شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و … مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی ۶۰ درجۀ جنوبی تا ۶۰ درجۀ شمالی است و برای عرض‌های بیشتر از ۶۰ درجه پاسخ‌گو نیست.)
به تصاویر زیر بنگرید:
نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه شوّال ۱۴۴۴ قمری، در غروب پنجشنبه ۳۱ فروردین ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۰ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه شوّال ۱۴۴۴ قمری، در غروب جمعه ۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۱ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه شوال ۱۴۴۴ قمری، در غروب شنبه ۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۲ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به‌سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال در اوضاع جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ امّا روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)
نتیجه‌گیری:
مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت ۴:۱۲ UTC پنجشنبه ۲۰ آوریل ۲۰۲۳ میلادی رخ می‌دهد؛ امّا حدود ۱۶ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود ۱۹ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.
با پوزش از خوانندگان و به‌علّت کمبود وقت نگارنده، رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:
(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)
مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی، سبحانی، جوادی آملی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب پنجشنبه ۳۱ فروردین ۱۴۰۲ شمسی (و ۲۹ رمضان المبارک ۱۴۴۴ قمری در ایران) برابر با ۲۰ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
۲- در غروب جمعه ۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ شمسی (و ۳۰ رمضان المبارک ۱۴۴۴ قمری در ایران) برابر با ۲۱ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و شنبه ۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۲ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه شوّال ۱۴۴۴ قمری و عید فطر خواهد بود.
***
مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی وحید خراسانی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب پنجشنبه ۳۱ فروردین ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۰ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است و اگرچه در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (بخشی از مرکز، شمال و شمال‌شرقی اقیانوس آرام) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (بخش‌هایی از مرکز و شرق اقیانوس آرام، بیشترِ آمریکای مرکزی، و بخشی از آمریکای شمالی) نیز، رؤیت هلال با چشم عادی ممکن است؛ امّا ایران با محدودۀ رؤیت هلال، در بیشترِ شب، اشتراک ندارد.
۲- در غروب جمعه ۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۱ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و شنبه ۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۲ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه شوّال ۱۴۴۴ قمری و عید فطر خواهد بود.
***
مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خویی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره)، محمّداسحاق فیّاض)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب پنجشنبه ۳۱ فروردین ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۰ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
۲- امّا در غروب پنجشنبه ۳۱ فروردین ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۰ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (بخشی از مرکز، شمال و شمال‌شرقی اقیانوس آرام) هلال با چشم عادی به‌راحتی دیده می‌شود و در محدودۀ نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (بخش‌هایی از مرکز و شرق اقیانوس آرام، بیشترِ آمریکای مرکزی، و بخشی از آمریکای شمالی) نیز، رؤیت هلال با چشم عادی ممکن است؛ و از آنجا که در این محدوده‌ها، مطمئنّاً هلال با چشم عادی دیده می‌شود و ایران هم در بخشی از شب با این محدوده‌های رؤیت هلال مشترک است، جمعه ۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۱ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه شوّال ۱۴۴۴ قمری و عید فطر خواهد بود.
***
مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب پنجشنبه ۳۱ فروردین ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۰ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (بخشی از مرکز، شمال و شمال‌شرقی اقیانوس آرام) به‌راحتی محقّق می‌شود؛ از این‌رو، برای ایران و همۀ نقاط زمین، جمعه ۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۱ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه شوّال ۱۴۴۴ قمری و عید فطر خواهد بود.
***
مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب پنجشنبه ۳۱ فروردین ۱۴۰۲ شمسی (و ۲۹ رمضان المبارک ۱۴۴۴ قمری در ایران) برابر با ۲۰ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
۲- در غروب جمعه ۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ شمسی (و ۳۰ رمضان المبارک ۱۴۴۴ قمری در ایران) برابر با ۲۱ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم مسلّح و عادی دیده می‌شود و شنبه ۲ اردیبهشت ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۲ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه شوّال ۱۴۴۴ قمری و عید فطر خواهد بود.
***
مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری همدانی)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب پنجشنبه ۳۱ فروردین ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۰ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، در سراسرِ ایران، ناممکن است.
۲- امّا در غروب پنجشنبه ۳۱ فروردین ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۰ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در محدوده‌های آبی و صورتی و نارنجی و سبزرنگ نقشۀ یک (مرکز و شمال و شرق اقیانوس آرام، سراسر آمریکای مرکزی و شمالی، بخشی از آمریکای جنوبی، و غرب و بخشی از مرکز اقیانوس اطلس) محقّق می‌شود؛ و از آنجا که در این محدوده‌ها، مطمئنّاً هلال با چشم مسلّح دیده می‌شود و ایران هم در بخشی از شب با این محدوده‌های رؤیت هلال مشترک است، جمعه ۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ شمسی برابر با ۲۱ آوریل ۲۰۲۳ میلادی، روز اوّل ماه شوّال ۱۴۴۴ قمری و عید فطر خواهد بود. / محسن فصاحت
برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:
http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq
شنبه عید فطر بر همگی مبارک