همه مطالب

اگر حکومت عرفی مخالف با فقه و فقها باشد و به آنها فرصت اظهار نظر هیچ ندهد، روشن است که فقه حکومتی، هیچ رویکردی در این حکومت‌های عرفی در زندگی مردم نیز پیدا نخواهد کرد، و اگر هم وجود داشته باشد، تنها در بحث‌های علمی و در لابلای صفحات  کتب است. اگر حکومت عرفی به فقه و فقها میدان و مجال دهد، همانطور که در طول تاریخ، در زمان بعضی از نظام‌های عرفی قبلی، که به فقه و فقها یک فرصتی دادند، به همان مقدار فرصتی که فقها پیدا کردند در زندگی مردم وارد شدند و فقه توانسته خود را …

شبکه اجتهاد: نظریه مرجعیت انسانی یکی از مهمترین نظریات در پاسخ به سوال ثابت و متغیر است در ادامه با تقریر شهید سید محمدباقر صدر از این نظریه یا همان نظریه «منطقه الفراغ» آشنا خواهیم شد. [۱] تقریر شهیدصدر و طرح نظریه‌‌ی منطقه الفراغ سید محمد باقر‌ صدر (۱۴۰۰ هـ.ق) تلاش کرده، طرحی ارائه کند تا بتواند انعطاف لازم برای شریعت در اداره‌ی زندگی بشر را فراهم کند. او در چندین موضع، به شمولیت و فراگیری شریعت تصریح کرده است.[۲] در گذشته استدلال ایشان بر شمولیت شریعت را که بر پایه‌ ی قاعده‌ ی لطف بنا شده، بیان کردیم. شهید …

کتاب «مشروطه اسلامی: زندگی و اندیشه سیاسی آخوند خراسانی» پژوهشی است در قلمرو تاریخ و اندیشه سیاسی معاصر که با تلاش دکتر علیرضا جوادزاده نگارش یافته و در ۴۴۰ صفحه وزیری به همت معاونت پژوهشی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی منتشر شد. به گزارش شبکه اجتهاد، موضوع زندگی و اندیشه سیاسی آخوند ملامحمدکاظم خراسانی از سه جهت دارای اهمیت است: ۱. برجستگی علمی آخوند در تاریخ اجتهاد شیعه؛ ۲. رهبری ایشان در نهضت مشروطیت ایران؛ ۳. ارتباط موضع و اندیشه سیاسی وی با وضعیت سیاسی حال و آینده ایران. از حدود دو دهه …

یک استاد حوزه گفت: بررسی گسترهٔ رسالت پیامبر اسلام بحث عمیق نظری و علمی است و نباید انتظار داشته باشیم با بهره‌گیری از عقل و نص به نتیجه یکسان برسیم و در مواقعی در برداشت از نصوص، یا برداشت از ادله اختلاف‌نظر به وجود می‌آید که امری طبیعی است. به گزارش شبکه اجتهاد، برنامه تلویزیونی سوره، فصل محمد رسول‌الله (ص) در نخستین شب با موضوع «پیامبر دنیا، پیامبر آخرت: گستره شناسی رسالت پیامبر اسلام (ص)» میزبان استاد ابوالقاسم علیدوست، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود. این استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در آغاز برنامه در پاسخ …

مهدی نصیری در نشست نقد و بررسی کتاب «عصر حیرت» بیان کرد: یکی از نتایج غیبت معصوم در میان مردم و همچنین نداشتن بسط ید، منجر شده تا حتی با تشکیل حکومت اسلامی، امکان تحقق تمدن اسلامی به صورت کامل وجود نداشته باشد و در خوش‌بینانه‌ترین حال تحقق ۳۰ درصدی داشته باشیم. حجت‌الاسلام پیروزمند اما معتقد است که این نظریه، نصیری را در دام نظریه قبض و بسط تئوریک شریعت انداخته است. به گزارش شبکه اجتهاد، اولین کرسی ترویجی عرضه و نقد دیدگاه علمی مدرسه حکمرانی شهید بهشتی با محوریت «کتاب عصر حیرت»، به صورت مجازی و با سخنرانی مهدی …

