اختصاصی شبکه اجتهاد: با گذشت ۴۵ سال از شهادت شهید مفتح (ره) که توسط امام راحل رضوان الله علیه به روز وحدت حوزه و دانشگاه موسوم شد، هنوز ابعاد نظری و روی کاغذ این مسأله، غامض و پنهان مانده است؛ چه رسد به مقام اجرا. ۱. بعید است حضرت امام به عنوان یک عارف – که پیوسته با اصطلاع «وحدت» …
Read More »دیدگاه (گفتوگو/یاداشت)
چند معنای وحدت، در ترکیب وحدت حوزه و دانشگاه/ احمدحسین شریفی
شبکه اجتهاد: قریب به ۴۵ سال است که مسأله وحدت حوزه و دانشگاه به عنوان یکی از راهبردهای مهم جمهوری اسلامی مطرح شده است. هر ساله هم به مناسب روز ۲۷ آذر، سالروز شهادت شهید مفتح، مراسمهایی در دانشگاهها و حوزههای علمیه در این موضوع منعقد میشود. اما هنوز هم بعد از ۴۵ سال، حتی در این که منظور از …
Read More »گنجینهای ایرانی از فقهی اصیل/ سجاد علیبیگی
اختصاصی شبکه اجتهاد: لوامع صاحبقرانی از جملهی کتب فقهی شیعه، اثری فارسی از محدثی امین و فقیهی متین، محمدتقی مجلسی است. او در سال ۱۰۰۳ قمری در اصفهان دیده به جهان گشود و تحت رعایت پدر دانشمندش، مقصود علی تربیت شد. از برکت خود او نیز نسلی از علماء پرورش یافتهاند که محمدباقر مجلسی فقط یک نمونهی بسیار موفق آن …
Read More »ابهام در «فقه اخلاق» و آیندهپژوهی آن/ مهدی مهریزی
شبکه اجتهاد: دانش فقه و اخلاق همواره بهعنوان دو دانش مستقل در میان علوم اسلامی و انسانی مورد توجه بودهاند. در سالهای اخیر اما باب فقهی «فقه اخلاق» رونمایی شده است و نگاشتههایی نیز پیرامون آن نوشته شده است. در اینکه مراد از فقه اخلاق چیست، توافق روشنی میان اخلاق پژوهان و فقهپژوهان وجود ندارد. اما آینده فقه اخلاق، چگونه …
Read More »لزوم نگرش بینارشتهای به حل چالشهای عفاف/ علی راد
شبکه اجتهاد: مسأله عفاف جنسی از مقولات بین اخلاق و فقه است، نه میتوان گفت صد درصد اخلاقی است و نه فقهی محض است بلکه در مرز میان فقه و اخلاق حضور دارد. تنزل دادن مفهوم عفاف به سطح اخلاقی به این معنا نیست که رفتارهای فقهی کماهمیت است بلکه عکس آن صادق است، اگر بپذیریم که عفاف جنسی یک …
Read More »راه حل امام خمینی برای توانمندسازی فقه در پاسخگویی به نیاز انسان امروز/ محمدکاظم تقوی
شبکه اجتهاد: پرسش این است که آیا راه حل نهایی برای توانمندسازی فقه جهت پاسخگویی به نیازهای انسان امروز در دیدگاه امام خمینی فرایند پیش بینی شده در دستورالعمل نهاد مجمع تشخیص مصلحت نظام بوده است یا اینکه ایشان توقع و تفکر دیگری داشتهاند؟ با توجه به تفاوت و تعارض دیدگاه فقهای شورای نگهبان در موضوع مصوبات مجلس شورای اسلامی، …
Read More »نکتهای در مورد کتاب حلبی/ محمدباقر ملکیان
شبکه اجتهاد: خاندان حلبی از بیوتات مشهور شیعه کوفی است که بنا به گزارش نجاشی چون برای تجارت به حلب میرفتهاند به حلبی شهرت یافتهاند. (نک: رجال النجاشی، رقم: ۶۱۲) نام بسیاری از افراد این خاندان در مصادر رجالی ذکر شده است، مثل: أبو شعبه و پسرانش علی و عمر، ونوادگانش عبید الله، عبد الأعلی، عمران، محمّد، احمد. (نک: رجال …
Read More »آیا وجوب پوشش مو مربوط به قرن هشتم است؟ «نقدی بر تحریف آشکار در نقل گفته فقیهان»/ سیدضیاء مرتضوی
شبکه اجتهاد: در نوشته کوتاهی که دوباره در فضای مجازی با عنوان «فقیه قرن هشتم! اولین قائل به پوشش مو» و به نام امیرحسین ترکاشوند منتشر شده، آمده است که پیشینه بحث از موی سر زنان و وجوب پوشش آن به قرن هشتم برمیگردد و سابقه بیشتری ندارد. نخستین فقیهی که نوآوری کرده و به آن پرداخته و به پوشش …
