دیدگاه (گفت‌وگو/یاداشت)

شبکه اجتهاد: سنًتی زیبا و تاریخی از مراجع عظام تقلید پیشین و به گونه‌ای قانون نانوشته‌ای وجودداشته و دارد که بلافاصله پس از رحلت هر مرجع تقلید، در حضور برخی بزرگان حوزه و شاهدان، مُهر ایشان شکسته‌ می‌شود. این اقدام علاوه بر عظمت مرجعیت شیعه، در حقیقت برای پیشگیری از هر گونه سوءاستفاده احتمالی بازماندگان و اعضای دفتر بوده و …

شبکه اجتهاد: باید اصطلاحِ “مشروعیّت” را در معنایی که در “فلسفۀ سیاست” رایج است، به‌کار برد که عبارت است از “حقّ حاکمیّت”. پس مراد، معنای لغوی مشروعیّت نیست؛ یعنی سخن در این نیست که “شروطِ دینی‌بودنِ حکومت” چیست. اگر “حقّ حاکمیّت/ مشروعیّت” را “مردم” به “حاکم” بدهند، یعنی حاکم به‌صورتِ “پیشینی”، حقّی نداشته و این حقّ، برخاسته از نظرِ مردم …

شبکه اجتهاد: عقل در مقام تحقیق در «دین» و «در باره دین» و نیز در دینداری و مقام تحقق دین، کارکردها و کاربردهای بسیاری دارد که این کارکردها به اقسام مختلف و متنوعی قابل تقسیم است. در یادداشت حاضر، ضمن ارائه هشت تقسیم براساس یکی از فراگیرترین تقسیمات کارکرد عقل، یعنی کارکردهای عام و کارکردهای خاص، به شرح مختصر موارد …

شبکه اجتهاد: رحلت علامه محمدرضا حکیمی ما را به بازخوانی گران‌سنگ‌ترین اثر برجای‌مانده از او یعنی موسوعه یا دایره المعارف الحیاه(زندگی) فرا‌ می‌خواند چرا که بهترین میراث عالمان دین برای مردمان، کُتب حیات‌بخش آنان است. کتاب الحیاه مطابق توصیفی که مرحوم علامه حکیمی از آن در آثار خود بیان‌ می‌دارد و بر آن تأکید‌ می‌نماید، مجموعه‌ای است علمی، پژوهشی و …

شبکه اجتهاد: در جایی خواندم که به محمدرضا حکیمی لقب فیلسوف عدالت دادند، نمی‌دانم تا چه حد این حرف درست است اما آرمان و تمام دغدغه حکیمی، عدالت بود. مجلدات ۳ تا ۶ کتاب الحیات به بحث‌های اقتصادی پرداخته است. این کتاب، منبعی الهام بخش بود و من در دهه ۷۰ در تدریس مبانی اقتصاد اسلامی از آن زیاد استفاده …

شبکه اجتهاد: در روزگاری که حجم ابهامهای واقعی و یا غیرواقعی و پرسش‌سازی‌ها و شبهه‌سازی‌های طبیعی و یا مدیریت شده در باره قیام حضرت سید الشهداء ‌‌علیه‌السلام بسیار زیاد است، سزاوار است درنگی در باره چگونگی مواجهه با این پدیده داشته باشیم. شکل‌های گوناگون دسته‌بندی شبهات و پرسشها پرسش‌ها و شبهه‌های عاشورایی از منظرهای مختلف قابل دسته‌بندی است. اگر بر …

شبکه اجتهاد: شاید هیچ عمل مستحبی به اندازه اقامه عزا بر حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام مورد تاکید پیشوایان دینی ما نبوده است. تاکید و تشویقی که نسبت به بزرگداشت قیام عاشورا و یادآوری حوادث کربلا صورت گرفته است، هم از نظر کمّیت و شمار توصیه‌ها و هم از نظر کیفیت و مفاد وعده‌ها، شگفت‌انگیز است. گذشته از سیره عملی پیامبر و …

