شبکه اجتهاد: آقای محققداماد در سخن اخیر خویش، مطلقِ «دخالت در سیاست» را نفی و تقبیح کرده است، نه گونۀ خاصی از آن را و بدتر اینکه آن را به «دو تن از بزرگان حوزه»، نسبت داده است. این یعنی حوزه از «اساس»، سکولار است و بر اساس سکولاریسم، بنا شده است. این سخن، «استنتاجِ منطقیِ» من از سخن ایشان …
Read More »دیدگاه (گفتوگو/یاداشت)
تحلیل فقهی جایگزینی روشهای جدید احراز ملکیت/ بلال شاکری
شبکه اجتهاد: دانش فقه همیشه پویایی خود را داشته و بر اساس آن توانسته است نسبت به مسائل مستحدثه پاسخگو باشد.هر چند یکی از جنبههای پویایی فقه توجه به احکام حکومتی است، اما باید توجه داشت احکام حکومتی به عنوان مسکن موقت بوده و در بزنگاههای خاص برای حل مشکلات اجتماعی به صورت موقت به کارگیری میشود. بنابراین اصل اولی …
Read More »جریانشناسی حامیان فقه نظامساز/ حمید عنایتاللهی
شبکه اجتهاد: شرایط فعلی حوزه علمیه قم در نسبت با موضوعاتی همچون فقه نظام، علوم انسانی اسلامی و گونههای مختلف فقه نظام همچون فقه اقتصادی، فقه سیاسی و … شرایط خاصی است. از سویی تلاشهایی از سوی برخی پژوهشگران و مراکز حوزوی صورت گرفته که در تحلیلها و بررسیها نباید نادیده انگاشته شود و از سوی دیگر جریانات رسمیتر حوزه …
Read More »دعوتی که اجابت نمیشود!/ ابوالقاسم علیدوست
شبکه اجتهاد: چند سالی است در ایام فاطمیه و سوگواری صدیقه طاهره سلام الله علیها دو جریان مقابل، هم قرار میگیرد: ۱. جریانی که عصبانی از تحلیل تاریخ است، آن را حرام میداند(۱)و دوست دارد از آن چه بعد از وفات پیامبر صلی الله علیه و آله تا زمان شهادت صدیقه طاهره سلام الله علیها گذشت، چیزی گفته نشود. برخی …
Read More »غایب بزرگ فقه عبادات!/ حمید عظیمی
شبکه اجتهاد: از عجایب معارف شیعی این است که با وجود تصاحب بخش اعظم ساحت مناسک ما توسط زیارات و توسلات و مراثی، این حوزهها کماکان ظهور و بروزی در فقه متعارف پیدا نکردهاند. این نمیتواند تنها ناشی از قرار گرفتن این سه دسته در دائرۀ مندوبات باشد چرا که سنن دیگری همچون نوافل و عمره و اعتکاف و … …
Read More »بررسی راههای حلِّ تعارض احادیث/ مجتبی باقری
شبکه اجتهاد: مهم ترین منبع شناخت دین اسلام پس از قرآن، روایات معصومین علیهم السلام است. با مراجعه به کتب حدیثى و بررسى روایات در ابواب گوناگون احکام و سایر معارف اسلامى، با روایات متعارضى روبهرو مىشویم تا آنجا که شیخ طوسى کمتر بابى از ابواب فقه را خالى از اخبار متعارض مىداند. مسألۀ تعارض و اختلاف اخبار در قرن …
Read More »توضیحاتی درباب نسخهای تازهیاب یمنی از احادیث امیرالمؤمنین(ع)/ سید حمیدرضا میررکنیبنادکی
شبکه اجتهاد: آثار فراوانی را سراغ داریم که نامشان در دست است و متنشان به دست ما نرسیده. همینطور نسخههای فراوانی یافت میشود که ما هیچ اطلاعی تاکنون از موجودیت آنها و حتی عناوینشان نداشتهایم. کتاب «احادیث امیرالمومنین علی (ع) بروایه عبدالعظیم و الحسنی و باملاء القاضی جعفر بن احمد الیمانی – من مخطوطات الزیدیه» جزو کتابهایی است که نه …
Read More »شرایط بسیار بحرانی آب را درک کنیم!/ علی نصیری
شبکه اجتهاد: مرحوم شیخ حر عاملی در کتاب شریف وسائل الشیعه در باب «استحباب الوضوء بمد من ماء والغسل بصاع، وعدم جواز استقلال ذلک» چند روایت را آورده است از جمله دو روایت ذیل: یک؛ عن زراره، عن أبی جعفر علیه السلام قال: کان رسول الله صلى الله علیه وآله یتوضأ بمد ویغتسل بصاع دو؛ محمد بن علی بن الحسین …
