان، باید در مسیر ایجاد عدالت بوده و وظیفه حاکمان اسلامی است که موانع عدالت را از میان بردارند. تخصیص اعتبار و تسهیلات بانکی، بر محور خلق اعتبار شکل میگیرد و عامل اصلی تمرکز ثروت است.[۱] بزرگترین اشکالی …

شبکه اجتهاد: راهبردهای امام صادق (علیه‌السلام) در پی‌ریزی تمدن‌جهانی اسلام و برپایی حکومت صالحان را می‌توان در سه سطح تحلیل کرد: ۱- احیاء فقه شیعه به عنوان فقه برتر و استدلالی، و نه فقه مبتنی بر قیاس و استحصان. فقهی که نرم‌افزار حکومت، و در نهایت تمدن دینی است، و اگر چنین نباشد چیزی جز لغو نیست. فقهی که تا اندکی پیش از امام‌صادق-ع،(یعنی دوره امام باقر-ع) ردی از خود در منابع شیعی ندارد. مثلاً در دوره ده ساله امامت امام‌حسین(ع) تاریخ حتی یک پرسش و پاسخ فقهی از ایشان ثبت نکرده است. در این مرحله امام(ع) بر تربیت و …

شبکه اجتهاد: یکی از ابعاد مهمی که باید از نگاه حدیث پژوهان در مسیر اصالت‌سنجی نصوص احادیث مخفی نماید، پژوهش‌های مقایسه‌ایِ مشابهت‌هایِ لفظی و معنایی بین احادیث است. البته این دست پژوهش‌ها امر جدیدی نیست و از دیرباز مورد توجه دانشمندان اسلامی بوده است. برخی نیز تلاش‌های خوبی برای دست‌یابی به چهارچوبی مشخص در این زمینه انجام داده‌اند. البته باید این را افزود که برخی از این پژوهش‌ها بر پایه پژوهش‌های اهل سنت بنا شده که به طور کل ساختار حدیث آن‌ها و به طبع مبانی علم الحدیثی آن‌ها با ساختار و ماهیت حدیث شیعه کاملا متفاوت و جداست، و …

شبکه اجتهاد: بنا دارم گوشه‌ای از بحث‌های امام موسی صدر را با توجه به تجاوزات رژیم صهیونیستی به لبنان پس از عملیات توفان الاقصی و حمایت حزب‌الله از مردم غزه بررسی کنم که ایشان چه مواجهه‌ای با پدیده‌ای مثل اسرائیل داشته است. اگر اندیشمندی واجد یک منظومه فکری باشد، این منظومه فکری می‌تواند در قالب یک طرح تمدنی ارائه شود. امام موسی صدر وقتی تمدن را تعریف می‌کند، ۲ ویژگی را برای تمدن برمی‌شمارد: یکی مدنیت و دیگری فرهنگ. حالا شاید این را دیگران هم گفته‌اند ولی شاید نقطه بارزی که اینجا می‌تواند وجود داشته باشد، در بحث چالش تمدنی …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در میان غبار فراموشی اسناد تاریخی، کشف تازه‌ای در دل آثار فقهی شاگرد برجسته میرزای شیرازی، آیت‌الله سید محمدباقر درچه‌ای، پرده از واقعیتی مهم برمی‌دارد: اعتقاد میرزای شیرازی به ولایت مطلقه فقیه، نه تنها در قالب حکم تحریم تنباکو که در دل مباحث علمی‌اش نیز قابل اثبات است. گزارشی که پیش‌روی شماست، از خلال رمزگشایی دقیق از اصطلاح «الاستاد سلمّه‌الله» در میزان الفقاهه، گنجی پنهان از اندیشه سیاسی یکی از بزرگ‌ترین فقهای امامیه را نمایان می‌سازد. محققانی که تاکنون درباره پیشینه و مبانی نظریه ولایت مطلقه فقیه در فقه امامیه تحقیقاتی ارائه داده‌اند، هنگامی که به نام …

شبکه اجتهاد: آن‌گاه که گام در وادی اندیشه شهید صدر می‌نهی، نه صرفاً وارد اقلیم دانش، که گویی وارد حریم شناختى نظام واره می‌شوی که در آن عقل با عرف پیوند خورده و وجدان با واقعیت آمیخته است. قاعده فهم عرفی در دستگاه فکری او، نه قاعده‌ای ایستا و جامد، بلکه هسته‌ای زنده و پویاست که از آن در دستان اندیشه‌اش، «قاعده فهم اجتماعی» تراویده است؛ جایی که درک متون، بی شناخت نبض جامعه و تحولات آن، ناتمام می‌ماند. شهید صدر، فقیه را از تنگنای دایره مفاهیم به وسعت میدان معانی رهنمون شد، و از سکون دلالت به پویایی فهم. …

