اجتهاد و اصول فقه

شماره ۹ و ۱۰ دوفصلنامۀ تخصصی موسسه کتاب شناسی شیعه «کتاب شیعه» ویژۀ تراجم، کتاب شناسی، نسخه پژوهی، نقد کتاب ویژه نامه سید مرتضی منتشر شد.

عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان گفت: امروزه در شبهاتی که به جان مردم افتاده است، می‌خواهند مقوله «تقلید» را زیر سؤال ببرند؛ در حالی که مسأله تقلید موضوع تازه‌ای نیست.

اختصاصی شبکه اجتهاد: متن زیر حاصل گفتگوی منتشر نشده با مرحوم آیت‌الله محمدمهدی آصفی از علماء و مجتهدین حوزه علمیه و از شاگردان حضرات آیات خویی، حکیم و امام خمینی است که پس از تحریر و تنظیم، فشرده‌ای از گفتگو با حذف پرسش‌ها تقدیم می‌شود.

دفتر نشر معارف کتاب «شهید صدر؛ زندگی‌نامه شهید آیت‌الله سید محمد صدر»، نوشته آیت‌الله سید کاظم حسینی و ترجمه دکتر سید مهدی کیذقانی و زینب آذربو ۱۳۹۴ منتشر کرده است.

شبکه اجتهاد: سلسله نشست‌های علمی بسوی «اجتهاد» با موضوع «قاعده لاضرر»، با سخنرانی آیت‌الله مروج قزوینی استاد مطرح حوزه علمیه و مؤلف شرح تمهید الوسایل، ساعت ۲۲:۳۰ شب‌های ماه مبارک رمضان، در موسسه علمی پژوهشی الهادی (علیه‌السلام) واقع در مشهد خیابان آیت‌الله بهجت، ۸٫۱، پلاک ۴۱۵ در حال برگزاری است.

ین نوشتار با مبنا قرار دادن تقسیم‌بندی مرحوم شهید صدر از مباحث فقهی؛ یعنی تقسیم فقه به چهار باب اصلی عبادات، اموال، آداب شخصی و آداب عمومی با چند زیرشاخه فرعی، کوشیده است دلالت‌های اجتماعی و بالمآل تمدنی آیات فقهی قرآن را مورد بررسی قرار دهد.

صاحب کفایه همان تعریف مشهور مسأله اصولی را ارائه داده و ذیلی به آن اضافه کرده است تا بتواند از این معاذیر و ایرادات فرار کند اما برخی بزرگان اصول مانند محقق اصفهانی اشکالات مبنایی به این اضافه صاحب کفایه وارد کرده‌اند.

اختصاصی شبکه اجتهاد: نویسندگان تاریخ علم اصول اهل‌سنت، مدعی‌اند که کتاب‌های اصولی، به دو روش نگارش یافته و هر یک، سبک خاص خود را دارد که دیگری آن را ندارد. گروهی، به شیوه متکلمان وارد شده‌اند و شیوه آن‌ها کلامی است و دسته‌ای، به شیوه فقها وارد شده و نگارش آن‌ها، رنگ و بوی فقهی دارد.[۲]

اختصاصی شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین سید منذر حکیم، رئیس پژوهشکده «الذریه ‌النبویه» در حوزه علمیه قم و پایه‌گذار گروه فقه تخصصی خانواده در جامعه ‌المصطفی ‌العالمیه است.

نسخه دوم از نرم افزار ارزشمند دانشنامه امام شهید سید محمدباقر صدر که چندی پیش با همکاری مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) و پژوهشگاه علمی تخصصی شهید صدر تهیه و تولید شده بود از هم‌اینک در دسترس علاقه‌مندان و پژوهشگران علوم اسلامی قرار دارد. به گزارش شبکه اجتهاد،  ۸۹ عنوان کتاب در ۱۹۱ جلد از آثار سید محمدباقر صدر و دیگر منابع مرتبط با آثار ایشان، به صورت متنی و تصویری محتوای علمی این نرم‌افزار را تشکیل می‌دهد. بحث‌های قرآنی، اصول فقه، تاریخ تحلیلی، تراجم، فقه استدلالی، فقه اقتصادی، فقه فتوایی، کلام، اندیشه اسلامی، فلسفه و منطق از جمله …

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان که به منظور زیارت حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) و دیدار با مراجع عظام تقلید به قم سفرکرد با حضرات آیت‌الله صافی گلپایگانی، وحید خراسانی، مکارم شیرازی و شبیری زنجانی دیدار و گفت وگو کرد.

