شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
استاد فاضل لنکرانی در خصوص جزئیات سفرش به نجف، گفت: از آیت‌الله سیستانی سؤال کردم که شما از این عدول خبری دارید و مستندی دارد؟ ایشان فرمودند، من چنین چیزی را نشنیده‌ام. ولی بعد هم فرمودند که من تمام اسناد نائینی را دارم و چنین چیزی در آن‌ها نیست؛ و این عجیب است که امروز در بعضی فضاهای مجازی می‌خواهند بگویند مرحوم نائینی از نظریه‌اش در تنبیه الأمه عدول کرده است.
به گزارش شبکه اجتهاد، استاد محمدجواد فاضل لنکرانی، رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در سفر زیارتی اخیر خود به عتبات عالیات با حضرت آیت‌الله سیدعلی سیستانی از مراجع تقلید شیعه دیدار و گفتگو کرد که طی گزارشی بخشی از آن و نیز دیدارهای دیگر را می‌خوانید؛
آیت‌الله العظمی سیستانی محور بزرگی برای مرجعیت در دنیای شیعه هستند. در نجف توفیق دیدار با آیت‌الله سیستانی را داشتم و خدمت ایشان رسیدم. بسیار خوشحال شدم که الحمدلله در سلامتی و صحت کامل به سر می‌برند و ان شاء الله سایه معظم‌له بر مسلمین و شیعه و حوزه‌های شیعه مستدام باشد.
یک وقتی من کتابی راجع به «ارث زوجه» نوشته بودم و هفت هشت سال قبل خدمتشان رسیدم ایشان گفتند من این کتاب را از اول تا آخر خوانده ام. این سفر هم اولین صحبتشان همین بود که فرمودند تألیفات شما را دیده‌ام، دعا فرمودند و یادی از مرحوم والدمان کردند و نسبت به ایشان محبتی کردند.
به ایشان عرض کردم که حوزه‌های شیعه باید به موضوع «مقاصد الشریعه» توجه خاصی داشته باشند. بعد از دوره شاطبی، چون حدود ۵۰۰ سال قضیه مقاصد الشریعه در میان اهل سنت تقریبا راکد بود اما در دوره حاضر افراد زیادی مثل رشید رضا و محمد عبده هم در مباحث تفسیری و هم در مباحث فقهی از مسأله مقاصد الشریعه زیاد دارند استفاده می‌کنند و به نظر ما اشکالات علمی فراوانی دارد و آن طوری که ما از کتاب‌های اینها استفاده می‌کنیم مقاصد الشریعه را حاکم بر همه نصوص می‌دانند و حتی حاکم بر قرآن کریم می‌دانند.
قدمای اینها می‌گفتند وقتی ما نص نداشته باشیم به سراغ مقاصد الشریعه برویم اما متأخرین و معاصرین آن‌ها مقاصد الشریعه را بر قرآن و سنت حاکم می‌دانند و تصریح می‌کنند که اگر موضوعی، با یک مقصدی، در یک زمانی، تناسب داشته اما در زمان ما با آن مقصد تناسب ندارد، حکم تغییر پیدا می‌کند.
اینها با مقاصد الشریعه قاعده‌هایی به نام «قاعده کرامت» و «قاعده عدالت» درست کرده‌اند؛ که ما اصلا در فقه اهل بیت(ع) چنین قاعده‌هایی نداریم؛ مقصود قاعده عدالت و کرامتی است که آن‌ها می‌گویند. آن وقت با این قاعده کرامت می‌گویند هر حکمی اگر در یک زمانی مطابق با کرامت انسان بوده، اما در زمان ما مطابق با کرامت نباشد، باید تغییر کند. من در برخی کتاب‌های آن‌ها دیده‌ام تصریح می‌کنند به اینکه حجاب در یک زمانی با کرامت زن منافات نداشته اما در زمان ما با کرامت زن منافات دارد. لذا می‌گویند اگر در کشورهای غربی مو و گردن زن‌ها پیدا باشد، مانعی ندارد.
خود این بحث‌های علمی بسیار زیادی دارد. من همین جا این نکته را عرض کنم، در تمام زیارت‌های ائمه(ع) یکی از برجستگی‌ها و ویژگی‌هایی که ما برای ائمه(ع) بیان می‌کنیم این است که می‌گوییم «ما شهادت می‌دهیم تو حلال خدا را حلال و حرام خدا را حرام شمردی»؛ یعنی نه پیامبر اکرم(ص) و نه ائمه معصومین(ع) هیچ حلالی از حلال‌های خدا را حرام نکردند و هیچ حرامی از حرام‌های خدا را حلال نکردند. این مربوط به بشر نیست که بگوییم در یک زمانی خدا دستور داده حجاب باشد و حالا دیگر نباید حجاب باشد. یا مسائل فراوان دیگر که من بعضی از نمونه‌های آن را خدمت آیت‌الله سیستانی عرض می‌کردم و ایشان هم خیلی تعجب می‌کردند.
آیت‌الله سیستانی فقط فرمودند من کتاب «موافقات شاطبی» را دارم، ولی نسبت به مقاصد الشریعه دوره معاصر که من گفتم اینها تحولاتی ایجاد کرده‌اند، چیزی نفرمودند. ولی من از ایشان خواهش کردم و گفتم بالأخره صدها کتاب در مقاصد الشریعه نوشته شده و درست نیست که حوزه نجف یا قم هنوز یک ردّیه بر اینها ننوشته و باید شما دستور بفرمایید روی این موضوع کار شود.