Read More »خطبه فدکیه؛ منبعی برای اندیشه سیاسی/ محمد متقیان تبریزی
شبکه اجتهاد: با نظر به منابع تاریخی، پیرامون واقعه «فدک» چهار مرحله قابل تصور است: اعطاء فدک (ارثاً أو نحلهً)، غصب فدک، مطالبه فدک، ایراد خطبه. هر چهار مرحله از نظر اعتبار در غایت اتقان است. هم منابع اهل سنت و هم منابع امامیه از آنها پشتیبانی میکند. در این نوشتار توجهی مختصر به ایراد خطبه از سوی حضرت صدیقه …
Read More »شبیه پدر؛ کارکرد فقهی سیره نبوی در رفتار با فاطمه (س)/ علی راد
شبکه اجتهاد: روایات معتبر عایشه بنت ابی بکر در مسائل و موضوعات مربوط به سبک زندگی و تعاملات خانوادگی رسول خدا (ص) به دلیل نقش همسری او و ارتباط نزدیک با پیامبر (ص) از اهمیت ویژهای در بازنمایی رویکرد و نگرش رسول خدا (ص) دارد. تصویر عایشه از شخصیت و منزلت فاطمه (س) آینهای گویا و بینیاز از هرگونه توضیح …
Read More »توصیف شخصیت امام علی (ع) و شیوه حکمرانی او در کلام حضرت زهرا (س)/ احمدحسین شریفی
شبکه اجتهاد: زهرای مرضیه سلام الله علیها، در واپسین روزهای حیات مبارک خود و در ضمن عیادتی که زنان مدینه از او داشتند، فرصت را غنمیت شمرد و در ادامه دو ماه روشنگری و تلاش شبانهروزی خود برای آگاهسازی مردم از خطای بزرگی که انجام دادند و انحرافی عظیم که در اسلام ایجاد کردند، در جمع زنان مهاجرین و انصار …
Read More »نگاه فرایندی، مدیریت دانش و علم اصول فقه/ ابراهیم نیکدل
شبکه اجتهاد: مدیریت دانش به چگونگی تولید، گردآوری، ذخیرهسازی، بازیابی، نشر و بکارگیری اطلاعات، اطلاق میشود. بهتعبیر دیگر، مدیریت دانش، فرایند خلق، گردآوری، ذخیره، بازیابی و بکارگیری دانش و اطلاعات است. مدیریت دانش، رشتهای است که رویکردی یکپارچه را برای شناسایی، جمعآوری، ارزیابی، بازیابی و اشتراکگذاری تمام داراییهای اطلاعاتی، تجویز میکند. ضرورت استفاده از علم مدیریّت دانش، در دانش اصول …
Read More »شهید مدرس؛ فقیه کارگزار/ عباسعلی مشکانی سبزواری
شبکه اجتهاد: ما در انقلاب و نظام اسلامی، با محوریت فقه و کارگزاری فقیه عادل در مسیر اداره کشور در سطوح و ساحات گوناگون، دارای نیازهای مختلفی هستیم. بهعنوان مثال در سطح «فقه دولت» بهعنوان شاخهای مهم از فقه نظام سیاسی، در سه حوزه فقه تقنین، فقه تشکیلات و فقه کارگزار نیازمند تولید محتوا، طراحی ساختار و تربیت نیرو هستیم. …
Read More »فرزند حوزه و افتخار مجلس/ محمدصادق ابوالحسنی
شبکه اجتهاد: رضوانمقام، آیتالله شهید سیدحسن مدرس، از علما و رجال بزرگ تاریخ معاصر ایران است که جامع جهات دین و سیاست و جهاد و اجتهاد بود و تدریس علم دین را با اهتمام به اصلاح امور مسلمین، بهنحوی پخته و مطلوب، یکجا جمع کرده بود. در علوم حوزوی، فقیهی صاحبنظر بود که در حوزههای نجف و اصفهان، رحل اقامت …
Read More »محورهای توسعه علم اصول/ حمید درایتی
شبکه اجتهاد: تاریخ علم اصول فقه، ادوار گوناگونی را پشت سر نهاده و فراز و نشیبهای علمی فراوانی داشته است. این علم با تلاش اندیشوران بزرگ توانسته است بر مانعهای بیشماری فائق آید و به رشد و توسعه خود ادامه دهد تا آنجا که رشد و بالندگی این دانش در میان مجموعه علوم اسلامی شایان توجه و بایسته تحسین است. …
Read More »فقه معاصر؛ چالشها و راهکارها/ حمید شهریاری