شبکه اجتهاد: مسأله، داوری درباره جایگاه صحابه امروزه بحران بزرگی را در روابط میان عموم اهل سنت و امامیه ایجاد کرده است. ما در ادامه، دیدگاه خود را در این باره اعلام و خواسته‌ی خود را از هردو گروه اهل سنت و شیعه بیان می‌کنیم.

اختصاصی شبکه اجتهاد: سؤال مهمی که در رابطه با روش مقارن در اصول‌فقه و فقه مطرح است، این است که آیا این روش، ادلّه جدید را برای فقه شیعی به ارمغان می‌آورد یا آن‌که به ترمیم و تکمیل ادلّه آن می‌پردازد. این پرسش را با حجت‌الاسلام‌ والسلمین احمد مبلغی، رئیس سابق دانشگاه ادیان و مذاهب و از پیشگامان تقریب مذاهب در حوزه علمیّه در میان گذاشتیم.

حوزه باید نظام فرهنگ و نظام اقتصادی را در همه شاخه‌ها استنباط کند و بعد از دولت‌ها مطالبه که این نظام را پیاده کند. امیدواریم کنگره «فقیه فقه نظام» بستر مناسبی فراهم کند و یک موج گسترده فکری در حوزه به پرسش‌های نظام بماهو نظام راه بیفتد.

شبکه اجتهاد: نحوه مدیریت اختلافات در امت اسلامی: ما اول مسلمانیم، بعد شیعه یا سنی. هویتهای مختلف شیعی و هویت‌های مختلف سنی، همگی زیرمجموعه هویت واحد اسلامی هستند. هنوز بر سر شیعه و سنی بودن سید جمال الدین اسدآبادی بحث است. هر وقت از او می‌پرسیدند که تو شیعه هستی یا سنی؟

ما ابتدا باید ابعاد نظام اجتماعی را کشف کنیم که آنها ابواب فقه اجتماعی ما خواهند بود، حال دولت مسئولیت اقامه این ابعاد را بر عهده دارد، اما این به معنای آن نیست که باید مباشرتا همه این ابعاد را خودش پیاده بکند. برخی را باید مباشرتاً و برخی را از طریق سیاستگذاری و برخی موارد را هدایت کند.

معاون علمی کنگره بین‌المللی «فقیه فقه نظام» با تأکید بر اینکه اصول فقه می‌تواند اصول نظامات اجتماعی را نیز ترسیم کند، گفت: باید توجه داشت که ساحت‌ها و ابعاد فقه نظامات اجتماعی در غنای علمی فقهی به خوبی قابل ‌بررسی است.

«سمینار بین المللی دیدگاه‎های اجتماعی معاصر امام شافعی» با همکاری دانشگاه مذاهب اسلامی، مرکز بزرگ اسلامی غرب کشور و دانشگاه جامع اسلامی رادن فتح اندونزی در این کشور برگزار شد.

درس خارج لازم است اما می‌بایست با تعداد محدود انجام گیرد. چه اشکالی دارد انسان مادام العمر مدرس مکاسب و رسائل باشد؟ فکر می‌کنید مقام کمی است؟ مرحوم حجّت می‌فرمود: اگر کسی بتواند نزد من تدریس مکاسب را به بهترین نحو امتحان دهد، به او درجه اجتهاد می‌دهم.

شهید آیت‌الله صدر در نوشتاری ضمن تبیین جهت گیری‌ها‌ی آینده حرکت اجتهاد تصریح می‌کند: انقباض و رسوخ نگاه فردی به شریعت حتی روش فهم نصوص شرعی را هم تحت تأثیر خود قرار داده است .