شبکه اجتهاد: در هر جامعه‌ای طبقه‌ای حضور دارند که این طبقه نخبگان نامیده می‌شوند. نخبگان در جامعه دارای نفوذ کلمه هستند. در بخشی از جامعه علاقه‌مندانی دارند و از موقعیت اجتماعی خاصی برخوردارند. علما، دانشمندان، اساتید، کسانی که از آنها به عنوان گروه‌های مرجع یاد می‌شود، کسانی هستند که می‌توانند نقش فراوانی در جامعه ایفا کنند. اگر نخبگان در جامعه‌‌ای …

شبکه اجتهاد: مرثیه‌سرایی و عزاداری برای سیدالشهدا، به دلیل اهداف بلند و نقش سازنده فردی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن، از جایگاه ویژه‌ای در سخن و سیره اهل بیت برخوردار است؛ اما باید توجه داشت که این حرکت پر برکت، مانند همه اقدامات مفید و سودمند، بدون آفت نیست. بی‌تردید شیاطین جن و انس تلاش می‌کنند تا هر حرکت سازنده …

اختصاصی شبکه اجتهاد: با ورود ماه محرم هرساله شاهد اشکالات و ایرادات و روشن‌فکری‌هایی نسبت به این مقوم اسلام و زنده کننده آن هستیم. گاهی به مصادیق شعائر حسینی ایراد می‌گیرند و گاهی نسبت به روضه‌ها و گاهی بود و یا نبود حضراتی در این واقعه را شاهد هستیم. قبل از کرونا به ایستگاه‌های صلواتی ایراد می‌گرفتند که مزاحمت ایجاد …

شبکه اجتهاد: پرداختن به موضوع بنی‌امیه در مطالعات عاشوراپژوهی و تشیع‌پژوهی به دو دلیل ضرورت دارد: ۱- شناخت بهتر آن چه ائمه اطهار علیهم السلام با آن ستیز می‌کردند و در نتیجه کوشش برای دوری جستن از آن امور. این موضوع برای ما پیروان اهل بیت علیهم السلام که دین خود را از ائمه اطهار علیهم السلام می‌گیریم دارای اهمیت …

شبکه اجتهاد: با وجود اینکه سالانه ده‌ها کتاب درباره واقعه کربلا و قیام حضرت ابا عبدالله (روحی له الفداء) در ایران و جهان تشیع و اسلام منتشر می‌شود اما متأسفانه هنوز پژوهش تاریخی درباره عاشوراء چنانکه باید در همه ابعاد آن گسترش پیدا نکرده است. یکی از این موارد بازسازی مقاتل کهن است، نوشته اخباریان و مؤرخان سده‌های دوم و …

شبکه اجتهاد: ما از دو درگاه‌‌ می‌‌توانیم درباره «علم دینی» و مدعایی که در این باب هست بحث کنیم. یکی از مسیر بحث از ماهیت علم و تعریف آن بر اساس مباحث جدید فلسفه علم است که کسانی دنبال یافتن نقطه نفوذی در آن برای وارد کردن امکان وجود «علم دینی» (علوم طبیعی یا علوم انسانی) در حیطه «علم» هستند. …

شبکه اجتهاد: امروز می‌توان با اطمینان بیشتری گفت که اگر در زمان انقلاب مشروطیت، آخوند خراسانی زعامت حوزه نجف و مرجعیت اعلای شیعیان را بر عهده نداشت، جامعه ایران با چالش‌های مهمی بر سر پذیرش برخی مفاهیم و محصولات دنیای مدرن مواجه می‌شد و این چالش در زمان رضاشاه با شدت بیشتری تعمیق می‌یافت. احمد کسروی به‌درستی اذعان کرده که: …

