شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: در چهارمین سالگرد ارتحال آیت‌الله واعظ طبسی، از یاران امام و رهبری، با مرور بخشی از دوران زندگی آن عالم فقید در دوران مبارزات انقلاب اسلامی، یادش را گرامی داریم. آن چه در ادامه می‌خوانید گزارش پایگاه اطلاع رسانی آستان قدس رضوی درباره آیت‌الله عباس واعظ طبسی تولیت فقید این آستان است که به نقل از حجت‌الاسلام والمسلمین غلام‌رضا اسدی، یکی از شاگردان آن مرحوم آمده است:
سال ۱۳۴۰ از شهر فردوس برای ادامه تحصیل در حوزه علمیه به مشهد مهاجرت کردم و در مدرسه عالی نواب مشغول تحصیل شدم. شرکت در درس آیت‌الله واعظ طبسی موجب شد با روحیات، بیانات و شیوه تدریس ایشان آشنا شوم و از این طریق افکار و اندیشه‌های امام خمینی(ره) را درک کنم.» آیت‌الله واعظ طبسی در حوزه، درس‌هایی همچون ادبیات، فقه و اصول را تدریس می‌کرد. بنا به گفته شاگردش، او به عنوان یک مدرس عالی مقام در حوزه علمیه مشهد مطرح بود و همچنین در مدارس علمیه به عنوان شخصی که ادامه دهنده خط و راه رهبر کبیر انقلاب است، معروف و مشهور بود.
جاذبه سخنوری
«سخن شیوا، رسا و قاطعیت تولیت فقید آستان قدس درخصوص مسائل اجتماعی و سیاسی در منابر، جاذبه بسیاری داشت. آن زمان ایشان معمم نبود، با عبا و عرقچین به منبر می‌رفت. قبل انقلاب به خاطر سخنرانی‌های شدید‌اللحن علیه رژیم دستگیر و روانه زندان پادگان شد و در زمان تولد اولین فرزندش در زندان به سر برد. دعوت به شهرستان‌هایی همچون کاشان و رفسنجان برای ایراد سخنرانی هم باعث دستگیری او شد».
هم‌پیمان شدن سه مبارز انقلابی
حدود سال‌های ۴۵ به بعد بود که در مشهد، جریانی فکری در حوزه شکل گرفت. در این جریان، شخصیت‌های مطرح حوزه با یکدیگر هم‌پیمان شدند که در رأس آن‌ها آیت‌الله خامنه‌ای، شهید هاشمی‌نژاد و مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی بودند. بنابر توضیح بازرس ویژه تولیت آستان قدس، این سه یار انقلاب، تدریس در حوزه را بر عهده داشتند و از ابزار تبلیغ و سخنرانی در مشهد و شهرستان‌ها استفاده می‌کردند. همچنین در تربیت و هدایت طلاب نقش به‌سزایی داشتند. آیت‌الله طبسی جلساتی با حضور طلاب جوان و انقلابی به صورت محرمانه و مخفیانه برگزار می‌کرد. وی، طلابی را که آمادگی برای تبلیغ داشتند سازمان دهی کرده و با شناختی که از شهرستان‌های مختلف داشت، آن‌ها را به شهرستان‌ها اعزام می‌کرد.
حجت‌الاسلام اسدی در تشریح بیشتر این موضوع می‌گوید: «آیت‌الله طبسی از طلاب جوان و انقلابی برای رشد و توسعه اندیشه امام خمینی(ره) و تفکر اسلام استفاده و همچنین اعلامیه‌های امام(ره) را به صورت مخفیانه در شهر مشهد و مدارس پخش می‌کرد. به صورتی که اعلامیه‌های رهبر کبیر انقلاب در دورترین روستاها و شهرهای بزرگ استان خراسان توزیع می‌شد. این اعلامیه‌ها حتی در پادگان‌های نظامی هم توسط سربازانی که وفادار به امام(ره) بودند، منتشر می‌شد».
