اختصاصی شبکه اجتهاد: تاریخِ علوم، تاریخی است پُر از تطوّر و دگرگونی. علومِ برخاسته از اندیشهی بشری، جز به این صورت، راهِ تکامل را طی نخواهد نمود. علومِ حدیث نیز با زیرمجموعههایی مانند رجال الحدیث، درایه الحدیث و فقه الحدیث، همین مسیر را ناگزیر طی میکند. «اعتبارسنجیِ حدیث»، کاربستِ خوبی برای دربرگرفتن هر سه مفهوم یادشده است که مدتی است در ادبیاتِ دانشیانِ پارسیزبانِ حدیث، به جایگاهی رسیده است. در ادواری، شاهد برتری معیارهای سندمحور بر تارَک اعتبارسنجیهای حدیثی بودهایم؛ اما در بیشتر ادوار مانند دورهی حال، چنین نبوده است. فراوان مفاهیم زیر را در فضای بررسیِ اعتبارِ روایات شنیدهایم: …
توضیحات بیشتر »فقهالحدیثِ تاریخی؛ فعلاً ناامیدیم!/ مصطفی قناعتگر
اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از ابزارهای فهم حدیث و سنجش اعتبار آن، «مطالعه تاریخ» عنوان شده است. شأن نزول حدیث، موضوع شناسی حدیث، فضای صدور حدیث و مواردی از این دست، در پرتوی تاریخخوانی آشکار میشود و به فهم بهتر حدیث کمک میکند. به یقین، باورمندان به این نگاه، نمیگویند همه چیزِ فهم و سنجش حدیث، در تاریخ است؛ بلکه هدف ایشان این است که بگویند این ابزار نیز کارآمد است و نباید مورد غفلت واقع شود. ظاهر این فرمایش، متین و معقول و غیرقابل مکابره مینماید و انگیزه مطالعات تاریخی را برای دانشیانِ احادیثِ فقهی و کلامی و اخلاقی …
توضیحات بیشتر »معمای «اجتهاد النبی»، انکار «خطاپذیری»، اثبات «عصمت»/ مصطفی قناعتگر
اختصاصی شبکه اجتهاد: هنوز مدت زیادی از تنش میان «حیدر حب الله» و آیتالله محسنی به واسطه چاپ کتاب «المعتبر من بحار الانوار» نگذشته بود که او به دعوت مدرسه بهاره تخصصی حدیث دفتر تبلیغات به مشهد آمد. نزدیکان وی خبر داده بودند که موضوع سخن وی، موضوع چالشی و جنجالبرانگیز «اجتهاد النبی» است. البته در بنرهای دفتر تبلیغات عنوان عام تری مکتوب شده بود که شاید دلیل آن، همان جنجالی بودن تیتر «اجتهاد النبی» بود. این عنوان که از عالَم اهل تسنن سربرآورده است و مخالفت با عصمت رسول را با خود به همراه دارد و توجیه اجتهادات به …
توضیحات بیشتر »بلاتکلیفی مکلفین در مسئله موسیقی/ مصطفی قناعتگر
اختصاصی شبکه اجتهاد: در سال ۱۴۱۹ق، شوراى فرهنگى حوزه هنرى سازمان تبلیغات اسلامى حدود یکصد سؤال در باب فقهِ موسیقی مطرح کرد و انتظار داشت حوزههای علمیه بر اساس موازین شرع و با رعایت کامل معیارهاى استنباط، پاسخهایى به آنها بدهند؛ اما امروز پس از بیست و یک سال با مرور این سؤالات، بوی نو بودن آن و کهنه شدن انتظارِ پرسشگران به مشام میرسد (ر.ک کتاب: غنا، موسیقی؛ انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم). نه اینکه پاسخی به این سؤالات از ناحیه مراجع عظام تقلید داده نشده باشد؛ اما بسیاری از این پاسخها، ابهام استفتاء کننده را برطرف …