فتوای تحریم تنباکو نقطه عطفی در تاریخ مرجعیت شیعه است؛ میرزای شیرازی با تلگراف کردن یک جمله تمام عظمت دستگاه شاهنشاهی را به هم می‌ریزد و یکی از برزگترین قدرت‌های جهان را به عقب نشینی وادار می‌کند.

ممکن است سلیقه ما با دیگر افراد تفاوت داشته باشد اما مرجعیت و حوزه حزب سیاسی نیست؛ روحانیت لازم نیست داخل همه خطوط شود؛ گرایش به این خط و آن خط روحانیت را زمین می‌زند

اختصاصی شبکه اجتهاد: روش‌هایی که در این رساله به‌صورت بسته‌های روشی، عرضه شده است، تلاشی برای دقیق‌سازی و شاخص‌سازی در فرآیندهای استنباط در سه محورِ «مسئله شناسی، دلیل‌یابی و قرینه‌یابی» است که در ۱۴ بستۀ روشی که حاوی ۱۲۰ دستورالعمل علمی برای رسیدن به استنباط روشمند می‌باشد، ارائه شده است.

ذبیح الله نعیمیان گفت: در کتاب نقدی بر مدخل خمینی روح الله در دایره‌المعارف بزرگ اسلامی شواهد زیادی از تقریر روشنفکرانه از امام به چشم می‌خورد که با ادبیات سیال منعکس شده است.

اختصاصی شبکه اجتهاد: آیت‌الله میرزا حسنعلی مروارید یکی از علمای ربانی و اساتید برجسته حوزه علمیه مشهد بود که سالیان بسیار به تدریس فقه و اصول و معارف اسلامی اشتغال داشت و فضلای بسیاری را پرورش داد.

چهارمین شماره نشریه رسائل به سردبیری مسعود معینی‌پور با موضوعات بازاریابی سیاسی، حق‌الناس‌ بودن رأی مردم، شهید صدر الگوی تحول در حوزه معاصر، حوزه انقلابی در زمانه سکولار و... منتشر شد.

تمام عملیات استنباط، عملیات کشف است و فقیه هم در هر ساحتی قرار بگیرد، کاشف است و قانون‌گذار نیست./ برای حضور فعال در مطالعات میان رشته‌ای و مباحث نظام سازی باید سهم فقیه، از سهم دیگران معلوم بشود.

شبکه اجتهاد: هر روز اگر حوالی مغرب به دفتر حضرت آیت‌الله‌ سیدموسی شبیری زنجانی که نزدیک‌ترین دفتر در میان دفاتر مراجع بزرگ تقلید به حرم حضرت معصومه(ع) است بروید، این مرجع تقلید ۸۹ ساله را می‌بینید که حتی روزهای تعطیل به دفتر می‌آید و با حاضرین در دفترش بحث آزاد علمی می‌کند. این دفتر که تا دو دهه پیش محل سکونت خاندان پدری امام موسی صدر بوده، هر روز شاهد گعده علمی آیت‌الله با شاگردان است.

فقه، علمی است که ریشه در قرآن داشته و هرچه ما با این روایات ارتباط بیشتری پیدا کنیم، قدرت فقاهتی ما بیشتر و تسلط ما بر قرآن، کامل تر می‌گردد، فقه شیعی، متخذ از قرآن کریم است و به برکت اهل بیت(ع)، قرآن واقعی متجلی در فقه ما بوده و فقه بدون ارتباط با این بزرگان، فقه نیست.

اختصاصی شبکه اجتهاد: اگر از داعیه‌داران اصلاح علم اصول بپرسیم مشکل این به‌اصطلاح «ساختار» چیست؟ معمولاً چنین پاسخ خواهیم شنید: بسیاری مباحث زائد است؛ و یا جای برخی مباحث خالی است؛ و یا در برخی حوزه‌های تازه، مثل حکومت و اقتصاد، نمی‌تواند به همین شکلی که هست مورداستفاده قرار گیرد.