شبکه اجتهاد: معمولاً با دوگانه حسنی_حسینی / ساباط_عاشورا در الگوگیری مواجه بودیم؛ حالا که بیش از یک دهه و در چند دولت است راه مذاکره و توافق طی می‌‌کنیم خوب است به الگوی برتر آن از باب «یتبعون احسنه» بپردازیم: حدیبیه _ ساباط! یعنی معاهده‌ای از سنخ حدیبیه پیامبر(ص) با مشرکان یا از جنس امام مجتبی(ع) با معاویه؟! واضح است حسن(ع)، محمدی و معصوم است و نقصی بر او نیست؛ اما این بدان معنا نیست که بین معاهده حدیبیه و ساباط هیچ تفاوتی به لحاظ خاستگاه، شرایط، فرآیند و فرجام نیست. سال‌های برجام معمولا رئیس جمهورِ وقت برای تئوریزه مذاکرات …

شبکه اجتهاد: در میان قله‌های بلند اندیشه اسلامی معاصر، یکی از چهره‌هایی که هنوز آن‌چنان‌که باید شناخته نشده، شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر است؛ اندیشمندی که نه‌تنها در جغرافیای فکری جهان تشیع، بلکه در ساحت اندیشه دینی جهانی جایگاه ممتاز و یگانه‌ای دارد. در حالی‌که بسیاری از متفکران مسلمان در محدوده‌ای خاص از دانش دینی تأثیرگذار بوده‌اند، شهید صدر با نگاهی جامع، رویکردی نو و بنایی مکتبی، اثری ماندگار بر فقه، اصول، اقتصاد، فلسفه، کلام و اندیشه تمدنی اسلامی نهاده است. این یادداشت که به‌مناسبت سالگرد شهادت او نگاشته شده، با نگاهی از درون مکتب صدر، تلاش دارد گوشه‌ای از …

شبکه اجتهاد: بسیاری از آنچه امروز تحت عنوان تبلیغات مذهبی اعم از سخنرانی‌های مذهبی، نوحه خوانی‌ها و مداحی‌ها و ادبیات مذهبی تبلیغی به ویژه با گسترش شبکه‌های اجتماعی، اینترنت و ماهواره‌ها شاهد هستیم بی‌هیچ گفتگو تنها زمینه را برای گسترش خرافه‌پردازی و دوری از عقلانیت دینی و مدنی فراهم می‌کند. خوراک عمده آنها هم نقل احادیث بی‌پایه است و یا کرامات فلان عارف و بهمان عالم همراه با پردازش‌های قصه‌گونه برای گرم کردن مجالس. خیلی از این احادیث که در کتاب‌های غیر معتبر و گاه مجهول الهویه و ساختگی و بعضاً از ساخته‌های دو سه قرن اخیر نقل می‌شود درست …

شبکه اجتهاد: سریال معاویه یک تولید تلویزیونی تاریخی است که توسط شرکت MBC عربستان سعودی با بودجه‌ای بالغ بر ۱۰۰ میلیون دلار ساخته شده است.[۱] این سریال به زندگینامه معاویه بن ابی سفیان، بنیان‌گذار سلسله امویان، می‌پردازد و حوادث پس از قتل خلیفه سوم عثمان بن عفان را به تصویر می‌کشد. همچنین، این سریال به خلافت امام علی (ع)، شهادت او، حکومت امام حسن (ع)، و واقعه کربلا اشاره دارد. این سریال پس از یک تعلیق دو ساله، سرانجام در ماه رمضان امسال (سال ۲۰۲۵م) از شبکه MBC پخش شد و از آن به عنوان پرهزینه‌ترین سریال ساخته شده در …

شبکه اجتهاد: تمایل ندارم خیلی از اصطلاح «پول طلا» استفاده کنم. آنچه از اقتصاد اسلامی فهمیده می‌شود و بسیاری از اقتصاددانان غربی نیز برآنند لزوم احیای مجدد «پول حقیقی» در نظام اقتصادی است و مصداق آن را که طلا باشد یا نقره یا «مال»ی غیر از اینها مردم و بازار تعیین می‌کنند (اصل مردمی و غیردولتی بودن پول اسلامی). با این حال به علت شیوع و برجستگی این مصداق در میان نگرش‌های غیراعتباری به پول،‌ در عنوان یادداشت از آن استفاده کردم. تأکید مجدد رهبر معظم انقلاب بر مسأله تولید در شعار امسال (سرمایه‌گذاری برای تولید)، حاکی از برآورده نشدن …

