امام خمینی، از فقه فردنگر تا فقه نظام‌‌‌مند/ دکتر محسن اسماعیلی

شبکه اجتهاد: درباره حضرت امام خمینی (ره) هم دوستان و هم دشمنانشان اظهارات خواندنی و شنیدنی زیادی دارند و آنچه که از مجموع آنها برداشت می‌شود، این است که حضرت امام یک جامعیت کم نظیر دارد.

حضرت امام قبل از هرچیز یک فقیه است؛ با اینکه رژیم شاه تلاش کرد جایگاه فقهی ایشان را فرو بکاهد، اما هرگز موفق نشد و جایگاه امام به عنوان فقیهی بزرگ تثبیت شد.

همراهی با مردم از ویژگی‌های بارز امام است.  این باور هرگز در امام کاسته نشد و هنوز سالها پس از رحلت امام، آثار این علقه و همراهی با مردم از بین نرفته است.

برخی گمان می‌کنند که مردم جایگاهی در نظام مبتنی بر ولایت فقیه ندارند، اما حضرت امام (ره) از همان زمان که در نجف اشرف مباحث ولایت فقیه را مطرح کرد تاکید داشت که ولایت فقیه مشروعیتش را از جانب پروردگار می‌گیرد، اما منصوب بودن فقیه از جانب پروردگار معنایش این نیست که مردم جایگاهی در این نظام ندارند.

ولی فقیه در عصر غیبت منصوب عام است و حتی وقتی ولی فقیه همچون حضرت امیر المومنین (ع) منصوب خاص است باز هم حضور مردم ضروری است و فعلیتش در گرو حضور مردم است.

در منظومه فکری تشیع نام نظام اسلامی «ولایت» است. یعنی پیوند عمیق قلبی. بنابراین در نظام ولایت فقیه میان حاکم و مردم نباید فاصله‌ای باشد.

در آیات قرآن نیز اشاره شده است که برخی از مومنین بر برخی دیگر اولویت دارند و باید امر به معروف کنند، از همین رو مردم در دیدگاه امام جایگاه تشریفاتی ندارند و حضور و تاثیرشان کاملا واقعی و سرنوشت ساز است.

امام برخلاف خیلی از فقهای پیشین، به موضوعات فردی نگاه نمی‌کرد بلکه این هنر را داشت که فقه را نه فرعی و نه فردی ببیند.

حضرت امام در همان مباحث ولایت فقیه می‌گوید اگر کسی فقه را جدا جدا نبیند و همه بخش‌هایش را کنار هم و کلی ببیند، به برقراری حکومت اسلامی می‌رسد و این نشان دهنده نگاه سیستماتیک حضرت امام است.

اینکه با یک اشاره امام فوج فوج جوانان عازم جبهه‌ها می‌شدند، آثار همین توجهات و باورهاست. تنفیذ حکم ریاست جمهوری بنی صدر از نمونه‌های باور داشتن رای مردم در دیدگاه حضرت امام است. پس از عزل قانونی رئیس جمهور، امام گفت که از اول هم او را قبول نداشت و این نشان دهنده اهمیت رای مردم برای ایشان بود.