حساسیت رژیم پهلوی
مشهد به خاطر بارگاه ملکوتی امام مهربانی‌ها از یک وضعیت استثنایی برخوردار بود و ساواک هم روی این شهر حساسیت داشت. به گفته این خادم پیش‌کسوت حرم مطهر، زائرانی که برای زیارت به مشهد می‌آمدند تحت تأثیر افکار انقلابی قرار می‌گرفتند و در بازگشت، سوغاتی که برای همشهری‌های خود می‌بردند همین افکار انقلابی از طریق سخنرانی‌ها و اعلامیه‌های وعظ بود که در حوزه علمیه توسط سخنرانان و خطبا ایراد می‌شد. رژیم پهلوی در مقابل مواجهه با تفکر امام(ره) تشکیلاتی از ساواک در حرم مطهر داشت. طبق گفته بازرس ویژه تولیت آستان قدس رضوی، مجمعی به نام «محدثین» یکی از این تشکیلات بود که در رأس آن علمای وابسته به دربار قرار داشتند. یک گروه دیگر به نام «وعاظ» نیز در پوشش روحانیت فعالیت می‌کردند و در مبارزه با افکار امام(ره) بسیج شده بودند. این‌ها از امکانات بسیاری از قبیل رادیو و تلویزیون برخوردار بودند؛ اما طرفداران امام(ره) مانند آیت‌الله واعظ طبسی در آن شرایط، همواره تحت تعقیب و مراقبت نیروهای امنیتی بوده، دستگیر و زندانی یا تبعید می‌شدند.
۱۷ دی؛ سامان دهی راهپیمایی زنان انقلابی مشهد
برای نشان دادن الگوی زن مسلمان انقلابی در مواجهه با بی‌بند و باری و بی‌حجابی رژیم، راهپیمایی عظیمی در ۱۷ دی سال ۵۶ در مشهد به راه افتاد که سامان دهی آن را سه مبارز انقلاب آیت‌الله خامنه‌ای، مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی و شهید هاشمی‌نژاد بر عهده داشتند. خادم پیش‌کسوت حرم مطهر رضوی در توضیح بیشتر این واقعه می‌گوید: «سه شخصیت انقلابی مشهد، بانوان مکتب نرجس(س) را سامان دهی کردند و این تظاهرات را در سالروز واقعه کشف حجاب به راه انداختند. اگر چه این حرکت مورد حمله مأموران امنیتی ساواک و شهربانی قرار گرفت و عده‌ای مصدوم یا دستگیر و زندانی شدند، ولی امام(ره) از نجف با این تعبیر: «آفرین بر آزادزنانی که در مقابل استکبار و دیکتاتوری این رژیم ستم‌شاهی به پا خاستند و توانستند هویت و شخصیت خودشان را عرضه بدارند»، این حرکت انقلابی را تحسین کردند.
تظاهرات انقلابی زنان مشهد الگویی شد برای تمام زنان مسلمان سراسر کشور تا باور کنند زنان هم می‌توانند دوشادوش مردان در تظاهرات میلیونی شرکت کنند. همچنین این حرکت، نشان‌دهنده این است که رژیم از شهر مذهبی مشهد هراس داشت. طلاب و رهبران انقلابی در شهر مشهد به عنوان خط‌شکن، پیشگام و ادامه‌دهنده راه امام(ره) و مدافعان خط امامت و ولایت شناخته می‌شدند.
بنا به گفته حجت‌الاسلام اسدی، این امر موجب شد پس از شهادت آیت‌الله سیدمحمدباقر حکیم؛ عالم شیعه عراق، سه شخصیت مبارز انقلابی مشهدالرضا، آیت‌الله خامنه‌ای، مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی و شهید هاشمی‌نژاد تحت تعقیب ساواک قرار بگیرند و منبرهای آن‌ها تعطیل شود تا مردم نتوانند از رهنمودهایشان برخوردار شوند. شهید هاشمی‌نژاد به مدت چند شب در مسجد فیل با موضوعاتی مانند آزادی زنان و مسائل اجتماعی پای منبر می‌رفت که پس از سخنرانی می‌خواستند وی را دستگیر کنند، ولی با مقاومت مردم مواجه شدند. در این درگیری عده‌ای شهید و مجروح شدند تا این که این شهید بزرگوار را در سال ۴۲ دستگیر و زندانی کردند.
