«ثبوت الهلال» اثر آیت‌الله جوادی آملی ترجمه شد

کتاب حاضر که حاصل تلاش آیت‌الله عبدالله جوادی آملی در این موضوع است مستخرج از بخشی از درس‌های معظم له در حوزهٴ علمیهٴ قم با شیوهٴ فقهی استدلالی است. البته بنا به مناسبت‌هایی که پیش آمده، در جاهای مختلف آن در حد ضرورت از مبانی نجومی و عوامل اثرگذار جوّی در ثبوت هلال نیز، بحث به میان آمده است.

به گزارش شبکه اجتهاد، ثبوت هِلال که به مشخص شدن اول ماه قمری گفته می‌شود هنگامی است که هِلال رؤیت شود یا رؤیت‌پذیر باشد و این هم به عوامل و شرایط مختلف نجومی، جوّی و مبانی فقهی وابسته است. این موضوع در آموزه‌های اسلام اهمیت دارد و اهمیت آن تنها برای برخی از ماه‌ها مانند ماه مبارک رمضان نیست؛ بلکه بسیاری از احکام اسلامی از قبیل حجّ، حرمت قتال ابتدایی در ماه‌های حرام، حرمت روزهٴ عید فطر و عید قربان، استحباب روزه در سه روز سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه که ایام البیض نامیده می‌شود، و استحباب روزه در مبعث و مانند آن، مترتب بر ماه‌های قمری و ثبوت آن است.

به لحاظ اینکه شروع ماه قمری با رؤیت‌پذیری هِلال آغاز می‌شود، از صدر اسلام تاکنون این مسئله در فقه و نجوم مورد بحث قرار گرفته و بخشی از دو علم را به خود اختصاص داده است. فقیهان بزرگی در این مسئله تفقه کرده و بسیاری از دانشمندان نجوم و هیئت نیز، برای دست یابی به قاعده‌هایی در پیش‌بینی زمانِ آغاز ماه‌های قمری تلاش‌هایی داشته‌اند. حضرت ‌آیت‌الله جوادی آملی (دام ظله العالی) یکی از این فقیهان و عالمان هیئت­ شناس است که در این موضوع کاوش علمی داشته است.

کتاب حاضر که حاصل تلاش آیت‌الله عبدالله جوادی آملی در این موضوع است مستخرج از بخشی از درس‌های معظم له در حوزهٴ علمیهٴ قم با شیوهٴ فقهی استدلالی است. البته بنا به مناسبت‌هایی که پیش آمده، در جاهای مختلف آن در حد ضرورت از مبانی نجومی و عوامل اثرگذار جوّی در ثبوت هلال نیز، بحث به میان آمده است. این کتاب به همّت برخی از محققان پژوهشکدۀ فقه و اصولِ پژهشگاه معارج، توسط حجج اسلام آقایان: مهدی سهرابی، یدالله مقدسی و حسین آزادی در یک مقدمه و سه بخش سامان یافته است.

در مقدمه کلیاتی به بیان مفاهیمی مانند هلال، استهلال، ثبوت هلال، عوامل اثرگذار بر ثبوت هلال شامل پدیده‌های نجومی، جوّی و مبانی فقهی و نیز اهمیت و ضرورت و پیشینهٴ بحث پرداخته شده است. بخش نخست کتاب در سه فصل به راه‌های ثبوت هلال می‌پردازد. فصل اول آن به راه‌های پذیرفته‌شده از سوی فقها برای ثبوت هلال اختصاص دارد و دربارهٴ ثبوت اول ماه شش راه (رؤیت خود مکلّف، تواتر، شیاع مفید علم، گذشتن سی روز یا سی شب از اوّل ماه، بیّنهٴ شرعیّه و حکم حاکم) مطرح است که در اینجا درباره آنها با استفاده از منابع و مبانی فقه بحث شده است. بررسی اعتبار رسانه‌های گروهی نیز، در این فصل گنجانده شده است. در فصل دوم راه‌های مورد تأمل در ثبوت هلال مورد بررسی قرار گرفته است که چنین اند: قول منجمان، غروب ماه پس از شفق، رؤیت هلال در روز سی‌ام ماه، عدّ یا عدد، تطوّق و افزودن پنج روز. در فصل سوم، ماه‌های مغموم و ابری مورد بررسی قرار گرفته ‌است.

بخش دوم کتاب سه فصل دارد و در آن از مسئلهٴ افق در ثبوت هلال بحث می‌شود. در فصل اول به مقدار اعتبار رؤیت در یک نقطه برای نقاط دیگر زمین پرداخته شده است. در فصل دوم محدودهٴ آفاق و اتّحاد و اختلاف آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم با نگاهی موضوعی، رؤیت هلال و افق شهرها مورد بحث قرار گرفته است.

بخش سوم در دو فصل تنظیم شده که به برخی مسائل مرتبط با ثبوت هلال اختصاص دارد. در فصل نخست حکم ماه رمضان برای اسیر و محبوس و… که به صورت عادی تشخیص اول ماه برای آنان ممکن نیست، بحث شده است. در فصل دوم نماز و روزه مکان‌ها و شرایط غیر متعارف زمین ـ نواحی قطبی زمین که پدیده‌های مربوط به اوقات شرعی و رؤیت هلال در آن‌جا نسبت به مناطق دیگر غیر عادی است ـ بررسی شده است.

گفتنی است، این کتاب که به عربی نیز ترجمه شده است در بهار سال ۱۴۰۱ خورشیدی هم به فارسی و هم به عربی در نشر اسرا چاپ شده است و علاقه‌مندان جهت تهیه و اطلاعات بیشتر می‌توانند به به سایت www.nashresra.ir مراجعه نمایید.