شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
«وجوب تربیت دینی فرزندان»، «وجوب حلالیت طلبیدن برای غیبت و تهمت»، «عقد موقتِ طولانی مدت»، «حکم مصرف مربای انگور»، «حکم تغییر سال خمسی و خمس سرمایه» و «جهاد تبیین» از جمله استفتائات مطابق با فتوای رهبر معظم انقلاب است که اخیراً منتشر شده است.
به گزارش شبکه اجتهاد، جدیدترین استفتائات (آذر و دی‌ماه ۱۴۰۱) مطابق با فتوای حضرت آیت‌الله خامنه‌ای منتشر شد. متن ذیل، ۱۸سؤال و جواب در موضوع عبادات و معاملات است که توسط بخش استفتائات دفتر مقام معظم رهبری پاسخ داده شده و به صورت ماهانه به‌روز رسانی می‌شود.
استفتائات آذر ماه
شک در انجام سجده
سؤال: اگر نمازگزار، قبل از برخاستن برای رکعت دوم و چهارم یا در حال برخاستن (پیش از ایستادن کامل) یا قبل از شروع تشهد در رکعت دوم یا رکعت آخر، شک کند یک سجده به جا آورده یا دو سجده، چه وظیفه‌‌ای دارد؟
جواب: باید یک سجده دیگر به جا آورد.
شک در افعال یا رکعات نماز مستحبی
سؤال: در صورت شک در افعال یا رکعات نماز نافله، وظیفه مکلف چیست؟
جواب: اگر در افعالِ (رکنی یا غیر رکنی) نماز مستحبی شک کند چنانکه محل آن نگذشته باشد، باید آن را به جا آورد و اگر محل آن گذشته باشد، به شک خود اعتنا نکند.
اما اگر در شمارۀ رکعتِ نماز مستحبی شک کند، اختیار دارد که بنا را بر کمتر یا بیشتر بگذارد؛ مگر آنکه طرف بیشتر موجب بطلان نماز شود که در این صورت بنا را بر کمتر بگذارد؛ (مانند اینکه شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت که بنا را بر دو بگذارد و اگر شک بین یک و دو باشد به هر طرف شک عمل کند، نماز صحیح است).
نام گذاری فرزند
سؤال: بهترین اسم برای نام گذاری فرزند پسرم که قرار است به دنیا بیاید، چیست؟
جواب: بهترین نام‌ها آنهایی است که دربردارنده معنای عبودیت خدای متعال باشند مانند عبدالله، عبدالرحمن، عبدالرحیم و مانند اینها و نیز نام‌های پیامبران و امامان (علیهم السلام) که افضل آنها نام «محمّد» است، بلکه برای کسی که چهار فرزند دارد، ترک اسم «محمّد» مکروه است.
تربیت دینی فرزندان
سؤال: آیا تربیت دینی و آموزش احکام اسلامی و آداب اخلاقی به فرزندان، واجب شرعی است؟
جواب: رسیدگی به امور تربیتی کودک و حفظ او از مفاسد عقیدتی و اخلاقی و از کارهایی که برای او یا دیگران مفسده یا ضرر قابل توجه دارد، شرعا وظیفه ولیّ کودک است و مادر نیز اگر حضانت کودک را به عهده بگیرد در این مورد مسئولیت شرعی دارد. در صورتی که پدر یا مادر در انجام وظایف شرعی خود نسبت به تربیت کودک کوتاهی کنند گنهکارند.
وجوب حلالیت طلبیدن برای غیبت و تهمت
سؤال: اگر کسی غیبت کرده یا به دیگری تهمت زده باشد، چگونه از گناه خود توبه کند؟ آیا باید رضایت او را جلب کند؟
جواب: باید با پشیمانی از گناه بزرگی که مرتکب شده است از خداوند، آمرزش بخواهد و تهمت را تکذیب کند و از کسی که غیبت او را کرده یا به او تهمت زده است، حلالیت بطلبد و اگر ممکن نیست یا مفسده دارد، برای او استغفار کند.
شیوه وضو گرفتن با وجود زخم در اعضای وضو
سؤال: اگر در اعضای وضو زخم یا شکستگی است و روی آن باز است، چگونه باید وضو گرفت؟
جواب: در صورتی که زخم، نجس باشد باید آن را قبل از وضو آب بکشد و اگر آب برای آن ضرر نداشته باشد هنگام وضو به طور معمول بشوید اما اگر شستن برای آن مضر است، هنگام وضو باید اطراف آن را بشوید و احتیاط آن است که اگر کشیدن دست تر بر آن ضرر ندارد، دست تر روی آن بکشد و چنانچه روی آن نجس است پارچه پاکی روی آن بگذارد و روی پارچه دست تر بکشد. البته اگر محل مسح زخم است و نمی‌تواند روی آن دست تر بکشد، باید به جای وضو، تیمم کند؛ ولی اگر بتواند پارچه‌‌ای روی زخم قرار دهد و روی آن دست بکشد، احتیاط آن است که علاوه بر تیمم، وضو نیز با چنین مسحی بگیرد.