دوران تبعید و زندان
پایه‌گذاری حرکت انقلابی مشهد که به وسیله آیت‌الله خامنه‌ای، شهید هاشمی‌نژاد و مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی شکل گرفت حساسیت رژیم را برانگیخت و موجب تبعید و زندانی شدن آن‌ها شد. شاگرد مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی در توضیح بیشتر ادامه می‌دهد: «سال ۵۴ آیت‌الله واعظ طبسی و شهید هاشمی‌نژاد را به عنوان محرک طلاب دستگیر کردند و به زندان انتقال دادند. رهبر معظم انقلاب را نیز در سال ۵۶ به شهرستان سراوان، استان سیستان‌وبلوچستان تبعید کردند». آیت‌الله واعظ طبسی به مدت یک سال‌ونیم و شهید هاشمی‌نژاد به مدت دو سال در زندان شهربانی به‌سر بردند. بازرس ویژه تولیت آستان قدس رضوی درباره خاطرات زندانی شدن خود و هم‌‌سلول بودن با استاد خود این‌چنین می‌گوید: «من که جزو شاگردان و مرتبطان با این سه شخصیت بودم، مدت یک سال‌ونیم از عمرم را با استادم آیت‌الله واعظ طبسی در زندان سپری کردم و آن جا شاهد موضع‌گیری‌های ایشان نسبت به گروه‌های منافقان و چریک‌های فدایی خلق بودم».
زندانیان سیاسی در ظاهر در زندان رژیم بودند، ولی از لحاظ روحی و روانی در دو زندان رژیم و منافقان و چریک‌های فدایی خلق روزگار می‌گذراندند. بنا بر توضیح این خادم پیش‌کسوت حرم مطهر، سازمان مجاهدین خلق ابتدا به نام خدا و دین با شعار «فضل‌الله المجاهدین علی‌القاعدین اجرا عظیما» فعالیت می‌کردند اما زندانیان روحانی سیاسی با چهره نفاق‌پیشه و دروغین آن‌ها آشنا شدند و همین شناخت، این زمینه را برای مبارزان انقلاب پس از پیروزی انقلاب اسلامی فراهم کرد تا با هر دو جریان درگیر شوند.
تشکیل نخستین نهاد انقلابی
کمیته انقلاب اسلامی نخستین نهاد انقلابی بود که پس از پیروزی شکوهمند انقلاب تشکیل شد. این مرکز، ابتدا با عنوان «کمیته اجرای فرمان امام(ره)» فعالیت خود را آغاز کرد و سپس «کمیته انقلاب اسلامی» نام گرفت. حجت‌الاسلام‌والمسلمین اسدی در تشریح بیشتر می‌گوید: «کمیته در مشهد، کار خود را در مسجد کرامت آغاز کرد. آیت‌الله واعظ طبسی، فرماندهی آن را بر عهده داشت و دادگاه انقلاب اسلامی را تشکیل داد تا کسانی که در دوران رژیم شاه مسئولیت شکنجه زندانیان سیاسی را بر عهده داشتند، محاکمه و به اعمالشان رسیدگی شود. چون مسجد ظرفیت زندانیان را نداشت کمیته به جای وسیع‌تری واقع در خیابان پاسداران انتقال یافت. پس از آن، سپاه پاسداران شکل گرفت که در مرحله اول فرماندهی سپاه مشهد را آیت‌الله واعظ طبسی بر عهده داشت و این نشانه مدیریت، قدرت، نفوذ، صلابت و قاطعیت ایشان بود. بر حسب همین آگاهی، مدیریت و هماهنگی وی در مشهد این توان را به گروه‌های منافقین و چریک‌های مجاهدین خلق نداد تا بتوانند حتی یک اسلحه از پادگان‌ها و کلانتری‌ها ببرند».