اختصاصی شبکه اجتهاد: ۱) اسلام دین خاتم است و از همین‌رو، مشتمل بر جامع‌ترین، گسترده‌ترین و کامل‌ترین قوانین برای تکامل حیات فردی و جمعی بشر در دو ساحت دنیا و آخرت می‌باشد. چنین ویژگی‌هایی اقتضاء «درک سیستمی»، شبکه‌ای و منظومه‌ای از اسلام را دارد. منظومه بودن اسلام به معنی پشتیبانی کردن اجزاء و ابعاد آن از یک‌دیگر است. به عنوان …

شبکه اجتهاد: یکی از وظایف و اختیارات مقام رهبری بر اساس بند ۹ اصل ۱۱۰ قانون اساسی،‌ امضای حکم ریاست‌جمهوری پس از انتخاب مردم است. این صلاحیت در مراسمی با حضور مقامات عالی‌رتبه‌ی کشوری و لشکری تحت عنوان مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری از طرف ولی‌فقیه برگزار می‌شود. از مفهوم امضاء در اصطلاح فقهی و حقوقی تحت عنوان تنفیذ یاد می‌شود. …

شبکه اجتهاد: «تاریخ معلم انسان‌ها است». این جمله کوتاه و آزموده شده‌ای است که امام خمینی (ره) بر اساس قرآن، احادیث و تجربه بشری به یادگار نهاده است. یکی از دوران‌های مهم تاریخی که باید بسیار مورد مطالعه و عبرت آموزی واقع شود، جریان مشروطیت است؛ انقلاب بزرگی که به ثمر هم رسید، اما با دسیسه‌های دشمنان و اختلاف و …

اختصاصی شبکه اجتهاد: مطابق بند ۹ اصل ۱۱۰ قانون اساسی، یکی از وظایف و اختیارات رهبر «امضای حکم ریاست جمهوری پس از انتخاب مردم» است. به لحاظ حقوقی، تنفیذی دانستن یا ندانستن امضای رهبری، منوط به این است که امضای رهبری را یک الزام حقوقی و جزء وظایف او بدانیم یا آنکه در ردیف اختیارات وی به شمار آوریم. در …

در حال حاضر معاملات اموال غیرمنقول به دو صورت سند عادی و سند رسمی صورت می‌گیرد. صحت معاملات عادی منشا مشکلات متعددی شده است. نوشتار پیش رو، در صدد اثبات شرعی این مطلب است که در معاملات اموال غیر منقول پرارزش، در صورت وجود طریق اطمینان آور، در فرض اختلال نظام، رجوع به امارات ظنیه جایز نیست و سلوک طریق …

شبکه اجتهاد: یکی از محترمین متن پرسش و پاسخی را برای این جانب فرستاده‌اند و در خواست کرده‌اند که اگر نقدی بر پاسخ وارد است، آن را بیان کنم. پرسش و پاسخ این است: س) آیا سگ در قرآن نجس است؟ ج) بسیاری از مسلمانان عقیده دارند که سگ نجس است؛ این باور نه تنها پایه قرآنی ندارد، بلکه در …

اختصاصی شبکه اجتهاد: در هر قضیه سه طرف داریم: موضوع، محمول، نسبت قضیه. برای حل مساله فقهی چند گام و مرحله را باید طی کنیم. گام اول: موضوع شناسی گام اول برای حل مساله فقهی این است که ما موضوع را تشخیص دهیم. موضوعات دو گونه هستند یا موضوعات مستنبطه هستند و یا صرفه. موضوعات مستنبطه یعنی شارع آن‌ها را …

اختصاصی شبکه اجتهاد: بازی شهروند و مافیا، از بازی‌های جذاب گروهی است که در کشور ما و سایر کشورها در حال رواج و بومی‌سازی است. عناصر مهمی که در این بازی نقش دارند؛ عده‌ای مافیا هستند که باید هویت خود را مخفی نگه‌دارند و عده‌ای دیگر که شهروند هستند، باید مافیا را شناسایی نموده و از بازی حذف کنند. این …

