شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: وقتی از مدگرائی سخن گفته می‌شود، در ابتدا مصداقیت آن برای عنوان تجمل به ذهن می‌آید. صدق این عنوان آن‌قدر قریب به ذهن است که یکی از اتهامات طرفداران مد ازنظر مردم، تجملی بودنِ آن‌هاست؛ اما آیا به لحاظ فقهی نیز مدگرائی مصداق تجمل است؟ و در صورت مصداقیت، آیا اساساً عنوان تجمل، از عناوینی است که حکم حرمت را در شریعت به دنبال دارد؟ برای پاسخ به این پرسش، با حجت‌الاسلام سید حمید علوی‌آزیز، استاد سطوح عالی حوزه علمیه مشهد گفتگو کردیم. مدیر آموزشی مدرسه آیت‌الله‌العظمی خویی مشهد معتقد است تجمل به‌خودی‌خود مذموم نیست بلکه امری ممدوح است؛ اما آنچه مذموم است، گرایش به دنیا و دنیا‌طلبی است. گزیده‌ای از گفتگوی کوتاه اجتهاد با این استاد حوزه علمیه ازنظر شما می‌گذرد.
اجتهاد: آیا تجمل، عنوانی از عناوین محرم در شریعت است؟ اگر این‌گونه است، دلیل بر حرمت آن چیست؟
علوی‌آزیز: قبل از بحث در ارتباط با تجمل و نظر شریعت درباره آن، باید به شناخت دقیق معنای تجمل پرداخت. درصورتی‌که تجمل را به معنای گرایش به زیبایی یا زینت و یا داشتن اثاثیه گران‌بها و ازاین‌دست معانی بدانیم، نمی‌توانیم بر اساس آموزه‌ها و منابع شریعت، حکم حرمت را بر آن بار کنیم. بلکه برعکس عناوینی مانند زیبایی دوستی، آراستگی، پاکیزگی و پرهیز از فقرنمایی در شریعت مدح شده و مورد تأکید قرار گرفته است.
در آیه ۳۲ سوره اعراف، در یک جمله تعریضی می‌فرماید: «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَهَ اللَّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ»؛ ای پیامبر بگو چه کسی زینتی را که خداوند برای بندگانش بیرون آورده و روزی‌های پاکیزه را حرام کرده است؟!
یا امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: ان الله عز و جل یحب الجمال و التجمل و یبغض البوس و التباوس؛ همانا خداوند زیبایی و تجمل را دوست دارد و از فقر و فقرنمایی بدش می‌آید.
اجتهاد: آیا می‌توان مدگرائی و توجه به برندها را به جهت استلزام برای عنوان تجمل، حرام دانست؟
علوی‌آزیز: دین اسلام که دین فطرت و اعتدال است با زیبایی دوستی و بهره‌مندی از نعمت‌های الهی نه‌تنها مشکلی ندارد، بلکه آن را شایسته می‌داند. البته تجمل‌گرایی اصطلاحی که نوعی خروج از حد اعتدال است هرچند مذموم است و انسان مؤمن که به این دنیا و نعمت‌های الهی نگاه استقلالی ندارد و آن‌ها را وسیله‌ای برای قرب الهی و رشد و کمال انسانی می‌بیند، شایسته نیست به صورت افراطی به تجمل‌گرائی بپردازد، اما بااین‌حال به‌خودی‌خود یکی از محرمات الهی نیست.
اجتهاد: آیا تجمل عنوانی است که فی‌نفسه حرام است یا به جهت ملازمات آن از قبیل دوری از یاد خدا و … حرام می‌شود و لذا اگر در راستای اغراض الهی مانند زیبایی مؤمنین، زینت مساجد و … قرار گیرد، محذوری را در پی نخواهد داشت؟
علوی‌آزیز: همان‌طور که عرض شد تجمل فی‌نفسه عنوان حرامی نیست اما ممکن است باعث و ملازم عناوین دیگری باشد که آن‌ها حرام است. مثلاً اسراف، تبذیر، تکبر و حسادت که در مواردی همراه با تجمل‌گرائی افراطی می‌شود، از عناوین حرام است. اگر تجمل‌گرائی منجر به این امور شود، مسلماً این امور حرام است و الا همان‌طور که عرض شد خود عنوان تجمل‌گرائی حرام نیست؛ البته موارد افراطی آن مذموم و مکروه است و شایسته اجتناب.
اجتهاد: آیا دلیل حرمت تجمل، بیانگر مطلق مدگرائی است یا آن‌که تنها توجه به مدهای غربی را حرام می‌انگارد و حرمت مدهای اسلامی را اثبات نمی‌کند؟
علوی‌آزیز: مدگرائی هم مانند تجمل است که به‌خودی‌خود حرام نیست، مدگرائی هم ممکن است خوب یا بد باشد و همین‌طور توجه به برندها نمی‌تواند یک حرام شرعی باشد. البته نکته‌ای که باید به آن توجه دقیق شود عناوینی دیگری است که ممکن است همراه مدگرائی و توجه به برندهای مختلف ناصواب باشد که آن‌ها حرام هستند. عناوینی مانند تشبه به کفار، لباس شهرت، تسلط یافتن کفار بر مسلمین و البته اسراف و تبذیر، در کمین مدگرایان است و الا خود مدگرائی حتی در موارد مذموم آن، به‌خودی‌خود حرام نیست. البته هر یک از عناوینی که عرض شد شایسته تدقیق و پژوهش مفصل است.
