شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
دبیر کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس با تاکید بر لزوم بازنگری و بروزرسانی قانون بانکداری بدون ربا، گفت: سرمایه در اسلام در صورت ترکیب شدن در قالب کار انجام شده سهمی از سود را دارا است.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام دکتر سیدعباس موسویان دبیر کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس در گفت‌وگو با فارس، اظهار داشت: بخش کلی جامعه باید همواره با قوانین به روز روبرو باشد. این در حالی است که آخرین اصلاحات قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب ۱۳۶۲ و قانون پولی بانکی مربوط به سال ۱۳۵۱ است.
وی افزود: از سال ۱۳۶۲ تاکنون قوانین بانکداری اسلامی تغییری نداشته در حالی که کشورهایی که قانون بانکداری اسلامی خود را از روی قوانین ایران کپی‌برداری کرده‌اند، تا به امروز دست‌کم سه بار قوانین بانکداری خود را بازنگری کرده‌اند. قانون بانکداری ایران اگر بخواهد به روز شود و متناسب با شرایط اقتصادی جامعه و متناسب با نیازهای اقتصادی جامعه باشد، احتیاج به بروزرسانی و نوسازی دارد.
دبیر کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس گفت: نکته دوم در این زمینه اینکه قانون بانکداری بدون ربا سال ۱۳۶۲ از جهت اقتصادی در یک فضای خاص کشور و نوع بینش‌ها طراحی شده است. در آن زمان کشور با جنگ تحمیلی مواجه بود و منابع بانک‌ها به شدت با محدودیت روبرو بود. از طرفی با توجه به ملی شدن بانک‌ها پس از انقلاب اسلامی، ایده حاکمیت اقتصاد دولتی بر کشور حاکم بود و با دید اقتصاد دولتی به اقتصاد نگریسته می‌شد که در آن فضا آن قانون نوشته شده است.
حجت‌الاسلام موسویان عنوان کرد: در فضای فعلی که بسیاری از بانک‌ها و موسسات اعتباری خصوصی و یا لیزینگ‌ها و تعاونی‌های اعتباری خصوصی در کشور ایجاد شده باید دوباره نحوه روابط قانونی آنها و تعاریف و معاملات آنها دیده شود. نکته سوم اصولا نظام اعتباری باید در خدمت بخش واقعی اقتصاد باشد، در حالی که به نظر می‌‌رسد، این رابطه برعکس شده است و می‌توان گفت حداقل بخشی از بانک‌های امروزی کشور از این فلسفه وجودی فاصله گرفته‌اند.
انتقاد از عملکرد برخی بانک‌ها
دبیر کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس با انتقاد از عملکرد برخی بانک‌ها ادامه داد: برخی بانک‌ها و موسسات اعتباری جای اینکه پول را از سطح جامعه جمع‌آوری کنند و به سمت فعالیت‌های مولد و مفید اقتصادی هدایت کنند، می‌بینیم که خود آنها تبدیل به گرداب پولی شده‌اند و وجوه جمع‌آوری شده را برای سرمایه‌گذاری در ساختمان و زمین و ارز و یا سکه طلا متمرکز می‌کنند و مسیر طبیعی سرمایه را تغییر داده‌اند. لذا قوانین باید اصلاح شود، تا جلوی تخلفات گرفته شود.
وی در برابر این پرسش که آیا پول اعتباری در اسلام وجود دارد و اینکه با توجه به اینکه سود عملیات و فعالیت واقعی از سود عملیات سفته‌بازی هم‌اکنون کمتر شده است. تا چه حد این رویه با معیارهای اسلامی هم‌پوشانی دارد؟ پاسخ داد: در این زمینه پول و قیمت تمام شده مورد توجه قرار می‌گیرد که در برابر آن سود تعریف می‌شود. سود در اسلام باید از بخش واقعی اقتصاد سرچشمه بگیرد و لذا اسلام ربا را تحریم کرده است.
تفاوت مشارکت از طریق سرمایه با رباخواری
دبیر کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس در مورد تفاوت مشارکت از طریق سرمایه با رباخواری خاطرنشان کرد: رباخوار در اصل پول خود را به دیگری قرض می‌دهد. رابطه حقوقی قرض بسیار خاص است. رباخوار پول خود را قرض می‌دهد و اصلا کاری ندارد که آن شخص آیا کار می‌کند یا نمی‌کند و اینکه ارزش افزوده دارد یا ندارد.
وی گفت: اینکه رباخوار بگوید در برابر ۱۰۰ تومان باید ۱۲۰ تومان دریافت کند، در برابر اینکه در یک مشارکت خاصی سرمایه و پول در فعالیت اقتصادی به کار گرفته می‌شود و ایجاد ارزش افزوده می‌کند، کاملا متفاوت است.
حجت‌الاسلام موسویان با ذکر مثالی ادامه داد: شخصی هر روز می‌رود در دریا ماهیگیری کند. روزانه حداکثر ۱۰ عدد ماهی می‌گیرد. وقتی صاحب سرمایه توری در اختیار ماهیگیر بگذارد که هر روز به جای ۱۰ عدد ماهی ۱۰۰ عدد ماهی بگیرد، این ۹۰ ماهی حاصل ارزش افزوده‌ای است که ناشی از تلاش مجدد ماهیگیر و سرمایه جدید (تور) است. ترکیب کار و سرمایه این ارزش افزوده یکصد ماهی را به وجود آورده است. لذا سرمایه در اسلام سهمی از سود دارد منتهی در قالب کار و نه به تنهایی انجام شده است. باید سرمایه با کار ترکیب شود تا از سود سهم برد.
گفتنی است آیتالله جوادی آملی، چندی پیش با بیان اینکه پول و مال به اندازه کافی در کشور وجود دارد اما در بانک‌های ربوی است، گفت: درآمدی که از طریق این بانک‌های ربوی کسب می‌شود، حرام است. بانک‌های ربوی در حال جنگ با ما هستند و هر چقدر هم آدم فریاد می‌زند باورشان نمی‌شود که کسب و کار از طریق این بانک‌ها حرام است.