Read More »پروتستان و اخباریگری/ محمدباقر ملکیان
شبکه اجتهاد: اخباریگری یک جنبش چند وجهی است، یعنی همان طور که نمیتوان تأسیس حکومت صفوی و رابطه خصمانهاش با دولت عثمانی را در پیدایش ـ و یا لا اقل رونق گرفتن ـ اخباریگری نادیده گرفت، نمیتوان اخباریگری را فقط در این بستر تحلیل کرد و از جنبههای دیگر (مثل برخی از مبانی اصولی و حدیثی مدرسه حله) غافل بود؛ …
Read More »تأملی در باب منازعات اخیر در باب فقه نظامساز/ علیاصغر بخشیزاده
شبکه اجتهاد: فقه حکومتی، فقه مضاف، فقه نظامساز، فقه سیاسی، فقه التربیه، فقه اقتصادی مجموعهای از کلیدواژههایی است که طی سالهای گذشته، جریانات حوزوی برای پیگیری پروژه امتداد فقه به کار بردهاند. چه این عبارات را مضاف و مضافالیه بدانیم و چه صفت و موصوف[۱]به نظر میرسد برخی جریانات حوزوی منتقد این رویکردها بوده و این انتقادات در سالهای اخیر …
Read More »حکومت اسلام حکومت قانون/ محمدکاظم تقوی
شبکه اجتهاد: زندگی انسان در اجتماع تحقق مییابد و معنا پیدا میکند و از اجتماع یک زن و مرد به عنوان اساس خانواده، اولین واحد اجتماعی تشکیل میشود و در شکلهای متنوع و کوچک و بزرگ دیگر متجلی شده و استمرار مییابد؛ یعنی محله و شهر و منطقه و کشور و قاره تا اجتماع جهانی، همه جامعه انسانی هستند. انسان …
Read More »تأملی انتقادی بر بنای عقلا در علم اصول/ یحیی عبدالهی
اختصاصی شبکه اجتهاد: «سیره عقلا» در علم اصول، طبق نظریه مشهور با احراز معاصرت با معصوم و امضای آن (عدم ردع) پذیرفته شده و حجت تلقی میشود. برخی دیدگاههای غیر مشهور نیز حجیت سیره عقلا را بی نیاز از دو قید «معاصرت» یا «امضاء» میدانند، به عنوان مثال امام خمینی (ره) سیرههای مستحدثه را هم اگر ردعی از آن وارد …
Read More »رابطه علم اخلاق با فقه؛ شباهتها، تفاوتها/ علی نصیری
شبکه اجتهاد: از جمله پرسشهایی که در حوزه علم اخلاق مطرح است، رابطه آن با فقه است. همان گونه که در بحث پیش اشاره شد، علم اخلاق را باید جدای از فقه دانست. این در حالی است که به نظر میرسد در گزارههای اخلاقی، فقه نیز حضور دارد؛ زیرا گفته میشود که فقه تبیین کننده احکام پنجگانه یعنی واجب، حرام، …
Read More »شهید مطهری و نقش رضایت مردم در حرکات سیاسی ائمه(ع)؛ نقدی بر یک دیدگاه/ محمدمهدی کریمپور
اختصاصی شبکه اجتهاد: حجتالاسلام محمد سروش محلاتی مدرس حوزه علمیه قم، ضمن درس گفتارهای خویش، نظر شهید آیتالله مرتضی مطهری در باب نسبت رضایت مردم و حرکات سیاسی معصومین (علیهمالسلام) را مورد بررسی قرار داده است. وی پس از بررسی عبارات شهید مطهری میگوید: تلقی رایج این است که امام(ع) به صحنه سیاسی میآید که حقش را بگیرد، اما شهید …
Read More »الزامات فقهی واکسیناسیون در نسبت دولت و مردم/ محمد باقری شاهرودی
شبکه اجتهاد: بحث در ابعاد مختلف واکسن ویروس کرونا از جنبه فقهی است. بررسی تعیین مورد برای آزمایشات بالینی واکسن کرونا، عوارض آن، تولید، صادرات و واردات این واکسن، در اینجا مورد بررسی قرار گرفته است. مسأله اول: ابعاد فقهی داوطلبی برای آزمایش بالینی واکسن آیا انسان حق دارد در مرحله مطالعاتی واکسن، به قصد خیر رساندن به جامعه اسلامی، …
Read More »چالشهای مبنایی در مناسبات فقه و کرونا/ احمد رهدار