شبکه اجتهاد: برای اینکه یک خبر به مرتبه‌ی تواتر برسد باید به گونه‌ای پی در پی نقل شده باشد. معنای لغوی تواتر همین است؛ به این صورت که فلان راوی از راوی دیگر، تبعیت کند و عین همان خبری را که راوی اول نقل کرده منتقل کند. برای تحقق چنین حالتی باید سندها و مصادر روایت، متعدد باشد؛ لذا اگر …

شبکه اجتهاد: علامه امینی برای اثبات صدور حدیث غدیر از چهار روش بهره جسته است که عبارتند از: ۱. اثبات وجود تواتر در نقل حدیث غدیر؛ ۲. احتجاج به حدیث غدیر از سوی اهل‌بیت(ع) و شماری از افراد در تاریخ؛ ۳. نزول شماری از آیات شاهدی بر صحت صدور حدیث غدیر؛ ۴. معرفی روز غدیر به عنوان روز عید مسلمانان. …

اختصاصی شبکه اجتهاد: چندی پیش نسخه‌­ای از میراث موجود در یمن، توجه نگارنده را به خود جلب نمود. این نسخه دربردارندۀ حکمت­‌های زیبایی از امیرالمؤمنین علی (علیه الصلاه و السلام) بود؛ گویی بخش تازه‌­ای از حکمت‌­های نهج البلاغه یافت شده است.[۱] با دیدن این اثر ارزشمند، به تصحیح و تحقیق این اثر منحصر به فرد پرداخته شد و به یاری …

شبکه اجتهاد: تا کنون شاهد خوانش‌های گوناگونی از غدیر بوده‌ایم: خوانش تاریخی، خوانش کلامی، خوانش ادبی و خوانش فقهی و مناسکی؛ خوانش تاریخی: که رایجترین خوانش از غدیر است و هدف آن کند و کاو در باره هر چیزی است که برای به دست دادن یک روایت قابل اعتماد از این رویداد به کار آید. پژوهش در باره مکان دقیق …

شبکه اجتهاد: گرچه مدت حکمرانی امیرالمومنین علی(ع) کوتاه بود ولی حامل هزاران پیام خُرد و کلان است. فهم و درک این پیام‌ها، برای پیروان راستین آن حضرت که خواهان برپایی حکمرانی علوی هستند، بسیار لازم و ضروری است؛ اما شرط لازم برای فهم درست و جامع این پیام‌های نورانی آن است که سخنان آن حضرت را منسلخ از متن و …

شبکه اجتهاد: این روزها وقایعی در افغانستان می‌گذرد که کم و بیش همگان نسبت به آن با خبرند و نمی‌توان نسبت به آن بی‌تفاوت بود. از این رو لازم است توجه کنشگران به این وقایع به نکاتی جلب گردد: ۱- ملت افغانستان ملتی رشید، توانا و مقاومی است که اگر دسیسه‌های کفر و الحاد از خارج افغانستان و عوامل آنها …

شبکه اجتهاد: یکی از آسیب‌های سازمان‌ها، بانک‌ها و بخش‌های مختلف انقلاب اسلامی، در نظر نگرفتن حکمرانی در تدوین قانون و اسناد است، به گونه‌ای که با گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی هنوز نقص نبود حکمرانی آشکارا خود را نشان می‌دهد و راهکار چیرگی لحاظ حکمرانی اسلامی در دولت است. حکمرانی اسلامی فرایند راهبردی در سیاست‌گذاری، تقنین و سازمان‌سازی بر …

شبکه اجتهاد: در جوابیه آقای دکتر سروش از صدیق ارجمند آیت‌الله آقای علیدوست، چند مطلب مهم در زمینه ارتداد، جهاد ابتدایی و نیز قضاوت‏‌های غیرصحیح در زمینه علم فقه وجود دارد که در این زمینه نکاتی را به اجمال تقدیم اهل نظر می‌نمایم. الف) نکاتی در مورد علم فقه ایشان درباره‌‌ی علم فقه ۱۰ مطلب آورده‌اند که در ادامه نکاتی …