من مطلبی را از مرحوم نائینی شنیده بودم که بعد از نوشتن کتب «تنبیه الأمه» از مبانی که در این کتاب داشته عدول کرده‌اند، از آیت‌الله سیستانی سؤال کردم که شما از این عدول خبری دارید و مستندی دارد؟ ایشان فرمودند، من چنین چیزی را نشنیده‌ام. ولی بعد هم فرمودند که من تمام اسناد نائینی را دارم و چنین چیزی در آن‌ها نیست؛ و این عجیب است که امروز در بعضی فضاهای مجازی می‌خواهند بگویند مرحوم نائینی از نظریه‌اش در تنبیه الأمه عدول کرده است.
بعد ایشان صحبت‌های دیگری هم کردند و یک مطالب تاریخی را فرمودند. عمده مطالبی که دیدار تقریبا ۲۵ دقیقه‌‌ای گفته شد، اینها بود و بسیار جلسه خوبی بود و واقعا من از تواضع ایشان متعجم شدم؛ که یک مرجع ۹۳-۹۲ ساله وقتی ما رفتیم از جا برخاستند؛ البته ما راضی نبودیم این کار را انجام بدهند؛ و بعد هم که خواستیم برگردیم دو مرتبه خیلی احترام کردند و مجددا پا شدند. واقعا باید دعا کنیم خداوند سایه ایشان را مستدام بدارد؛ و نیز رهبری معظم انقلاب را و مراجعی که هر کدام از آن‌ها استو‌‌آن‌های برای شیعه و اسلام هستند.
از جاهایی که دعوت شدم و وقت بود، مؤسسه آل البیت(ع) در نجف بود؛ که برادر بزرگوارمان حجت‌الاسلام و المسلمین شهرستانی اداره می‌کنند و نماینده ایشان حجت‌الاسلام والمسلمین احسان جواهری است. مؤسسه‌‌ای بسیار موفق است و متون قدیمی که میراث شیعه است را احیا می‌کنند و محققین فراوانی دارد.
عمدتا ما در نجف مهمان بیت آیت‌الله حسن جواهری بودیم و واقعا خوشحالیم که امروز بیت آیت‌الله جواهری درس و بحث و تحقیق دارند و مورد توجه حوزه و علما و بزرگان هستند. در دیداری هم که با آیت‌الله سیستانی داشتیم، آیت‌الله حسن جواهری هم حضور داشتند و جلسه بسیار خوبی بود.
در این سفر دیداری هم با حجت‌الاسلام والمسلمین حاج علی آقای خمینی داشتم، خوشحالم که ایشان آنجا تدریس دارند و موفق هم هستند و ملجأیی برای طلاب ایرانی آنجا شده است. تلاش و فعالیت‌های خوبی در این جهت دارد که طلاب ایرانی که واقعا دنبال درس و بحث هستند بیشتر در حوزه نجف حضور پیدا کنند و واقعا باید یک ارتباط خیلی عمیقی بین حوزه قم و نجف باشد. باید طلبه برای درس و بحث و رشد علمی آنجا حضور پیدا کند. هم اساتید حوزه قم باید به آنجا بروند و هم اساتید آنجا با طلابی که می‌روند برنامه علمی داشته باشند؛ یعنی باید یک ارتباطات علمی بین دو حوزه قم و نجف محقق شود.
یکی از بزرگان جامعه مدرسین به بنده فرمودند کارگروهی در جامعه مدرسین تشکیل شده و دارند شکل ارتباط حوزه‌های نجف و قم را بررسی می‌کنند.
برای حفظ و تقویت شیعه در دنیای امروز، همه حوزه‌های شیعه باید با هم مرتبط باشند و تقویت‌های علمی، تبادل علمی، تبادل افکار و تبادل کتاب‌ها صورت بگیرد؛ مثلا از کتاب‌های حوزه قم، در نجف کم می‌بینید و خیلی از آقایان آنجا اظهار بی اطلاعی می‌کنند و این یک ضعف است. علاوه بر این، بالأخره برای حفظ و صیانت شیعه.
اساتید حوزه‌های قم و نجف باید با هم مراوده داشته باشند، کتاب‌ها به دو حوزه منتقل شود و از آراء فقهی، اصولی، تفسیری، تاریخی و حدیثی یکدیگر کاملا مطلع شوند. اینها می‌شود ارتباط قوی که امیدواریم هرچه زودتر واقع شود.
یکی از مواردی که در این سفر صورت گرفت این بود که در نجف بعضی از طلاب ایرانی اصرار داشتند که من جلسه‌‌ای با طلاب ایرانی داشته باشم. شاید حدود ۵۰۰ نفر باشند اما جلسه آن‌ها حدود ۳۰۰ نفر می‌شود؛ اما هرچه خواستیم تنظیم کنیم و موفق شویم که جلسه‌‌ای با اینها داشته باشیم، نشد. حتی در جلسه‌‌ای که با حاج علی آقا داشتیم ایشان گفتند بعضی اساتید قم اینجا هستند و در همین یک هفته درس گذاشته اند؛ از جناب آقای شب زنده دار و یکی دیگر از آقایان نام بردند که به نظرم آقای سید جواد شبیری بود. سید علی آقا فکر خوبی دارد که اساتیدی که آنجا مشرف می‌شوند ولو یکی دو جلسه یک بحث علمی با طلاب ایرانی داشته باشند و من هم خیلی از این سلیقه استقبال کردم و گفتم فکر بسیار خوبی است.
