شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
استاد ربانی بیرجندی خاطرنشان کرد: مرحوم خلخالی به من فرمود: آیت‌الله خویی دوره چهارم خارج اصول را که شروع کرد و در این درس به کتاب و منابع مراجعه نمی‌کرد، بلکه فقط دفتر تقریرات من را مطالعه می‌کرد و درس می‌داد.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، در ایام چهارمین سالگرد ارتحال فقیه وارسته آیت‌الله سید محمدمهدی خلخالی، نشست علمی «تقریرات فقیهان معاصر با بررسی علمی امتیازات و برجستگی‌های تقریرات فقهی و اصولی آیت‌الله سید محمدمهدی خلخالی» با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن ربانی بیرجندی، از سوی کارگروه تقریر نویسی محاضرات در موسسه بسوی اجتهاد مشهد برگزار شد. بخش‌هایی از ارائه این استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد از منظرتان می‌گذرد؛
* «الحاکمیه فی الاسلام» از جمله کتاب‌های مرحوم آیت‌الله خلخالی است که در رابطه با فقه حکومتی به فارسی نوشته شده و به عربی نیز ترجمه گردیده است، این کتاب یکی از بارزترین و با ارزش‌ترین دو کتابی است که در باب فقه حکومتی به رشته تحریر درآمده است.
آیت‌الله خلخالی پس از پیروزی انقلاب در جمهوری اسلامی مسئولیتی نپذیرفت، لکن یکی از پشتوانه‌های فقهی برای نظام اسلامی بود مخصوصاً زمان تدوین قانون اساسی که یکی از مهره‌های متفکر این جریان بود. ایشان فکر وسیع و بلیغی داشت و نظرات ایشان نیز در باب حکومت خیلی تأثیرگذار بود.
* آیت‌الله خلخالی جزو مجتهدین و از شاگردان دوره سوم تدریس آیت‌الله العظمی خویی (ره) بود. شخصیتی ممتاز و اهل قلم بود و از ایشان آثار علمی زیادی منتشر شده است. تقریرات آیت‌الله خلخالی مربوط به سال ۱۳۷۰ می‌باشد که در همین سال استاد ایشان مرحوم آیت‌الله خویی بر تقریرات ایشان تقریض زده‌اند. مرحوم خلخالی در نوشتن تقریرات خیلی دقت وافر داشته است بصورتی‌که وقتی نوشته‌جات خود را به استادشان نشان می‌داد آیت‌الله خویی می‌فرمود: این‌که کتاب من نیست بلکه کتاب شماست!
* مرحوم آیت‌الله خلخالی شخصیتی باسلیقه در نگارش بود و قلم بسیار شیوایی داشت، ایشان تقریرات آیت‌الله خویی را انصافاً هنرمندانه به نگارش درآورد و داب و اخلاق آیت‌الله خویی هم این بود که در خصوص نگارش، شاگردانشان را تشویق می‌کرد و در اکثر نسخ چاپی شاگردانشان تقریظ می‌نوشت و به قلم افراد اهمیت می‌داد و بعضاً هزینه چاپ آن تحقیق را نیز پرداخت می‌کرد.
* مرحوم خلخالی به من فرمود: آیت‌الله خویی دوره چهارم خارج اصول را که شروع کرد و در این درس به کتاب و منابع مراجعه نمی‌کرد، بلکه فقط دفتر تقریرات من را مطالعه می‌کرد و درس می‌داد.
* مرحوم آیت‌الله خویی به منزل علامه جعفری دعوت بود ایشان بعد از استراحت، کتاب مکاسب را از کتابخانه علامه برداشته بود و چند دقیقه‌ای مطالعه کرد، علامه جعفری به ایشان عرض کرده بود مطالعه شما برای مکاسب همین اندازه بود، ایشان فرموده: جناب آقای جعفری ما قبلاً این دروس را پخته‌ایم الآن داریم گرمش می‌کنیم.
* آقای خلخالی تصمیم گرفت همراه با آیت‌الله سیستانی خدمت آیت‌الله خویی برود و نسبت به درسشان صحبتی داشته باشند. ایشان به آقای سیستانی اظهار داشت: علی‌الظاهر تدریس آیت‌الله خویی در این دوره تکرار مباحث دوره قبل است این مطلب را به ایشان عرض کرد، آیت‌الله خویی فرمود: بنده بیشتر از این مطلب ندارم اگر می‌خواهید کار کنید بروید روی فقه زحمت بکشید که فقه دریایی از مطالب است.
* براساس اظهارات مرحوم آیت‌الله خلخالی؛ ایشان از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۴ قمری در نجف بود و ۱۴ سال ملازم علمی آیت‌الله خویی بود. بعدازاین مردم تهران از آیت‌الله خویی درخواست کردند یک عالم و نماینده‌ای را برای امورات مسجد و مردم به تهران بفرستند، لذا آیت‌الله خویی ایشان را به‌عنوان عالم شهر و نماینده خودشان به مسجد منیریه تهران فرستاد.
* مرحوم آیت‌الله فاضل لنگرانی فرموده بود: دو نفر باید از تهران به قم بیایند تا طلاب از وجود آن‌ها استفاده کنند، آن دو شخصیت، آیت‌الله سید رضی شیرازی و آیت‌الله سید محمدمهدی خلخالی بودند.
* سید محمدحسین علی صغیر کتابی دارد بنام «اساطین المرجعیه العلیا فی النجف الاشرف» در این کتاب پنج مرجع را بررسی کرده و برای هرکدام از آن‌ها اصطلاحی آورده است؛ به شیخ محمدرضا آل یاسین لقب «قدیس» را داده است، به سید محسن طباطبایی حکیم گفته است «زعیما»، به شیخ محمدحسین آل کاشف الغطا گفته «داعیتا»، بعد می‌رسد به سید ابوالقاسم خویی که می‌گوید «استاذا». یعنی ایشان استاد برجسته و شاگرد پرور بوده و به درس اهتمام خاصی داشته است. لذا بیشترین تقریرات نسبت به دروس علما، مربوط به درس آیت‌الله خویی بوده است چون ایشان از مدرسین برجسته نجف و شاگرد پرور بوده است.
* هر دوره تدریس اصول مرحوم آیت‌الله خویی شش سال طول کشیده است. در علم اصول از مرحوم آیت‌الله خویی تقریرات متعدد و زیادی چاپ شده است من‌جمله کتاب الهدایه مرحوم آیت‌الله صافی اصفهانی که تقریظ ندارد و در ۴ جلد چاپ شده است، مرحوم آیت‌الله خلخالی شش جلد تقریرات آیت‌الله خویی را با عنوان اصول فقه شیعه منتشر کرد، آیت‌الله اسحاق فیاض تقریرات اصول آیت‌الله خویی را تحت عنوان المحاضرات نوشته است، مرحوم آقای گرجی، تقریرات ایشان را در سه جلد دانشگاه تهران چاپ کرده است مرحوم آقای بحرالعلوم، تقریرات ایشان باعنوان منیه الاصول منتشر شده است.
* طلاب حوزه‌های علمیه اگر می‌خواهند آینده درخشان در باب فقه و فقاهت و علم داشته و برای حوزه‌های علمیه نافع باشند، این مهم با حضور در کلاس درس به تنهائی میسر نخواهد شد؛ بلکه باید ملازم یک استاد زبردست و یا عالم چیره و نخبه باشند تا از ایشان تأثیرپذیر باشند، چراکه علمای سلف نیز هرکدامشان که به درجات عالی رسیده‌اند چندین سال ملازم عالمی دیگر بوده‌اند.