سرانجام دو ترور نافرجام
آیت‌الله طبسی در طول زندگی انقلابی خود دو بار هدف سوء قصد قرار گرفت که عاملان ترور در هر دو مورد ناکام ماندند. خادم پیش‌کسوت حرم مطهر در این‌باره می‌گوید: «زمانی که مرحوم واعظ طبسی در کمیته امداد بود، یک کتاب نهج‌البلاغه برای ایشان هدیه آوردند. اطلاعات کمیته ابتدا آن هدیه را بازرسی کردند که بمبی از جلد نهج‌البلاغه کشف و ضبط شد. بار دیگر فیلم بردار تلویزیون بین دو خطبه نماز جمعه مسجد گوهرشاد در سال ۶۱ به وسیله سیم برق تصمیم به ترور ایشان داشت که با جان‌فشانی نیروهای سپاه این عمل منافقان هم نافرجام ماند».
ساده‌زیستی مرحوم آیت‌الله طبسی به روایت رهبر انقلاب
مرحوم آقای طبسی (رحمهالله‌علیه) که سوابق مبارزاتی ایشان در دوران اختناق، بعد [هم] خدمات ایشان در آستان قدس و در مجموعه مسائل انقلاب، برای اغلب افراد شما روشن است؛ منتها یک برجستگی‌هایی هست که این برجستگی‌ها را نمی‌شود انسان ندیده بگیرد؛… زندگی این مرد مؤمن و بزرگوار در طول این دوران مسئولیت، تغییر پیدا نکرد؛ ایشان در همان خانه‌ای از دنیا رفت که ما قبل از انقلاب بارهاوبارها به آن خانه رفته بودیم؛ در همان خانه و با همان اثاث زندگی. آن روزی که ماها نشستن روی مبل را بلد نبودیم، ایشان در خانه‌اش مبل داشت؛ همان مبل ۴۰ سال، ۴۵ سال قبل، امروز هم در خانه ایشان است و از همان ها استفاده می‌کردند. زندگی خودش را توسعه نداد، وضع اشرافی به خود نگرفت. خب این ها در مردم اثر می‌گذارد؛ بااین که علیه ایشان تبلیغات هم زیاد می‌کردند، لکن دیدید مردم مشهد چه بدرقه‌ای کردند از این انسان. تشییع جنازه مرحوم آقای طبسی و نماز [بر] ایشان، مثل بزرگ‌ترین راه‌پیمایی‌هایی بود که در مشهد انجام گرفته بود که ما دیدیم؛ آن صحن باعظمت، مملو از جمعیت [بود] و همه هم مردم مشهد -اوقات زواری [هم] نبود که بگوییم زوار آمده بودند؛ نه، مردم مشهد بودند- آمدند قدردانی کردند؛ قدرشناسی کردند. رحمت خدا بر این فقیدِ عزیز ما.» منبع: Khamenei.ir، دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری
هزینه برگزاری مراسم سالگرد رحلت آیت‌الله واعظ طبسی صرف امور خیریه شد
گفتنی است، مراسم چهارمین سالگرد درگذشت آیت‌الله واعظ طبسی تولیت فقید آستان قدس رضوی به دلیل شیوع ویروس کرونا و ضرورت رعایت نکات بهداشتی، از سوی بیت آن مرحوم لغو و هزینه آن صرف امور خیریه شد.
در اطلاعیه منتشر شده از سوی بیت آن مرحوم، ضمن گرامی داشت این مناسبت و درخواست علو درجات برای آن خادم ولایت‌مدار بارگاه منور رضوی، اعلام شده است که به منظور رعایت توصیه‌های وزارت بهداشت جهت مقابله با شیوع بیماری، مراسم یادبود این عالم وارسته برگزار نمی‌شود و هزینه برگزاری آن صرف امور خیریه شده است.
