روش حل مسئله اصولی تبیین شد

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی زمانی‌فرد در نشست علمی از دوره تقریرنویسی درس خارج، روش حل مسئله اصولی را مورد بررسی و تبیین قرار داد و در مقدمه بحث خود به روش تشخیص مسئله از اصولی، فقهی و قاعده فقهی پرداخت.

به گزارش شبکه اجتهاد، استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد در این نشست گفت: از دیدگاه مشهور «از جمله مرحوم نائینی» وقوع یک مسئله در کبرای قیاس علامت اصولی بودن آن مسئله است؛ به عنوان مثال، وقتی فقیه می‌خواهد مسئله‌ای مانند وجوب نماز جمعه را بیان کند، باید استدلال کند و برای استدلال هم می‌بایست قیاس تشکیل دهد؛ در این حال، آن قضیه‌ای که در کبرای این قیاس قرار بگیرد مسئله اصولی می‌شود و نتیجه آن فقهی است.

زمانی‌فرد در ادامه به ماهیت شناسی علم اصول پرداخت و ابراز کرد: فقیه برای اینکه به حکمی برسد باید حجیت یابد؛ علم اصول قواعدی که در استنباط فقیه به آن نیازمند است را بیان می‌کند در نتیجه تبیین حجیت در علم فقه، کارکرد و ماهیت علم اصول است.

استاد درس خارج حوزه علمیه خراسان در تبیین روش حل مسئله اصولی، مسائل علم اصول را به چهار بخش تقسیم و ابراز کرد: مسائل لفظی، عقلی، استقرائی و نقلی یا تعبدی بخش‌‌های مسائل علم اصول را تشکیل می‌دهند و حل هر یک از این بخش‌‌ها به ساز و کار خودش نیاز دارد.

وی با بیان اینکه مسائل لفظی علم اصول، مسائلی هستند که بر محور ظهورات می‌چرخد، این مسائل را به دو بخش صغرویات و کبرویات ظهور تقسیم و اظهار کرد: روش تشخیص صغرویات ظهور عرفی، یعنی دریافت‌‌های ذهنی که حاصل از مناسبات میان مردم می‌باشد و روش تشخیص کبرویات ظهور، بنای عقلا در این مورد روش تشخیصی می‌باشد.

زمانی‌فرد بخش دوم از مسائل علم اصول یعنی مسائل عقلی را به سه قسم مستقلات عقلیه، ملازمات عقلیه و اصول عملیه عقلیه تقسیم کرد و گفت: از مستقلات عقلیه، حسن و قبح عقلی و از ملازمات عقلیه، تلازم بین دو حکم که صغری را از عقل و کبری را از شرع می‌گیریم، منظور می‌باشد و روش تشخیص در هر کدام متفاوت است.

وی بخش سوم یعنی مسائل استقرائی را از ابتکارات شهید صدر دانستن و یادآور شد: مسائل استقرائی مسائلی در علم اصول هستند که بر اساس حساب احتمالات و آمار باید حل و فصل شود. مانند حجیت خبر متواتر و حجیت اجماع و سیره متشرعه که روش تشخیص بر اساس حساب احتمالات یا علم آمار می‌باشد.

گفتنی است، معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان دوره تقریرنویسی سال ۱۴۰۰ را با حضور بیش از ۶۰۰ نفر از طلاب برگزار کرد. فایل صوتی و تصویری نشست در سامانه آموزش مجازی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان به آدرس https://pajuhesh.lms2.hozehkh.com در دسترس است.