اختصاصی شبکه اجتهاد: با تاکید و تصریح مقام معظم رهبری دربارۀ سرمایه‌گذاری در تولید و تحذیر ایشان از حرکتِ سرمایه‌ها به سمتِ بازار ارز و طلا، ابهامی دربارۀ مسئله‌ای است که چند وقتی است توسط جمعی از افراد به‌عنوان پول‌طلا پیگیری می‌شود مطرح شده است. ایشان تصریح دارند که «اگر سرمایه در راه تولید به کار رفت، دیگر به سمت کارهای مضر مثل خرید طلا، خرید ارز و امثال اینها نخواهد رفت و کارهای مضر، دیگر انجام نخواهد گرفت». این در‌حالی است که قائلین به پول‌طلا، علی‌رغم تنوع دیدگاه‌هایی که دارند، اما معتقدند که مشکل اصلیِ اقتصاد ایران، پول اعتباری …

شبکه اجتهاد: جامعه‌ی ایران این روزها در سال‌‌روز شهادت امام علی علیه‌السلام‌ داغ‌دار است. سخن‌ران‌ها بر بالای منبر از فضایل و اعجاز شخصیت ایشان می‌گویند و قصد دارند ایمان شیعیان را تقویت کنند. در شرایط فعلی، سخن گفتن از امام علی و شاید بسیاری دیگر از شخصیت‌های دینی و حوادث تاریخی کار آسانی نیست. در باره‌ی این بزرگان هر چیز (درستی) نمی‌توان گفت. گاهی واکنش‌های تندی در پی دارد. توصیف‌ها بیش‌تر “جیب بلوزی” و دل‌بخواهانه‌اند. بخشی از شخصیت و سخنان امام را گفته و بخشی دیگر را پنهان می‌‌کنند. علی علیه‌السلام در توصیف این سخنران‌ها یا درِوازه‌ی قلعه‌ی خبر را …

شبکه اجتهاد: فکر می‌کنید کل پولی که مردم در طلاآنلاین‌ها صرف خرید طلا کرده‌اند چقدر است؟ طبق گفته مسئولین حدود ۱.۵ تن طلا از سوی پلتفرم‌ها به بانک کارگشایی سپرده شده که حدود ۸۰ درصد از طلای فروخته شده توسط پلتفرم‌ها است. با یک محاسبه حدودی و دست بالا می‌توان ارزش کل این دارایی که تا کنون توسط مردم خریداری شده را در ابعاد حدود ۱۰ همت تخمین زد. نهایتا ۵.۷ همت وجوه سرمایه‌گذاری شده در صندوق‌های طلای بورسی را هم به این عدد اضافه کنید. چیزی تکان نمی‌خورد. گمان می‌کنید کل نقدینگی‌ای که وارد سکوهای تأمین مالی جمعی شده …

اختصاصی شبکه اجتهاد: شبهه‌ای مطرح می‌شود که اگر حجاب حکم شرعی است و بر همین اساس حکومت اسلامی موظف است حجاب را الزامی کند، پس چرا سایر احکام اسلامی را الزامی نمی‌کند؟ «به عنوان نمونه افراد مستطیع را شناسایی کرده و ایشان را از طرق مختلف الزام به سفر حج کند، مثل اینکه از حساب‌های بانکی ایشان پول برداشت کرده و فیش حج برای ایشان خریده و آنها را اجباراً عازم سفر حج کند!» بر اساس نظریه مترقی ولایت مطلقه فقیه، ولی فقیه ولایه التصرف فی الاموال و الانفس بر اساس مصالح عمومی را دارد و نه بر اساس مصالح …

شبکه اجتهاد: قانون‌گذاری مبتنی بر فقه، با توجه به مراحل کلیدی آن، به‌طور گسترده‌ای پیچیده است. این فرآیند سه مرحله‌ی مهم دارد که هر یک دارای اهمیت ویژه‌ای است و نیازمند توجه و تلاش فقیه، قانون‌گذار با بکارگیری هوش مصنوعی است. برای تعمیق و گسترش این مبحث، می‌توان هر مرحله را به دقت بررسی کرد. مرحله اول: پیشا قانون‌گذاری در این مرحله، ما نیاز به یک نظریه فقهی داریم که دقیقاً بیان‌گر اهداف شریعت، منطق فقهی و روح فقهی قانون‌گذاری باشد. این نظریه باید بر اساس اندیشه‌های علمی، حقوقی و اجتماعی روز طراحی شود. در این مرحله، تنظیم فتواها به‌عنوان …