توضیحات بیشتر »به وقتِ نجف: تاملی در مقایسه زمانی دروس خارج نجف و ایران
شبکه اجتهاد: معروف است که درس خارج اصول آیتالله خویی حدود ۶ سال به طول میانجامید. این را از تاریخ انتهای دورهی دوم (الهدایه فی الاصول ۱۳۶۹ق) و دورهی سوم (دراسات فی علم الاصول۱۳۷۵) نیز میتوان آگاه شد. البته برخی دورهها به بیش از ۶ سال نیز میرسید. در نگاه ابتدایی، میتوان این ایراد را به دروس خارج اصول در داخل ایران گرفت: «وقتی محقق خویی که بی تردید از بزرگترین اصولیانِ تاریخِ اجتهاد شیعی است، درس اصول خویش را در ۶ سال به انجام رسانده است، درسهای ۱۰ الی ۱۵ سالهی خارج اصولِ برخی مجتهدین چه توجیه و ضرورتی …
توضیحات بیشتر »چندپیشنهاد برای شبکه اجتهاد، مدل ۹۸!/ مصطفی قناعتگر
اختصاصی شبکه اجتهاد: فضای حوزههای علمیه از دیرباز، فضایی چندصدایی شناخته میشود. از فراگیری صرف و نحو تا نزدیک شدن به اجتهاد در دروس خارج، پدیدهای به نام «مباحثه» و «انقلت و قلت» وجود دارد. اساساً پویایی و حیات علم در حوزه به همین دیالوگها و جسارتهاست. در عصر ما و با تحولی که در عرصه فنآوری اطلاعات رخ داده است، هماندیشی و تبادلات علمیِ دو طرفه، فضایی جدید را برای بروز خویش یافته است به نام «فضای مجازی». قطعاً عقلا و روشن اندیشان حوزه، این مکان مجازی را نیز بهمثابه یک «مَدرس» جدید برای ادامه مباحثات طلبگی میانگارند. در …
توضیحات بیشتر »فقه «شکنجه با قطرههای آب»!/ مصطفی قناعتگر
اختصاصی شبکه اجتهاد: «تبلیغاتِ بازرگانی، نوعی شستوشوی مغزی است که هجومِ آن حسابشده و بیش از اندازه عمیق است». این پند را مارشال مکلوهان، نیل پستمن و دیگرانی میگویند که در جغرافیای رویش پیامهای بازرگانی تلویزیونی نفس کشیدهاند و روند رو به رشد آن را لمس کردهاند. پیرامونِ پیامهای بازرگانی تلویزیونی که از سال ۱۹۴۱ در ایالات متحده با روی آنتن رفتن تبلیغ یک شرکت ساعتسازی رخ نمود (قریب به هشتاد سال قبل)، تاکنون ساختارِ فقهیِ شایستهای چیده نشده است. اگر در پویاییِ فقههای مضاف کوششی صورت میگیرد، پیش از آن باید آن «اضافه» را دقیقاً موضوعشناسی کرد تا بدانیم …
توضیحات بیشتر »اشتغال طلاب و جنینی که سقط میشود!/ مصطفی قناعتگر
اختصاصی شبکه اجتهاد: مدتی است پیدا کردن حوزویانی که به فعالیتهای اقتصادیِ غیرحوزوی اشتغال دارند، خیلی سخت نیست. کار کردن در تاکسیهای اینترنتی، فعالیت در آرایشگاه، فروش مواد غذایی، ساخت انگشتر و … نمونههایی از فعالیتهای اقتصادی طلاب است. صرفنظر از بررسی نظری اشتغال طلاب و با عنایت به نتیجه عملی آن در بررسیهای میدانی، سقط جنین علم را در این عرصه شاهدیم. به دو دلیل، اشتغالات تجاری با اشتغالات طلبگی نمیسازد: ۱- زمانبر بودن فراوانِ اشتغالات تجاری ۲- از بین رفتن تمرکز ذهنی جهت فراگیری علوم حوزوی به دلیل پیچیده شدن معادلات بازار از سویی و افزایش رقابت و …
