شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
ابن تیمیه خود سراغ کتاب و سنت رفت و به مذاهب اربعه توجهی نکرد هرچند آنها را به عنوان عالم قبول داشت، ابن تیمیه برای بقیه مرجع علمی شد ولی چون مانند شیعه تجربه در اجتهاد نداشت، در این امر به شدت سطحی برخورد کرد، پس از آن فقه‌سلفی و غیرمقلد تولید شد به گونه‌ای که هر کسی می‌تواند با حداقل مطالعه در کتاب و سنت مجتهد مطلق شود.
به گزارش شبکه اجتهاد، کارگاه بررسی و شناخت مبانی جریان‌های سلفیه تکفیری با موضوع «اختلافات اهل سنت با جریان‌های تکفیری؛ مبانی، عقاید و روش‌های استنباط» در مشهد برگزار شد. در این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدی فرمانیان، رئیس دانشکده مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب قم در جمعی از اساتید و طلاب حوزه‌های علمیه و جامعه المصطفی بر شناخت دقیق جریان‌های فکری و مذاهب موجود اهل سنت تأکید کرد.
وی با بیان اینکه اسلام دارای سه بخش اعتقادات، احکام و اخلاق است، افزود: اختلاف در «اعتقادات» باعث به وجود آمدن مذاهب کلامی می‌شود که به دسته‌‌‌‌‌‌‌های شیعه، انحرافی و انشعابی از اسلام تقسیم بندی می‌شوند، اختلاف در «احکام» سبب ایجاد مذاهب فقهی و با اختلاف در «اخلاق» مذاهب صوفی و مکاتب اخلاقی به وجود آمد.
فرمانیان با بیان اینکه مذاهب کلامی اهل سنت شامل شیعه، انحرافی و انشعابی از اسلام است، عنوان کرد: مذاهب فقهی قدیم اهل سنت حنفی، حنبلی، مالکی، شافعی و مذاهب جدید آن فقه‌سلفی و فقه‌مقاصدی است.
جریان‌های فکری اهل سنت
وی در ادامه با بیان اینکه جریان‌های فکری اهل سنت شامل معتزله، نومعتزله، اشاعره، ماتریده و اصحاب حدیث است که تمام آنها در ضدیت با شیعه مشترک هستند، عنوان کرد: تفکر «معتزله« کمرنگ و به مرور زمان از بین رفته است و روشنفکران جهان اهل سنت تحت تاثیر جریان «نومعتزله» هستند.
رئیس دانشکده مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب قم افزود: جریان «اشاعره» عقل گرا، تأویل گرا و مجازگرا بوده و اکثر مدارس شافعیان و مالکیان در جهان را تحت تأثیرخود قرار داده است به طوری که قریب به ۹۰ درصد کتاب‌های «ابن‌تیمه» درخصوص نقد این تفکر است.
وی عنوان کرد: «اصحاب‌حدیث» که از جمله آن وهابیت، دیوبندیه، اخوان المسلمین، سلفی‌جهادی، سلفی زیدی، سلفی شیعی و مکتب القرآن است، با صوفی‌ها و معتزله‌ها مخالف هستند به طوری که۷۰ درصد وهابیت اهل‌حدیث و تنها ۳۰ درصد تحت تأثیر افکار ابن تیمیه هستند.
فرمانیان در ادامه سخنان خود از وهابیت، دیوبندیه، اخوان المسلمین، سلفی جهادی، سلفی شیعی و مکتب القرآن به عنوان جریان‌های سلفیه یاد کرد و افزود: داعش و القاعده «سلفی جهادی» هستند که ۱۰ میلیون نفر جمعیت دارند و اکثر جمعیت «سلفی زیدی» در یمن است، جریان «سلفی‌شیعی» که فقه‌شان ترکیبی از شیعه و سنی است، پیامبر اکرم(ص) را قبول دارند اما در مقوله امامت، معصوم بودن و علم غیب را قبول ندارند.
رئیس دانشکده مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب قم خاطرنشان کرد: سلفی شیعی ترکیبی از سلفیت و روشنفکری است و مکتب القرآنی‌ها در گذشته اخوانی بو‌ده‌اند.
وی افزود: مذاهب فقهی معروف (قدیمی) اهل سنت حنفی، حنبله، مالکی، شافعی و مذاهب جدید آن فقه‌سلفی و فقه‌مقاصدی است.