شبکه اجتهاد: در مصاحبه‌ای که اخیراً منتشر شده است، جناب استاد سیدمصطفی محقق داماد، در تلاشی فقاهت‌گونه سعی در نقد آنچه حجاب اجباری خوانده می‌شود داشته‌اند. در ادامه نکاتی از اظهارات ایشان ارائه می‌شود که مورد تأمل قرار گرفته و امید است جناب محقق داماد نسبت به آن‌ها پاسخگو باشند و اصلاحات لازم را در بیانات خود اعمال نمایند. ۱. در یکی از مباحث مطرح‌شده، ایشان اشاره کرده‌اند که اجماع فقهی بر جواز فروش «ام ولد» است و ادعای خود را به صاحب جواهر اسناد می‌دهند. نقد و بررسی: مطابق نقل فقها، اجماع امامیه بر عدم جواز فروش و هبه …

شبکه اجتهاد: بحث مالکیت داده‌ها علی‌رغم اینکه ممکن است به نظر برسد که موضوع جدیدی است، در حقیقت بحثی قدیمی است که مصادیق جدیدی در دنیای مدرن پیدا کرده است. برای تبیین این موضوع، اطلاعات مربوط به افراد به دو قسم اطلاعات تکوینی، انتسابی و اطلاعات تولیدی و فعالیت‌محور تقسیم می‌شود. قسم اول: اطلاعات تکوینی و انتسابی این دسته از اطلاعات مربوط به اشخاص است که به‌صورت طبیعی و تکوینی به آن‌ها نسبت داده می‌شود، بدون اینکه شخص به‌طور مستقیم در تولید این اطلاعات دخالتی داشته باشد. به‌عنوان مثال، نام، عکس، شماره تلفن، خصوصیات سلامت، بیماری، گروه خونی و موارد …

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام نبویان اخیرا درباره قانون حجاب اظهاراتی کرد که دچار مغالطاتی آشکار است و نمی‌توان دراین‌باره چشم‌پوشی کرد. چرا که جامه شرعی به منکر بیّن و حرام سیاسی پوشاندن است. ایشان تزاحمی قطعی میان اجرای قانون حجاب با حفظ نظام تلقی کرده و سپس فتوا به بطلان اجرای آن داده است. چند نکته دراین‌میان قابل تأمل است: ۱. سیاق حفظ نظام را باید درست فهم کرد. نظام در این اصطلاح میان فقها (مانند محقق خوئی در مبانی تکمله المنهاج، الدرالمنضود آیت‌الله گلپایگانی‌ و انوارالفقاهه آیت‌الله مکارم شیرازی) به نظام المجتمع و نظام مادی و معنوی جامعه اسلامی …

شبکه اجتهاد: اگر منظور از تفقه، تفقه در همهٔ مجموعه و تمام منظومهٔ دین باشد، جایگاه والای کتاب کریم در این بین بسیار واضح و آشکار و بی‌نیاز از بیان است، اما آنچه در این مختصر به آن پرداخته می‌شود، تأثیر مهم قرآن مجید در استنباط احکام فرعی فقهی است و به عبارت دیگر مقصود بررسی جایگاه قرآن در تفقه به معنای خاص کلمه و نیز در مقدمات آن است. به نظر می‌رسد ارتباط تفقه به معنای خاص با قرآن مجید از پنج منظر قابل بررسی است: ۱. قرآن به عنوان اصلی‌ترین مرجع در تفقه که جلوهٔ بارز آن در …

شبکه اجتهاد: فقه را چه می‌بینی؟ دانشی خاموش در سایه‌سار گذشته، در بند اوراق زرد و مجلدات کهن؟ یا جانی تپنده که در هر عصر نفسی تازه می‌کشد و در هر زمان، افقی نو می‌گشاید؟ اینک بر سر گردنه‌ای ایستاده است که پیش‌تر از آن نگذشته؛ چشم در چشمِ پدیده‌ای بی‌سابقه دوخته است: هوش مصنوعی، آیا این پدیده، حریفی است که فقه را از میدان به در خواهد کرد، یا یاری است که پرده از گنجینه‌های نادیده خواهد برداشت؟ هوش مصنوعی، صرفاً ابزاری خاموش نیست، بلکه سامانه‌ای است ژرف‌بین که داده‌ها را می‌کاود، الگوها را درمی‌یابد و در ژرفای متون، …