توضیحات بیشتر »«انقلابِ نسبت» حوزه و حکومت، در چهل سال!/ مصطفی قناعتگر
اختصاصی شبکه اجتهاد: بهمن ۱۳۵۷، فصلی نو را برای حوزه علمیه ایران رقم زد. این حوزه که در شکلگیری حکومت اسلامی نقشی اساسی داشته است، همواره سعی بر این دارد که ولایت خویش را بر این فرزندِ پرحاشیه حفظ کند. او نمیتواند نسبت به مولودِ دیرهنگام خویش بیتفاوت باشد و این امری طبیعی است. حکومتی اسلامی که شاید آرزوی بسیاری از فقیهان عصر غیبت بود، ایجاد شده است و حوزویان نباید شتری را که دیده اند، نادیده پندارند. جدیترین انتقادی که میتوان به حوزهی بیتفاوت به حاکمیت موجود در ایران وارد ساخت (حوزهی غیر انقلابی و ضد انقلاب)، این است …
توضیحات بیشتر »باورهای کلامیِ بیباوران به طب اسلامی!/ مصطفی قناعتگر
اختصاصی شبکه اجتهاد: حکم قضائی رهبر فعلی جریان موسوم به طب اسلامی، یکی از جنجال برانگیزترین اقدامات قضایی در این اواخر بود. از آنجا که نهادهای علمی مختلف ما عادت ندارند پیش از تولید چالش در یک موضوع، به نقد و نظر پیرامون آن بپردازند، چالش یادشده شروعی بود برای چند بحث کلامی که مدتها بود جریان نداشت. نشستن پای سخن ناقدان طب اسلامی، به ما نشان داد که باورهای کلامی تا اندازهی زیادی، در بیباوری به اضافهی «اسلام» به «طب» و سختپذیری روایات طبی نقش داشته است. البته این اعتقادات کلامی، یکسان نیستند. دو سرِ طیفِ ناقدان، فاصلهی زیادی …
توضیحات بیشتر »سیستم استقراء، اصول فقه و چالشهای پیش رو/ مصطفی قناعتگر
اختصاصی شبکه اجتهاد: سیستم یا شبکه، مجموعهای از عناصر است که با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند و برای تحقق یک هدف در تلاشاند. در هر شبکه، تغییر هر جزء بر دیگر اجزاء و بر کل تاثیر دارد و هیچ یک از عناصر، اثری مستقل و جدا از مجموعه نمیگذارند و نمیپذیرند. مولفهها یا پارامترهای اصلی سیستم یا شبکه عبارتند از: ۱) اجزاء و عناصر (متغیّرها) ۲) روابط بین اجزاء ۳) هدف ۴) مرز سیستم و محیط سیستم (تفکیک بین عوامل خارج از سیستم و عوامل داخلی آن) ۵) جریان سیستم (چگونگی پویایی متغیّرهای داخلی و خارجی برای رسیدن به هدف …
توضیحات بیشتر »اعتبارسنجی روایات، این بار از قلب پاریس!/ مصطفی قناعتگر
شاید وقتی هانری کربن به شاگرد ایرانیاش پیشنهاد داد برای ادامه تحصیل به فرانسه بیاید، تصور نمیکرد که روزی نگاه شیعه شناسان دنیا به وی معطوف شود. اختصاصی شبکه اجتهاد: کتر محمدعلی امیرمعزی، استاد مدرسه مطالعات عالی دانشگاه سوربن است. وی که صاحب معتبرترین کرسی شیعهشناسی غرب است، شخصیتی کم نظیر را برای خویش رقم زده است. او در سوربن، بصائرالدرجاتِ صفّار را درس میدهد، پیرامون کافیِ کلینی مقاله مینویسد، دانشجویان علاقهمند به شیعه شناسی را از سراسر دنیا شیفته خود میکند و تمام این کارها را به زبان فرانسه انجام میدهد. نگاه هانری کربن در شیعه شناسی، به تشیع …
توضیحات بیشتر »