شبکه اجتهاد: استاد علوی بروجردی به استناد کلیپ پخش شده از ایشان، ادعا کرده‌‌اند که اسلام مکتب یا نظام اقتصادی ندارد و معتقد‌‌ند که اقتصاد اسلامی روی بنای عقلائی شکل گرفته است. ما در مجموع در روایات اقتصادی بیست حکم انشائی نداریم و بقیه ارشادی؛ یعنی ارشاد به سیره عقلا به شمار می‌‌روند. آیه و روایتی ناظر به چگونگی تحقق رشد اقتصادی یا کنترل تورم نداریم. جامعه شناسی و روانشناسی و سایر علوم انسانی هم همین گونه است. اقتصاد مثل علم طب است که به تخصص خاص نیاز دارد. اسلام نیامده است که علم بیاورد. پیامبر یک مرشد معنوی است. …

بحث این است که آیا کسی می‌تواند مالدار یا ثروتمند یا دارای ثروت بشود و آیا کسی می‌تواند مالک خصوصی باشد؟ این در همه نظام‌های متعارف دنیا هست. به گزارش شبکه اجتهاد، پیرامون اظهارات استاد سیدجواد علوی‌بروجردی درباره عدم وجود اقتصاد اسلامی با حجت‌الاسلام دکتر ناصر جهانیان، عضو گروه اقتصاد اسلامی (پژوهشکده نظام‌های اسلامی) پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت‌وگویی صورت داده‌ایم و ضمن آن از ضعف‌وقوت اقتصاد اسلامی، جایگاه آن در برنامه‌ریزی کشور و تصورات نادرست پیرامون آن و نیز وضع کنونی آن به‌لحاظ علمی و عملی بحث شده است. متن این مصاحبه را از نظر می‌گذرانید. مالکیت خصوصی‌ای …

آیت‌ﷲ سید محمد طالقانی نیز از طرف آیت‌ﷲ بروجردی دو سال به مدینه آمد و در خدمت شیعیان بود تا اینکه مرحوم شد. وقتی پس از ارتحال سید ابو الحسن اصفهانی، مرجعیت نجف به آقای حکیم رسید، آیت‌ﷲ حکیم، پدرم را مکلف کرد تا برای تولی امور شیعیان، به وطن بازگردد و در مدینه به مؤمنان خدمت کند. شبکه اجتهاد: بیست صفر مصادف است با رحلت مرحوم آیت‌ﷲ شیخ محمد علی العمری از علمای برجسته و تاثیرگذار حجاز است. به همین مناسبت سایت مباحثات گفت‌وگویی با فرزند ایشان شیخ کاظم عمری در خصوص خاندان و شخصیت آن مرحوم و برخی …

ویژه‌نامه «چالش‌های فقهی کرونا» حاوی نوشتار و آثاری از اساتید حوزه و دانشگاه است که با نگاهی فقهی به مباحث و چالش‌های متأثر از ویروس کرونا به طبع رسیده است. در این ویژه‌نامه مسائلی همچون تعارض اقتصاد و سلامت، قاعده لاضرر، قاعده احسان، ضمان حاکمیت و … مورد بررسی قرار گرفته است. به گزارش خبرنگار اجتهاد، زیست کرونایی و آثار آن، سؤالات و معماهای فراوانی را در زمینه‌های متنوع به وجود آورده است. از شبهات کلامی تا مسئله‌های فلسفی، اجتماعی و …. یکی از جنبه‌های پردامنه مساله، مسائل رفتاریِ دینی به وجود آمده در حوزه‌‌های فقه اجتماعی و حکومتی است. …

شبکه اجتهاد: مطلبی از یک نویسنده درباره فربه شدن فقه و مهارت اندک حوزویان در رشته‌ها‌ی دیگر منتشر شده و شبهه‌ها‌یی را به وجود آورده است، لذا نکاتی در این خصوص عرض می‌کنم. ۱- حوزه علمیه در دهه‌ها‌ی اخیر با حوزه علمیه قبل از انقلاب اسلامی بسیار متفاوت است و ظاهراً جناب مستشکل از وضعیت کنونی حوزه علمیه اطلاع ندارد. حوزه علمیه امروز در علوم انسانی و علوم عقلی و عرفانی رشد جدی پیدا کرده است. بیش از پانصد مدرس در سطوح مختلف علوم عقلی و انسانی و اجتماعی مشغول تدریس و صدها محقق در علوم عقلی و علوم انسانی …