شبکه اجتهاد: نوشتار حاضر در چهار محور کلّی سامان یافته است: ۱. ضرورت فقه معاصر؛ ۲. بیان وضعیت مطلوب فقه و بررسی وضعیت موجود؛ ۳. بررسی چالشهای پیش روی فقه معاصر؛ ۴. ارائه راهکارهای مناسب جهت نیل به وضعیت مطلوب. ۱. ضرورت فقه معاصر ضرورت پرداختن به فقه معاصر، در سه محور قابل طرح است: الف. تغییر سبک زندگی امروز …
Read More »آیا علم فقه با عقلانیت و اخلاق ناسازگار و ناکارآمد است؟/ محمد محمدرضایی
شبکه اجتهاد: چندی پیش مناظرهای بین جناب دکتر عبدالکریم سروش و جناب استاد ابوالقاسم علیدوست در باب فقه و کارآمدی آن صورت گرفت که از این بابت از هر دو استادان تشکر و قدردانی مینمایم. در این مناظره مسائلی در باب فقه و علم فقه مورد گفتگو قرار گرفت و هر کدام از زاویهای به این مسئله پرداختند. استاد علیدوست …
Read More »هوش مصنوعی از نگاه آیتالله خامنهای، دغدغهها و توصیهها/ علی خانی
شبکه اجتهاد: انباشت حجم عظیمی از دادههای گوناگون در فضای اینترنت، شبکههای اجتماعی و سِرورهای شرکتهای بزرگی مثل: گوگل، فیسبوک و توئیتر موجب شد که تمام دانش بشری به طور یکپارچه برای همگان دسترسپذیر باشد. جمعآوری دادههای کلان و پیادهسازی الگوریتمهای مشخّص روی آنها، درعمل، به استخراج دانش بشری توسط ابزارهای خاصّ، مانند چت جیپیتی (ChatGPT) انجامیده و نتایجی با …
Read More »راه تحول حوزه/ علی مهدیان
شبکه اجتهاد: هویت حوزه علمیه گره خورده است به هویت انبیا و اولیاء، «العلماء ورثه الانبیا»، «العلماء امناء الرسل»، «العلماء مصابیح الارض و خلفاء الانبیا»، انبیا و امامان متصل کننده انسانها با آن حقیقت بینهایتند “سُفَراءَ فی خَلقِهِ یُعَبِّرونَ عَنهُ إلى خَلقِهِ و عِبادِهِ” وحی دستگیری علمی و امامت دستگیری عملی برای حرکت انسانها به سمت خدا است همان حقیقت …
Read More »روایات جعلی با چاشنی هوش مصنوعی!/ مجتبی پورموسی
شبکه اجتهاد: با ظهور و گسترش فضای سایبری در جهان و نیز کشور عزیزمان، مخاطبان زیادی به آن جذب و سعی در برآورده ساختن نیازها یه وسیله این تکولوژی جدید کردهاند. شاید بسیاری از ما نیز برای یافتن روایات یا مطالعه در این زمینه به این بستر مراجعه کنیم. تُحفه جدید این فضا، هوش مصنوعی است. شاید باورمان نشود، اما …
Read More »اجتهاد و هوش مصنوعی/ احمد مبلغی
شبکه اجتهاد: در عصری که تحولات با شتابی سرسامآور در هم میپیچند و افقها در پهنهای تازه رخ مینمایانند و اندیشهها همچون ابرهایی، آسمان زندگی را میپوشانند، نظر افکندن به نقش هوش مصنوعی در عرصههای بیشمار، از جمله در میدان اجتهاد فقهی و تحلیل گزارههای دینی، ضرورتی است آشکار و وظیفهای استوار، که ژرفنگری و تأملی عمیق را میطلبد. در …
Read More »درآمدی بر تأثیر تحولات اجتماعی بر فقه سیاسی شیخ انصاری/ علی آقاجانی
اختصاصی شبکه اجتهاد: چگونگی و میزان تاثیر تحولات اجتماعی بر اندیشه سیاسی بهویژه فقه سیاسی و بخصوص مسالهای مانند ولایتفقیه امری مهم و بحثانگیز و البته واجد انظار گوناگون، خاصه درباره شخصیتی چون شیخ انصاری است. این نوشتار با هدف بررسی این موضوع (هدف)، براساس هرمنوتیک قصدگرای اسکینر (چارچوب نظری) در پاسخ به پرسش از گستره تاثیر جنگهای ایران و …
Read More »جدال اسلام مقاصدی با اسلام روشن فکری/ عبدالوهاب فراتی
