نقشه راه شهرسازی اسلامی جهت تحقق تمدن نوین اسلامی

این یادداشت نمونه‌ای از تحقیقات انجام شده در خصوص شهرسازی اسلامی است که مراحل تعیین مسیر راهکه برگرفته از آیات و روایات است نشان می‌دهد.

شبکه اجتهاد: درحالی‌که وارد دهه پنجم انقلاب اسلامی‌شده‌ایم و مقام معظم رهبری با بیانیه گام دوم ادامه مسیر انقلاب را تبیین نمودند به نظر می‌رسد در حوزه شهر وشهرسازی که یکی از سازه‌های تمدن سازی است باید رویکرد و نگاهمان تغییر کند. باید باهمت خودمان تمدن نوین اسلامی را شالوده‌ریزی کنیم از وظایف امروز مدیران و مردم در جامعه اسلامی حرکت به‌سوی برپایی تمدن نوین اسلامی است.یکی از کانونی‌ترین مفاهیم تمدن سازی اسلامی و تحقق اسلام اجتماعی واژۀ شهر است.بر اساس ادبیات اصیل و بنیادین اسلام، «شهر» محل تحقق و تجلی تمامیت اسلام است.

هر تمدنی مبتنی بر نوع تفکر و روح برآن تمدن و بر اساس تعریف و نوع نگاه آن به نیازهای انسانِ شهریسیستم‌ها و ساختارهای خود را در شهر‌ می‌سازد.برای رسیدن به هر تمدنی نیاز به مدل سازی در محورهای تمدن‌ساز بر اساس نقشه تمدنی است.با توجه به نقشه راه تمدن، هر تمدنی برای تحقق، نیاز به الگوی توسعه و پیشرفت مخصوص آن تمدن دارد؛ که البته خود الگو از مدلها و برنامه‌های عملیاتی علوم انسانی که برطرف کننده نیازهای جامعه باشد تشکیل شده است. این مدلها و سیستمها مبتنی بر مدل نیازهایی است که بر اساس نوع انسان شناسی آن تفکر تعریف شده است.

لذا با توجه به این نکته، نقشه راه برای رسیدن به تمدن اسلامی بعد از دستیابی به مقدمات لازم – که تدوین پارادایم و چهارچوب فکری دین و در مرحله بعد تدوین مدل نیازها یر اساس پارادایم مطلوب دین‌ می‌باشد – نیاز به سیستم سازی و الگوسازی سیستمی در عرصه‌های مختلف اداره کننده جامعه بر اساس آموزه‌های دین‌ می‌باشد تا در نهایت این سیستم‌های اسلامی را در ظرف تحقق آن که شهرسازی است بنمایانیم.

 شهرسازی اسلامی قرار است با ساختن کالبد و فضای متناسب با مدل نیازشهروندان در راستای تحقق تمدن‌سازی الهی حرکت نماید. محیط شهری بر سبک زندگی و روح و جسم شهروندان و ارتباطات اجتماعی ایشان به استناد اصل عقلی – فلسفی اتحاد ظرف و مظروف اثر گذار است. و در بستر سازی ارتباط با ماورء نقش بسزایی دارداز این رو تولید مدل شهرسازی اسلامی، به سبب بستر سازی و فضا سازی که در بعد جسمانی شهروندان و جهت دادن بهسبک زندگی آنهادر مقیاس فردی و اجتماعی در بعد کالبد و فضای شهری دارد، اهمیت ویژه‌ای پیدا‌ می‌کند.

ایجاد شهرسازی اسلامی، زمانی امکان‌پذیر است که نیازهای کالبد و فضایی شهر که در قالب مسائل شهرسازی قابل مطالعه است بر اساس منابع دین و پارادایم‌ها و قواعد و راهبردهای مبتنی بر دین با رویکردی اجتهادی به همراه راهکارهای تخصصی مبتنی بر راهبردهای دینی پاسخ داده شود.

برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی از زاویه دید شهرسازی اسلامی باید ابتدا یک نقشه راه برای آن تنظیم کرد.

نقشه راه را میتوان اینگونه تعریف کرد که عبارت است ازتوصیف آینده مطلوب وتببین راه رسیدن به آن به زبانی ساده ورسا که امکان عملیاتی شدن آن وجود داشته باشد.

برای تهیه نقشه راه شهرسازی اسلامی برای تحقق تمدن نوین اسلامی،ابتدا بایدشهر رابه عنوان ظرف تحقق تمدن اسلامی درنظر گرفت سپس رابطه سیستم‌های تمدنی باشهرسازی رامعین نمود و بر اساس آن محورهای شهرسازی اسلامی را تبیین کرده و نقشه راه شهرسازی را بر اساس منابع دین در قالب مدل تدوین نمود. این یادداشت نمونه‌ای از تحقیقات انجام شده در خصوص شهرسازی اسلامی است که مراحل تعیین مسیر راهکه برگرفته از آیات و روایات استنشان‌ می‌دهد.

چشم انداز: شهراسلامی –ایرانی شهری است دارای قوانین الهی ومتکی بر ارزش‌ها وسنت‌های دین اسلام که در آن جامعه مسلمین ازامام علیه السلام تبعیت‌ می‌کنند.

هدف کلان: ایجاد حس حضور خداوند در فضای زیستی مسلمین ودرنهایت، رسیدن به کمال معنوی

سیاست: استفاده از پارادایم و گزاره‌های دینی بارویکرد تمدنی

راهبرد: تامین نیازهای معنوی و سپس مادی شهروندان در فضای شهری

راهکار: مکان یابی کاربری‌ها در شهر براساس مدل محله محوری با مرکزیت مسجد

نویسنده:  علی حجازیان پژوهشگر مقطع دکتری شهرسازی