کسانی که در حوزه تخصصی وارد می‌شوند باید بدانند هر موضوعی را در چارچوب و دریچه تخصصی خود بررسی کنند. اگر مطلبی اقتصادی است، کسی که تخصص علم اقتصاد دارد نباید جریان‌شناسی او فراتر از حوزه اقتصادی باشد. اگر بحث فقهی است فرد فقیه باید در نقد آن فقط از منظر فقهی و به صورت محترمانه و منطقی و بدون هیاهو و جوسازی با اسلوب فقهی نقد کند. چیزی که ما از آزاداندیشی انتظار داریم این است. شبکه اجتهاد: مقدمه: «ما اقتصاد اسلامی نداریم». مطلبی بود که چندی پیش از سوی استاد علوی بروجردی در کنار برخی مطالب مهم دیگر …

شبکه اجتهاد: بین «علم اقتصاد» و «مذهب اقتصادی» فرق واضحی است که نباید بدان بی‌توجه بود؛ صاحب نظران اقتصادی، اجمالا «علم اقتصاد» را عبارت می‌دانند از «علم دستبابی بهینه به ثروت، از منابع محدود»؛ ولی «مذهب اقتصادی» عبارت است از «مجموعه قوانین ناظر به اقتصاد که فرهنگ خاصی به منظور دستیابی به اهداف مطلوب خود، آنها را بر قواعد تولید ثروت، حاکم می‌کند»؛ از کلیپ مذکور این گونه برداشت می‌شود که فرق بین این دو موضوع، برای ایشان مغفول مانده است. ۱- در اسلام برای هر دو بخش «علم اقتصاد» و «مذهب اقتصادی»، دستورات خاصی هست و انکار آن، ممکن …

کسی که می‌خواهد به علم اقتصاد اسلامی دسترسی پیدا کند باید شیوه تکوین این علم را بداند. هر کسی اقتصادنای شهید صدر را خوانده باشد قطعا نمی‌گوید ما اصلا اقتصاد اسلامی نداریم. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین نظری شاهرودی در گفتگویی اظهار داشت: مکتب اقتصاد اسلامی را کسی می‌‌تواند مطرح کند و در خصوص کیفیت و تحقق آن در اسلام بحث کند که یک مقاله علمی پژوهشی در این حوزه بنویسد. وی افزود: یک شخصیت علمی زمانی که می‌‌خواهد در خصوص یک مکتب اقتصادی صحبت کند. از جمله مکتب اقتصاد اسلام، باید حتما مقاله‌ای در این حوزه داشته باشد …

عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره استدلال‌های مخالفان اقتصاد اسلامی تصریح کرد: کسانی‌که معتقدند اقتصاد اسلامی نداریم اعلام می‌کنند در روایات چیزی درباره مسائل اقتصاد نمی‌بینیم اما واقعیت این است که نباید هم دید، چراکه فقه احکام و مقررات عملی را استخراج کرده و مأموریت دانش اقتصاد را بر عهده ندارد. از طرفی در چهل سال اخیر در مسیر و کانال اقتصاد اسلامی حرکت نکرده‌ایم و همین امر باعث شده عده‌ای به این نتیجه برسند که نظام اقتصاد اسلامی، مکتب و علم اقتصاد اسلامی نداریم. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌‌الاسلام والمسلمین محمداسماعیل توسلی، عضو هیئت‌ علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در …

استاد برجسته حوزه علمیه خراسان گفت: اگر طلاب دروس «فقه و اصول» را بفهمند، درس‌ها‌ی تخصصی را متوجه می‌‌شوند و رشد می‌‌کنند و اگر این درس‌ها‌ رو درک نکنند، در واقع هیچ تخصصی ندارند و کارآیی لازم را نخواهند داشت و از این رو باید نسبت به این دو درس اهتمام شود. به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله رجبعلی رضازاده، استاد برجسته حوزه علمیه خراسان با اشاره به اینکه افراد خوش فکر، نخبه و ممتاز، در حوزه علمیه باید شناسایی شوند، گفت: برگزاری رقابت علمی نخبگانی (المپیاد) ابزار خوبی برای شناسایی طلبه خوش فکر است. عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان …

مدیر گروه مسائل فقهی و حقوقی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: پروژه «مطالعه بسترهای فقهی اقدامات صوری بانک‌ها» در مرحله پایانی قرار دارد. به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین صالحی مازندرانی، مدیر گروه مسائل فقهی و حقوقی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به سابقه پروژه «مطالعه بسترهای فقهی اقدامات صوری بانک‌ها» اشاره و اظهار کرد: طرح اولیه این تحقیق توسط مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین نظرپور تهیه و در پژوهشکده تصویب شده بود که متأسفانه در بدو شروع کار، أجل مهلت نداد و نتوانستیم در خدمت ایشان باشیم و پس از آن با مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان جهت ادامه کار …

شبکه اجتهاد: در دهه‌های اخیر، گروه‌های مختلفی در مورد دانش اقتصاد اسلامی تشکیک کرده‌اند. تردیدهای مطرح شده در این زمینه گاهی ناشی از عدم آگاهی کافی از مباحث اقتصاد اسلامی و پیشرفت‌های آن است. این تردیدها گاهی نیز ریشه در مشاهده مشکلات کنونی اقتصاد ایران و استناد آن به اقتصاد اسلامی دارد. نمونه اخیر چنین تشکیکی را می‌توان در سخنان حجت الاسلام و المسلمین علوی بروجردی مشاهده کرد. ایشان در مصاحبه‌ای که اخیرا داشتند، اقتصاد اسلامی را یک شوخی قلمداد کردند. در بیانات حاج آقای علوی بروجردی به شکل ضمنی چند ادعا مطرح شده است. اول اینکه متفکران ما و …

شبکه اجتهاد: آیت‌الله سید موسی شبیری زنجانی در درس خارج اصول فقه خود مورخ  ۹۷/۱۰/۲۸ درباره اعتماد به کلام ابن غضائری در جرح و تعدیل روات حدیث می‌گوید: برخی معتقدند اینکه معمولاً کلام دیگران بر تضعیف ابن غضائری مقدم می‌شود به این دلیل است که ایشان از حالت متعارف خارج است و به دلیل سوء ظن، بسیار جرّاح بوده‌اند. برخی دیگر همچون آقابزرگ و آقای خویی که تابع ایشان شده‌اند، قائل به این هستند که ثابت نیست که این کتاب موجود متعلق به ابن غضایری باشد؛ زیرا چنان که مرحوم شیخ طوسی نقل کرده است، کتاب‌های ایشان را تلف کرده …

شبکه اجتهاد: مطلب نقل شده پیشین از یک استاد دانشگاه درباره نظر آقای بروجردی را درنگری! دیدگاه آقای بروجردی قابل نقد است، اما مصلحت نیست که چاقوی نقد یک عالم معروف حوزوی را به دست یک استاد دانشگاه بدهیم و شاهد تعبیری تند باشیم: «مداخلات ناشیانه غیرتخصصی که از تکبر و جهل نشأت می‌گیرد …» آیا دانشگاهیان می‌پسندند ما اساتید آنان را این چنین بمباران کنیم؟! آیا رواست به سرمایه‌های خود به‌رغم همراهی با ضعف‌ها این چنین چوب حراج بزنیم؟! از دوست فاضل آقای حجت‌الاسلام دکتر شریفی هم گله‌مند هستم که مناظره را پیش کشیده است. از قدیم گفته‌اند حرمت …

دوره نفیس کتاب «ینابیع الفقه» حاوی درس خارج صلاه آیت‌الله سید محمود حسینی شاهرودی (ره) به‌زیور طبع آراسته شد. به گزارش خبرنگار اجتهاد، دوره کتاب شریف «ینابیع الفقه» حاوی درس خارج صلات مرحوم آیت‌الله سید محمود حسینی شاهرودی (از مراجع تقلید شیعه و از شاگردان میرزای نائینی و آقا ضیاء عراقی که او را ذو الشهادتین می‌خواندند) به تقریر فقیه فقید استاد سید محمدجعفر جزائری مروج (از شاگردان آیت‌الله شاهرودی) چاپ و منتشر شد. این دوره توسط انتشارات آل المرتضی علیهم‌السلام به زیور طبع آراسته شده است و علاقه‌مندان این اثر را می‌توانند در شهر قم، خیابان آیت‌الله مرعشی نجفی، …