شبکه اجتهاد: تفسیر قیّم هشتاد مجلدی تسنیم حاصل صبر و مجاهدت علمی چهل ساله شخصیت برجسته و نامداری است که به فرموده ولی‌ فقیه حوزه علمیه وام‌دار ایشان است (۴/ ۱۲/ ۱۴۰۳). آیت‌الله عبدالله جوادی آملی حقیقتاً جدا از مراتب عالیه ایشان در زهد و پارسایی، جامع در مرجعیت علمی است. ایشان مرجع در فلسفه، فقه و تفسیر قرآن کریم است و حوزه علمیه تشیع به وجود آیت‌الله جوادی آملی افتخار می‌کند و همواره از حضرت حق تداوم عمر با برکت ایشان را خواهان است تا اهل علم و فضل همچنان خوشه چین دانش قرآنی ایشان باشند. اما چقدر کج‌فهمی …

شبکه اجتهاد: هشتم ماه مبارک رمضان ۱۴۴۶ق، سالروز ولادت یکی از استوانه‌های فقاهت و پاکی و وارستگی است، فقیه والامقام و مرجع معظم،‌ حضرت مستطاب، آیت‌الله حاج سیدموسی شبیری زنجانی، که هشتم ماه رمضان ۱۳۴۶ق در قم متولد شده‌اند و امروز به سال قمری، یکصد سال از عمر شریف و پربرکت ایشان گذشت و نخستین روز از قرن دوم زندگی خود را پشت سر می‌گذارند. فقیهی والا و به‌واقع «محقق» که در عرصه فقاهت و علوم وابسته به آن، و برخاسته از مراتب والای ورع و جهاد با نفس، ده‌ها سال است نورافشانی کرده و هزاران نفر از جویندگان علم …

اختصاصی شبکه اجتهاد: ولایت مطلقه فقیه بدین معنا که فقیه بر تمام شؤون اجتماعی و حاکمیتی ولایت داشته و ولایتش مقید به حوزه‌ای خاص نیست، جایگاه محکم و با سابقه‌ای در فقه امامیه دارد. پیشینه و گذشته نظریه ولایت مطلقه فقیه در فقه شیعه، همواره یکی از مهمترین گلوگاه‌های مباحثات موافقین و مخالفین این نظریه بوده است. این امر نه فقط از این جهت که به هدف اثبات و رد دلیل اجماع بر ولایت مطلقه فقیه رخ داده باشد، بلکه اساساً فارغ از جایگاه دلیل اجماع در مسئله ولایت مطلقه فقیه و هر مسئله فقهی دیگر، اثبات پیشینه عمیق و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: دانش فقه، به جهت جایگاه و کارکردی که در حیات و جامعه انسانی دارد، اگر مهم‌ترین دانش در مجموعه دانش‌های اسلامی نباشد، در زمره مهم‌ترین آن‌ها قرار دارد. امروزه و در پرتو حکومت و نظام اسلامی، فقه به‌مثابه نرم‌افزار اداره جامعه و حکومت، اهمیت و محوریت ویژه‌ای یافته است. نظام اسلامی در ایران، نظامی با محوریت فقه و کارگزار فقیه عادل، لزوم و ضرورت پرداختن تفصیلی و تخصصی به فقه را مضاعف کرده است. بدیهی است حضور فقه در عرصه حکومت و اداره، الزاماتی دارد: اولین الزام در این ساحت، تغییر رویکرد در فقه از فردی نگری …

شبکه اجتهاد: پیش از آن‌که اخباریان، جایگاه دانش اصول فقه در اجتهاد را به چالش بکشانند، اغلب فقیهان، هرچند اصول فقه را به عنوان یکی از دانش‌های ضروری برای اجتهاد معرفی می‌کردند اما اهمیت آن را بالاتر  از همه دانش‌های دیگر قرار نمی‌دادند. در این دوره، بسیاری از فقیهان، عامل دیگری به نام “قوه رد فرع بر اصل” را بزرگ‌ترین شرط اجتهاد می‌دانستند (شیخ بهایی،  زبده الأصول، ص: ۴۱۴ ، سید مجاهد، مفاتیح الأصول، ص: ۵۷۸.) علوم بایسته در اجتهاد قبل از اخباریان وحید بهبهانی نیز مانند همین بزرگان، وقتی می‌خواست علوم مؤثر بر اجتهاد را بازگو کند، همین قوه …