وضو و غسل جبیرۀ احتیاطی
سؤال: با رنگ و چسب کار می‌کنم و کار کردن با دستکش هم ممکن نیست؛ همیشه برای وضو و غسل تا آنجایی که بتوانم، مانع را برطرف می‌کنم ولی گاهی بعد از نماز، وضو و یا غسل، مانعی می‌بینم که موقع برطرف کردن متوجه نشده بودم آیا می‌توانم برای وضو وغسل، نیت ما فی الذمه کنم که اگر مانعی بود و من نتوانستم متوجه بشوم، وضو یا غسل جبیره‌‌ای به حساب آید؟
جواب: اگر از مواردی باشد که وضوی جبیره مجاز است، می‌توانید هنگام شستن عضو، جاهایی را که احتمال می‌دهید مانع وجود دارد، علاوه بر شستن، به نیت وضو دست تر هم بکشید.
حکم مصرف مربای انگور
سؤال: استفاده از مربای انگور (نه شیره آن)، از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
جواب: اگر انگور هنگام تهیه مربا جوشانده شود، حرام می‌گردد و مصرف آن جایز نیست مگر آنکه با ادامه جوشاندن، دو سوم حجم آب آن کم شود، در این صورت مصرف آن اشکال ندارد.
خمس ارث
سؤال: پدر فوت کردند و نمی‌دانم که ایشان سال خمسی داشته‌‌‌اند یا نه؛ آیا ارثی که از مرحوم پدر به ما رسیده، مشمول خمس می‌شود؟
جواب: اگر نمی‌دانید که ایشان خمس بدهکار است یا اموالش متعلق خمس است، نسبت به خمس تکلیفی ندارید وگرنه باید بدهی خمسی او را مانند بقیه بدهی‌های پدر، از اصل مال او پرداخت کرده و سپس باقیمانده اموال را بین ورثه تقسیم کنید.
تغییر سال خمسی
سؤال: در صورتی که پس از پایان سال خمسی، اولین درآمد سال جدید با فاصله زمانی واقع شود آیا می‌توان مبدأ سال خمسی جدید را، تاریخ حصول اولین درآمد قرار داد؟
جواب: مانعی ندارد.
استفتائات دی ماه
خمس سرمایه
سؤال: اگر شک کند که به سرمایه ای که با آن امرار معاش می‌کند، خمس تعلق می‌گیرد یا خیر، وظیفه چیست؟
جواب: اصل سرمایه اگر از درآمد کسب بوده و خمس آن داده نشده باشد، سر سال خمسی مشمول خمس است مگر در جایی که پس از پرداخت خمس، درآمد کسب با بقیه سرمایه، برای هزینه‌های زندگی کافی نبوده یا کسب، مناسب با شأن عرفی او نباشد و یا تردید داشته باشد که چنین است یا خیر که در این موارد پرداخت خمس واجب نیست.
غسل مس میت و دیه سقط جنین
سؤال: به دلیل مشکل ژنتیکی، جنین دچار کم آبی و بی حرکتی شده و مادر، علی رغم تلاش و هزینه برای حفظ جنین مجبور به سقط آن توسط پزشک متخصص شده است؛ آیا در این صورت
۱- غسل مس میت بر عهدۀ مادر می‌باشد؟
۲- پدر و مادر، دیه یا تکلیف دیگری بر عهده دارند؟
جواب:
۱) اگر جنین حداقل چهار ماه داشته و مرده سقط شده است، غسل مس میت لازم است اما اگر پس از سقط فوت کرده، غسل مس میت لازم نیست.
۲) اگر جنین روح داشته است، بنا بر احتیاط واجب دیه دارد و دیۀ آن بر عهدۀ کسی است که عمل سقط را انجام داده است و اگر جنین، مرده سقط شده است، دیه ندارد.