استاد حوزه علمیه قم گفت: عده‌ای به اسم طرفداری از اقتصاد اسلامی، جلوی رشد آن و طرح اندیشه‌‌های صحیح در زمینه اقتصاد اسلامی را‌‌ می‌گیرند. به گزارش شبکه اجتهاد، استاد مهدی ‌‌هادوی تهرانی در درس خارج فقه خود با اشاره به طرح برخی مباحث در مورد اقتصاد اسلامی در روزهای اخیر در فضای رسانه‌ای، گفت: گاهی این مسئله مطرح می‌شود که اسلام اقتصاد و مکتب اقتصادی ندارد؛ برخی رفقا می‌گویند ما اقتصاد اسلامی نداریم، شما چه درسی می‌دهید؟ البته مثال‌هایی هم که می‌زنند نشان می‌‌دهد آشنایی چندانی با این مباحث ندارند. وی با بیان اینکه برخی افراد می‌گویند آیا برای …

شبکه اجتهاد: «اقتصاد اسلامی یک شوخی است، خودمان را گول نزنیم.» این سخن بسیار با اهمیت را آقای محمدجواد علوی، نوه مرحوم آیت‌الله بروجردی، از اساتید و فقیهان معاصر حوزه علمیه قم، به‌تازگی در مصاحبه‌ای بیان کرده است. دو سال پیش نیز یکی دیگر از اساتید؛ یعنی آقای محمدجواد فاضل، فرزند مرحوم آیت‌الله فاضل لنکرانی، در مراسم یادبود مرحوم آیت‌الله اردبیلی گفت: “این عناوین نظام اقتصادی، نظام سیاسی، نظام قضایی، نباید چشم و گوش ما را پر کند که بگوییم اسلام نظام دارد. نه، اسلام در هر زمینه‌ای احکام جزیی و قواعد دارد، امّا چیزی به عنوان نظام ندارد.” این …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام مرتضی روحانی مدیر مسئول موسسه ترجمان و عضو گروه غرب شناسی پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سالهاست که در زمینه علوم انسانی و نسبت آن با دین در حال پژوهش و فعالیت است. او در حساب توئیتر خود به مصاحبه اخیر استاد علوی بروجردی درباره اقتصاد اسلامی و علوم انسانی این گونه پاسخ داد: آقای بروجردی به‌عنوان کسی که فقه خوانده خوب‌‌ می‌داند که اضافه شدن قید ‌‌‌”اسلامی‌‌‌” به یک حکم اصلا به این معنا نیست که حکم مذکور از آیات و روایات استخراج شده است؛ مثلا در احکام فقهی ما بسیاری …

نوشتار حاضر، صرفاً متمرکز بر وجه فلسفی هرمنوتیک حقوقی است و از آن جا که هرمنوتیک حقوقی در سیمای فلسفی آن، بخشی از فلسفه حقوق است، این اثر ذیل «فلسفه حقوق» قرار می‌گیرد. به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «هرمنوتیک حقوقی» اثر جدید حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد واعظی رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، در پنج فصل و ۳۲۰ صفحه، از سوی موسسه بوستان کتاب به زیور طبع آراسته شد. هرمنوتیک حقوقی در معنای وسیع آن، شامل دو بخش متمایز است که بخش هنجاری آن که منطق فهم و تفسیر متون حقوقی، اعم از قوانین و مقررات و رویه های …

اختصاصی شبکه اجتهاد: اخیراً سخنانی از جناب حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد علوی بروجردی منتشر شد که در آن پیرامون علوم انسانی اسلامی و نظامات اجتماعی اسلام مدعیاتی طرح نموده که تذکر چند نکته کوتاه و تبیین هر چه بیشتر موضوع را در اذهان ضرورت بخشیده است. باشد که سودمند افتد؛ اما قبل از آن ذکر این نکته لازم است که مدعیات و استدلالات طرح شده پیش از این بارها از سوی برخی از نویسندگان غیر حوزوی شنیده‌ایم که به آن‌ها پاسخ درخور داده شده است؛ اما آنچه پاسخ به سخنان حضرت‌عالی را ضروری می‌کند آن است که باز شدن باب گفتگو …