شبکه اجتهاد: شیوع ویروس کرونا موضوعیست که نه تنها نظام درمانی کشورهای مختلف را درگیر خود نموده، بلکه عرصههای تخصصی دیگری مثل سیاست، اقتصاد، الهیات را نیز به خود معطوف کرده است. از این منظر بررسی فقهی نیز یکی از ملزومات نگاه جامع به این چالش است، لذا بحث از مناسبات فقه و کرونا ضرورت پیدا میکند و در عین …
Read More »فقه و ملاکهای عرفی–عقلایی در توزیع واکسن/ سید محمدمهدی رفیعپور
شبکه اجتهاد: در میان راهکارهای ارائه شده برای مقابله با ویروس کرونا و پیامدهای آن، واکسیناسیون مهمترین راهکار شمرده شده است. در این نوشتار که ماحصل مصاحبه «مناط» با حجتالاسلام سید محمدمهدی رفیعپور است ابعاد فقهی این مسئله مورد واکاوی قرار گرفته است. این مدرس حوزه علمیه قم ابتدا نحوه ورود فقه به مسئله رتبهبندی دریافت کنندگان را تبیین کرده …
Read More »فیرحی؛ عالم گمگشته در برزخ دین مدرن/ علیرضا داودی
شبکه اجتهاد: سالگرد دکتر فیرحی فرصت خوبی است تا در باب دست آوردهای فکری این اندیشمند حوزوی به صورت واقعی صحبت کردو نگاهی از بالا به پروژه فکری ایشان انداخت. اخلاق خوب و صبر بالا در برابر نقد و خوب گوش کردن را میتوان از ویژگیهای این شخصیت خوشفکر حوزوی نام برد لیکن بیش از سجایای شخصی برای شناخت این فرد …
Read More »بایدهای نظریۀ تقیه/ مصطفی قناعتگر
اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از راههای حلّ تعارضِ روایات، نظریۀ تقیه است. برای حدیثپژوهان روشن است که برخی از روایات، بر اساس تقیه صادر شده و امامان نمیتوانستند در شرایط همزیستی با اهل سنت و سیطرۀ حاکمان اموی و عباسی هر حرفی را بزنند. گاهی به مصالحی، نظری خلاف نظر خود را بیان میکردند و شنوندگان تصور میکردند همین نظر …
Read More »قاعده فقهی تقدم حقالناس بر حقالله/ محمدجواد فاضل لنکرانی
شبکه اجتهاد: اصطلاح حق الناس و حق االله از دیرباز در میان دینباوران مطرح بوده است؛ بهویژه عنوان حق الناس که از عناوین پرکاربرد در میان دینداران بوده که به سبب رعایت این حقوق در نزد آنان اهمیت بسیاری یافته است. چیستی و حقیقیت حقوق و تعیین مصادیق آنها و مسائلی اینچنینی در ذیل این عناوین بیان میشود. در دنیای …
Read More »ضرورت معرفی اصول فقه شیعی در قالبهای آکادمیک/ حسن انصاری
شبکه اجتهاد: اصول فقه شیعی در آنچه در مکتب وحید بهبهانی و بعد در مکتب شیخ انصاری تحول یافت از لحاظ گسترش و عمق دقت ورزیهای مختلف فکری و حقوقی و هرمنوتیک از مهمترین افتخارات علمی تشیع در دو سده اخیر است. درست است که اصول فقه در آغاز بیشتر در میان اهل سنت بالید و شافعیان و حنفیان در …
Read More »تأملی درنظریه قطعی بودن عمومات قرآن/مهدی نریمانپور
اختصاصی شبکه اجتهاد: یکی از مسائل اصولی که در میان علمای اصول اهل سنت و متقدمین از علمای شیعه همواره مورد بحث بوده است، مسئله قطعی و یا ظنی بودن عمومات قرآن است. از منظر مشهور علمای شیعه، ظنی بودن عمومات قرآن امری قطعی است. فقط عدهای در میان متقدمین از جمله شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی و برخی …
Read More »نسبت نهاد نماز جمعه با مجرمین قضائی در روایات و فقه اسلامی/ محسن قنبریان
شبکه اجتهاد: گرچه نام بردن و نسبت فسادِ ثابت نشده به افراد را در یک توئیت -چه رسد به خطبه نماز جمعه- جایز نمیدانیم؛ اما اینگونه نیست که بطور کلی نماز جمعه هیچ نسبتی با مفسدان اقتصادی نداشته باشد.(۱) چند نمونه آن را مرور میکنیم. ۱- حاضر کردن زندانیان در نماز جمعه روایت صحیح السند صدوق و شیخ طوسی از …