«فقه» در اهل سنت
رئیس دانشکده مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب قم متذکر شد: در اهل سنت نمی‌توان با فقه حنفی، دیوبندی، ماتریدی، مودودی، بریلوی و داعشی، اهل سنت را بشناسیم.
فرمانیان با اشاره به جریان‌های فکری اهل سنت، گفت: جریان‌های فکری اهل سنت در جهان شامل مذاهب کلامی، مذاهب فقهی، مکاتب فقهی، صوفیه، ماتریدی، حنفی، اصحاب‌حدیث و سلفی است.
بنیانگذار اجتهاد در اهل‌سنت ابن تیمیه است
فرمانیان در بخش دوم اظهارات خود، با بیان اینکه اهل سنت اجتهاد را در طول تاریخ تعطیل نکرد، گفت: بعد از مذاهب اربعه در اهل سنت مجتهد مسلم وجود نداشت تا اینکه در تاریخ فردی به نام ابن تیمیه ظهور و با مقلدان به شدت برخورد کرد و گفت: هرکس معتقد به تقلید از ائمه اربعه باشد، بدعت‌گزار است.
رئیس دانشکده مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب قم ادامه داد: ابن تیمیه خود سراغ کتاب و سنت رفت و به مذاهب اربعه توجهی نکرد هرچند آنها را به عنوان عالم قبول داشت، ابن تیمیه برای بقیه مرجع علمی شد ولی چون مانند شیعه تجربه در اجتهاد نداشت، در این امر به شدت سطحی برخورد کرد، پس از آن فقه‌سلفی و غیرمقلد تولید شد به گونه‌ای که هر کسی می‌تواند با حداقل مطالعه در کتاب و سنت مجتهد مطلق شود.
وی عنوان کرد: تمام علما در مطالعه قرآن و سنت متوجه شدند کلمه کفر به دو معنای «کفر در مقابل ایمان» و «کفر در مقابل اسلام» استفاده شده است و هرکس برداشت خودش را مطرح کرده است.
فرمانیان مطرح کرد: کفر اعتقادی در مقابل کفر فقهی است و غالب کفرها در کتاب کلامی از نوع کفر در مقابل ایمان است، ما می‌گوییم از نظر فقه، اهل سنت مسلمان فاسق و از منظر کلام مسلمان کافرند.
وی افزود: ویژگی هر دو فقه سلفی و مقاصدی این است که هر دو قائل به اجتهاد مطلق هستند اما سلفی‌ها نقل‌گرا و فقه مقاصدی عقلگرا می‌باشند روشنفکران جهان سنی بیشتر گرایش به نوع دوم دارند.
جریان‌های فکری جهان اسلام معاصر
وی به جریان‌های فکری جهان اسلام معاصر، اشاره و عنوان کرد: این موضوع، از زمانی که فرهنگ غرب وارد جهان اسلام شد چرا ما عقب افتادیم و آنها جلو رفتند؟ باعث جریان‌های مختلفی شد که عبارتند از اسلام سکولار، اسلام سلفی، اسلام روشنفکر مذهبی، اسلام سیاسی و اسلام سنتی.
رئیس دانشکده مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب قم بیان کرد: برخی گفتند مشکل از خود دین است لذا مبانی اسلامی را رها کردند که سبب جریان فکری سکلولار در اسلام شد، گروهی دیگر گفتند مشکل از دین نیست مشکل از تفسیر علماست بنابراین باید برگردیم به سلفی.
وی افزود: عده‌ای معتقد بودند که مشکل از دین نیست مشکل از تفسیر است. تفسیر علما منطبق با مقتضیات زمان و مکان نمی‌باشد که طرفداران اسلام روشنفکر مذهبی تشکیل دادند، بعضی بر این عقیده بودند که مشکل از دین و تفسیر نیست مشکل از حکام است که با ایجاد حکومت اسلامی تشکیل دهیم مشکل رفع می‌شود با این تفکر اسلام سیاسی ایجاد شد.
فرمانیان ادامه داد: برخی می‌گفتند مشکل از دین و تفسیر دین و حاکمان نیست بلکه مشکل از مردم است، اگر مردم به آنچه ما می‌گوییم گوش دهند مشکل حل می‌شود که این اسلام سنتی است.
بنابر گزارش معالم، به گفته رئیس دانشکده مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب قم، حوزه‌های علمیه ما و مذاهب کلامی اهل‌سنت به غیر از نومعتزله و اخوان‌المسلمین جزء اسلام سنتی هستند.