شبکه اجتهاد: ضمن تشکر از آیت‌الله علوی بروجردی بابت باز کردن باب گفت‎و‎گو، لازم است عزیزانی که آن بحث را استماع کردند این نکات را بدانند. امیدوارم باب گفت‎و‎گوی حضوری رسانه‎ای هم فراهم شود. ۱- اینکه بگوییم «اقتصاد دنیا بر عقلا بنا شده» که ظاهراً مقصودشان سیره عقلاست، سخن دقیقی نیست. گمان رفته تنها یک سیره عقلا وجود دارد. حداقل ایشان اقتصاد سوسیالیستی و کاپیتالیستی را قبول دارد یا نه؟ کدام سیره عقلاست؟ این نشان می‎دهد سیره عقلا در امور اجتماعی یکسان نیست. عقلانیت‎ها هم متصف به ایدئولوژی‎های مختلف هستند. حتی نظریه‎های تجربی مبتنی بر عقلانیت‎هاست. مثلاً مگر یک نظریه …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام سید محمدحسین متولی امامی، رییس مؤسسه تحقیقات راهبردی تمدن اسلامی(متا) در یادداشتی نسبت‌ به موضع‌گیری استاد علوی بروجردی نکاتی را یادآور شد و به تحلیل و نقد و پاسخگویی به دیدگاه نبود علم اقتصاد اسلامی پرداخت که متن کامل آن بدون دخل و تصرفی و پیش‌داوری بدین شرح است: بسم الله الرحمن الرحیم حضور محترم حجت‌الاسلام سید محمدجواد علوی بروجردی (زیدعزه) با عرض سلام، احتراماً در خصوص مصاحبه‌ای که اخیراً با اکو ایران داشته‌اید، مطالب کوتاهی را به‌عنوان کمترین طلبه حوزه علمیه به عرض می‌رسانم. تقابل شرق و غرب در تقابل اقتصادی و سیاسی که میان دو …

شبکه اجتهاد: نقد استاد عبدالحسین خسروپناه به سخنان استاد سید محمدجواد علوی بروجردی درباره اقتصادی اسلامی در یازدهمین نشست هم‌اندیشی فقه حکومتی.

فقه نظام ولایی مجموعه احکام نظام‎مند مربوط به احکام فردی و اجتماعی است که به‌صورت احکام رفتاری و راهبردی و ساختاری است. هم نظامی از احکامِ پیش گفته را دارد، هم در احکام فردی، ناظر به فرد است، هم در احکام اجتماعی، ناظر به اجتماع است، هم ناظر به مجتمع بماهو مجتمع است. هم به احکام رفتاری کار دارد هم احکام ساختاری. اختصاصی شبکه اجتهاد: یازدهمین نشست هم‌اندیشی فقه حکومتی با ارائه نظریه «فقه نظام ولائی» توسط استاد عبدالحسین خسروپناه (رئیس سابق مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه و معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی) با همکاری موسسه معنا …

شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسین الخِشِن مدیر وقت حوزه‌های علمیه و مؤسسات حوزوی علامه سید محمدحسین فضل الله در دومین کنفرانس بین‌المللی فقه، اخلاق و قانون با رویکردی فقهی حقوقی مقاله‌‌ای با عنوان «النزعه الأخلاقیه والإنسانیه فی الفقه الإسلامی» را ارائه داد و بر همین اساس، مناظره‌‌ای میان ایشان و برخی محققان حوزوی و دانشگاهی صورت گرفت. از آنجا که سخنرانی ایشان در همایش بازتاب قابل توجهی در میان سایر اندیشمندان داشت که گفتگوهای نقادانه در حاشیه همایش، زمینه‌ساز مناظره‌ای علمی میان ایشان و منتقدان شد. گروه اسلام و سیاست مرکز تحقیقات اسلامی مجلس بانی تشکیل این مناظره علمی …