Read More »جایگاه «قاعده لاحرج» در فقه سیاسی امامیه و فقه شبهخوارجی/ داود مهدویزادگان
شبکه اجتهاد: شاید بتوان گفت که یکی از دلایل ضرورت امامت و ولایت، وجود تفکرات متحجرانه و خوارجی است، چون حاملان چنین تفکری دین و احکام دینی را بهنفع قدرتهای سلطهگر و عافیتطلبان تفسیر به رأی میکنند. اگر ولایت در میان نباشد و برابر تفسیرهای ناصواب آنان نایستد و از کیان اسلامی دفاع نکند؛ جامعه ایمانی در دامان قدرتهای سلطهگر …
Read More »حرمت تهمت و افترا بر دیگران اگرچه اهل بدعت و ضلالت باشند/ حیدر حبالله
شبکه اجتهاد: از جمله امور روشن در نزد فقیهان اسلامی حرمت کذب و همچنین حرمت تهمت است. مراد از تهمت، نسبت امری منفی به شخصی است که واقعاً مرتکب آن نشده است. نقطهی مقابل آن، غیبت است. غیبت به معنای سخن گفتن از نواقصی است که واقعاً در شخص وجود دارد. بسیاری از فقیهان، غیبت، تهمت و دروغ را در …
Read More »آبان ۱۴۰۰، نقطه عطفی در تاریخ روحانیت پساز انقلاب؟/ محمد مطهری
شبکه اجتهاد: تجربه چندباره اعتراضات شدید در جمهوری اسلامی نشان داده است که متاسفانه یکی از مکانهایی که بعضا مورد تعرض مردم خشمگین قرار میگیرد مراکز وابسته به حوزه و روحانیت است. انکار نقش بعضی از مردم عادی در حمله به مراکز حکومتی و از جمله حوزوی، همانقدر غیرمنطقی و سادهانگارانه است که انکار کلی نقش ضد انقلاب و عناصر …
Read More »حوزۀ مستقل/ محمد عندلیب همدانی
شبکه اجتهاد: گر چه بحث در مورد حوزهٔ مستقل و ویژگیهای آن نیازمند شرح و بسط مفصلی است، ولی شاید ذکر چند نکته در این باره مفید باشد: ۱- وقتی صحبت از استقلال حوزه مطرح میشود، اختصاصی به حوزههای ایران ندارد، بلکه مقصود استقلال حوزههای شیعه در هر زمان و هر کشور و در هر حکومت و هر دولت است. …
Read More »گزارشهائی از درگیری فقهاء و غالیان در عصر امام صادق(ع)/ محمدباقر ملکیان
شبکه اجتهاد: در شیعه دو جریان جلوه بیشتری دارد: یکی جریان معارفی، یعنی به مسائل معرفتی علقه دارند نه مسائل فقهی، چنان که محمّد بن سنان میگوید: «من أراد المعضلات فإلیّ، و من أراد الحلال و الحرام فعلیه بالشیخ، یعنی صفوان بن یحیى»(۱). جابر بن یزید، أبو الخطّاب، مفضّل بن عمر، معلّی بن خنیس در این جریاناند. البته در این …
Read More »خط فقاهتی شیعه و تقابل خط اعتدالی و خط غلو/ حسن انصاری
شبکه اجتهاد: جریانهای باطنی بر خلاف ظاهرشان عموما پروژههایی سیاسی بودهاند. نوعی مقابله و عصیان بر جریان مسلط سیاسی و الهیاتی. فرض این جریانها این است که تفسیر جریان مسلط تنها موافق با ظاهر شریعت و متن مقدس است و معانی باطنی آنها را نادیده میگیرد و یا به حاشیه میبرد. بنابراین جریانهای باطنی و عرفانی که در پیرامون قرائتهای …
Read More »پروایِ شنیدن قول ناصح و پند ادیب/ محمدحسین ایراندوست
شبکه اجتهاد: حضرت آیتالله صافی گلپایگانی در دیدار رئیس مجلس شورای اسلامی در قم به عنوان فقیهی ناصح درخصوص وضعیت معیشت مردم و نیز روابط خارجی پندی عمیق و اندرزی جدید مطرح فرمود؛ اما برخی که تابِ شنیدنِ قول ناصح و پندِ ادیب را ندارند، نگارههایی آلوده به هتاکی ارائه دادند و مرجع تقلیدی که سالهای طولانی در حیات امام …
Read More »