اختصاصی شبکه اجتهاد: بخش نخست مناظره استاد علیدوست و دکتر سروش را گوش کردم. پیش از آنکه به نقد این دیالوگ بپردازم باید اذعان کنم در شرایطی که گفتگو میان حوزویان و دانشگاهیان به آروزیی دیرینه تبدیل شده و اساسا دیگر نه دانشگاهیان وارد حوزه میشوند و نه حوزویان روانه دانشگاهها، انجام این مناظره را رخدادی میمون میدانم تا راهی …
Read More »انواع اجتهاد/ عباس کعبی
شبکه اجتهاد: استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در این گفتار به تبیین سه قسم از اجتهاد چون: اجتهاد تبیینی، اجتهاد تطبیقی و اجتهاد تنظیمی میپردازد که برگرفته از درس خارج این عضو جامعه مدرسین میباشد. ۱- اجتهاد تبیینی: این قسم از اجتهاد متکفل بیان احکامالله واقعیه است و اگر تزاحمی بین احکام واقعیه و ظاهریه رخ دهد، …
Read More »شریعت از دیدگاه فلسفی علامه طباطبایی/ احمد مبلغی
شبکه اجتهاد: فلسفه شریعت علمی است که باید تأسیس شود، زیرا عمیقترین و بزرگترین تأثیرات را به همراه دارد. این علم آثار خود را بر فقه، اصول و فلسفه فقه و اصول میگذارد و نگرشهای عمیقی در ارتباط با شریعت به وجود میآورد. همچنین، معنای حکمت را در هر دلالت تجسم میبخشد و فهمی جامع ارائه میدهد که تفکر جامعه …
Read More »تفسیری تازه از نواندیشی دینی/ رضا غلامی
شبکه اجتهاد: نواندیشی دینی یا اصلاحگری دینی، اصطلاحی است که در تاریخ معاصر و جدی شدن رویارویی دین و مدرنیسم رواج یافته است. هرچند نواندیشان دینی از طیفهای فکری مختلفی بودهاند و متناسب با زمینههای تاریخی حیات خود و نیز ویژگیهای شخصیتیشان، اهداف و اغراض یکسانی نداشتهاند، اما نسبت به آنها در بخش عمده بدنه جامعه دینداران سنتی به ویژه …
Read More »چرا امامان شیعه (ع) کتابی جامع در فقه تألیف نکردند؟/ محمدباقر ملکیان
شبکه اجتهاد: هرچند در کتب روائی و رجال، تألیف کتب و رسائل متعددی به ائمه (ع) نسبت داده شده است، مثل کتاب «السنن والقضایا والأحکام» که در رجال نجاشی به امیرالمؤمنین (ع) نسبت داده شده، یا «رساله اهوازیه» امام صادق (ع)، یا رسالهای که بنابر گزارش کلینی، امام صادق (ع) آن را برای اصحابشان نگاشتند. و دهها نمونه دیگر که …
Read More »«افساد» و اثر آن در تحریم آثار هنری/ علی رحمانی
شبکه اجتهاد: بهکارگیری «افساد» صرفاً اختصاص به فقه هنر ندارد بلکه در سایر ابواب فقهی نیز برای بیان حرمت یا مرجوحیت یک فعل به کار میرود؛ اما قطعاً یکی از پرکاربردترین ابواب فقهی برای این دلیل، فقه هنر است. حجتالاسلام والمسلمین علی رحمانی، در این یادداشت، تلاش داشته تا ابعاد گوناگون این دلیل کمتر پرداخته شده فقهی را واکاوی کرده …
Read More »خطا در پاسخ دادن به پرسش از شیعه یا سنی بودن فرماندهان شهید حماس/ محمد عشایری منفرد
شبکه اجتهاد: در اردوگاه صفین، در سپاه امیرالمؤمنین علیهالسلام چند گسل وجود داشت. گسل نخست، این بود که یاران امیرالمؤمنین علیهالسلام دو گروه بودند: یک گروهشان عثمان را شهیدی مظلوم و بیگناه میدانستند و از دشمنان و قاتلانش بیزار بودند و گروه دیگر عثمان را کافری میدانستند که به سبب خطاهای خودش کشته شد! گسل دوم نیز این بود که …
Read More »صنعت، صناعت فقه، فقه صنعتی/ حسین نیک
شبکه اجتهاد: گستره و پیچیدگی روزافزون تاثیرات بر فقه به گونهای است که کمتر بتوان به صورت جزمی قوه اجتهاد در سراسر فقه را امر بسیط و واحدی تلقی کرد که با تمرین استنباط در چند باب خاص فقهی به دست میآید. از سوی دیگر حفظ انضباط فقهی در سایه این تحولات وسیع نیازمند چارچوب بندی مجدد و دقیقتر و …
Read More »