جهاد تبیین
سؤال: آیا جهاد تبیین و مبارزه با جنگ نرمی که دشمنان اسلام در رسانه‌ها، فضای مجازی و … راه انداخته اند، واجب شرعی است؟
جواب: اگر در فضای حقیقی و مجازی و در رسانه‌ها، منکری انجام شده یا معروفی ترک شود، مانند این که باورهای دینی و اعتقادات حق را تضعیف کنند یا مقدسات و احکام الهی را تمسخر کرده یا به آن توهین کنند، بر همه کسانی که توانایی تبیین حقایق و دفاع را دارند و می‌توانند اثر گذار باشند، واجب کفایی و فوری است که به وظیفه خود عمل کنند.
عقد موقتِ طولانی مدت
سؤال: اگر عقد موقتی به مدت طولانی (مثلا ۹۹ ساله) منعقد شود، آیا صحیح است و حکم عقد دائم را دارد؟
جواب: به طور کلی صحت عقد موقتِ طولانی مدت که عادتا احتمال بقای زوجین تا آن مدت وجود ندارد، محل اشکال است.
رعایت سکون و بی حرکت بودن در نماز
سؤال: آرام و بدون حرکت بودن بدن هنگام قرائت حمد و سوره و ذکرهای نماز تا چه حدی واجب است؟
جواب: بدن نمازگزار هنگام نماز نباید به گونه ای حرکت کند که از حالت نمازگزار خارج شود، همچنین هنگام ذکرهای واجب (حمد و سوره، تشهد، ذکر سجده و رکوع و…) نباید بدن حرکت کند و اگر عمداً حرکت کند، نماز باطل می‌شود و اگر سهوی باشد باید پس از آرام گرفتن بدن، مقداری را که در حال حرکت خوانده، دوباره بخواند؛ ولی حرکت کم دست و انگشتان اشکال ندارد گرچه احتیاط مستحب است که آنها را هم در حال نماز حرکت ندهد.
ضمناً هنگام گفتن ذکرهای مستحب نماز (غیر از ذکر “بحول الله و قوته اقوم و اقعد” که در حال برخاستن گفته می‌شود) نیز، احتیاط واجب آن است که بدن را آرام نگه دارد. البته گفتن ذکر در حال حرکت به قصد ذکر مطلق (نه به قصد ذکر نماز) اشکال ندارد.
بالا بردن ابرو
سؤال: بالا بردن ابرو (لیفت ابرو) چه حکمی دارد؟ آیا مانع وضو و غسل است؟
جواب: اگر از موادی استفاده شود که مانع رسیدن آب به پوست یا موی ابرو گردد، وضو و غسل با آن صحیح نیست و باید موقع وضو و غسل برداشته شود و چنانچه برداشتن آن تا پایان وقت نماز، ممکن نباشد یا مشقت غیر قابل تحمل داشته باشد، باید علاوه بر وضو یا غسل جبیره ای، تیمم انجام شود و بعد از برطرف شدن مانع، بنابراحتیاط واجب قضای نمازها را نیز بخواند.
خشک بودن محل مسح
سؤال: آیا خشک کردن قطرات روی پا برای مسح لازم است؟
جواب: قطرات آب باید خشک شود یا در قسمتی از پا مسح شود که قطرۀ آب وجود ندارد؛ البته اگر رطوبت دست بر رطوبت روی پا غلبه داشته باشد، اشکال ندارد.
فراموش کردن سجده سهو و نماز احتیاط
سؤال: اگر وظیفۀ کسی سجدۀ سهو یا نماز احتیاط باشد ولی بعد از نماز فراموش کند و پس از زمان زیادی به یادش بیاید، وظیفه اش چیست؟
جواب: باید هر وقت سجدۀ سهو را به یاد آورد، انجام دهد اما هر وقت نماز احتیاط را به یاد آورد بنابر احتیاط واجب علاوه بر انجام آن، نماز را نیز اعاده کند.
زن عنصر اصلی خانواده
مقام معظم رهبری (مد ظله العالی):
زن را به چشم آن عنصر اصلی تشکیل خانواده در نظر بگیرید که آسایش فضای خانواده، آرامش و سکونتی که در فضای خانه است، به برکت زن و طبیعت زنانه است؛ زن را به عنوان موجودی که می‌تواند مایه ای برای صلاح جامعه با پرورش انسان‌های والا شود، نگاه کنید.
فرزندآوری یک مجاهدت بزرگ است، بلکه یکی از مهمترین مجاهدت‌های زنان و وظائف زنان است چون فرزندآوری در حقیقت هنر زن است؛ اوست که زحماتش را تحمل می‌کند، اوست که رنج‌هایش را می‌برد، اوست که خدای متعال ابزار پرورش فرزند را به او داده است.
تلاش برای افزایش نسل و جوان شدن نیروی انسانی کشور و حمایت از خانواده، یکی از ضروری‌ترین فرائض مسئولان و آحاد مردم است.
