اجتهاد و اصول فقه

شبکه اجتهاد: مقام شامخ و منزلت والای شهید بزرگوار، امام شهید سید محمدباقر صدر، در میان دل‌های مسلمانان در عصر کنونی بر کسی پوشیده نیست. به‌حق، می‌توان گفت که او از معدود کسانی است که اندیشه‌های بلند فکری ومعرفتی‌اش را شکوفا نمود و به بهترین وجه، عینیت بخشید. اگر دست بیداد زمانه بر این شهید اندیشمند ظلم‌ها نمود، دلیلی ندارد که ما نیز زیر بار این ظلم رفته، این عالم گرانقدر را به فراموشی سپاریم؛ به‌ویژه آنکه این شخصیت بزرگ، شایستگی آن را دارد که در جایگاه مناسب خویش قرار گیرد و از طریق آثار و دستاوردهایش به تمام جهانیان شناسانده شود.

شبکه اجتهاد: به مناسبت سی‌وپنجمین سالگرد شهادت آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر تعدادی از مقالات مرتبط با شخصیت علمی این شهید بزرگوار جهت اطلاع پژوهشگران و مخاطبان فرهیخته تقدیم می‌گردد.

ا‌ساس فرمایش شهید صدر در دو مرحله قابل بررسی است: ۱- در شک در تکلیف و ابطال عقیده کسانی که قبح عقاب بلابیان را مطرح کردند؛ ۲- بعد از ابطال قبح عقاب بلابیان، با قطع نظر از بیان شرع که اصاله الاباحه و مانند آن را مطرح کرده است. شهید صدر، احتیاط در تکلیف را لازم دانسته است.

چه اندک‌اند کسانی که جوهر خونشان با جوهر قلمشان به هم آمیخته باشد تا این که هر دو برخیزند تا این که پویایی زندگی از یک سو فکری باشد و از سوی دیگر ویژگی جهادی و آینده گرا و زنده باشد و نوید پیروزی را هر چند از دورها ندا دهد.

شبکه اجتهاد: بازنگری در متون درسی حوزه در رشته‌های مختلف و از جمله رشته اصول فقه و جای‌گزینی متون بهتر و کامل‌تر، که با گذشت زمان به میدان می‌آید، جای بحث و گفت‌وگو ندارد، وگرنه شایسته نبود از «عده الاصول» شیخ طوسی و «الذریعه» سیدمرتضی تخطی شود. تدوین کتاب «معالم الاصول» در زمان خودکاری نو بود و با تحول و تکامل علم اصول، دو محصول جدید دیگر یعنی «فرائدالاصول» و «کفایه الاصول» به میدان بحث و تدریس وارد شد و به تدریج برخی متون درسی مانند «قوانین الاصول» کنار گذاشته شد. و امروز دیگر کسی با این تغییرات و اصلاحات نمی‌تواند مخالف باشد چون مدتی از آن گذشته و رایج و دارج شده است.

جستارهایی در روش شناسی اصولی شهید سیدمحمدباقر صدر

شهید صدر ادعا دارد که ما حتی یک حکم فقهی جزئی هم نداریم که منبع تولید آن، عقل بوده باشد و در نهایت نتیجه می‌گیرد که با ارجاع اجماع به قول معصوم، تنها منابع تولید معرفت شرعی کتاب و سنت است و یگانه منابع ما را کتاب و سنت می‌داند.

شبکه اجتهاد: شهید سید محمد باقر صدر اسلام شناسی آگاه و دین شناسی بصیر و عالمی آگاه از اوضاع زمان بود. در مطالعات دینی به تمام زوایای آن توجه داشت. در زمینه‌های گوناگون اندیشه صاحب اثر بود ۱٫ در عقائد (فلسفتنا) را نگاشت و در مسائل اقتصاد اسلامی (اقتصادنا) را.

شبکه اجتهاد: تحولات تکان‌دهنده‌ای که جهان اسلام در قرون اخیر شاهد آن‌ها بوده به بروز اعتمادبه‌نفس و در نتیجه دفاع قاطع مسلمین از هستی خویش منجر شده است. تحولی که طی آن امت اسلامی به یاری پیشگامان و رهبران و نیز با الهام از اعتقادات انقلابی خودبه حرکت در آمده و به قصد تحقق آرمان‌های پیامبران در پیاده‌کردن حکومت اسلامی در شرایط دشوارِ وجود چالش‌های گوناگون قیام کرده است. نهضت معاصر اسلامی سه مرحله را طی نموده است: ۱٫ مرحله آغاز بیداری اسلامی با پیشگامی سیدجمال‌الدین اسدآبادی؛ ۲٫ مرحله سازندگی فکری‌عقیدتی با جلوداری شهید آیت‌الله سیّدمحمّدباقر صدر؛ ۳٫ مرحله انقلاب و تاسیس حکومت به رهبری امام خمینی.

شبکه اجتهاد: آیت‌الله فاضل مالکی در میان فارسی‌زبانان، شخصیت کم‌آشنایی است. وی سال‌ها به همراه پدر همسرش، مرحوم آیت‌الله سید محمدباقر حکیم، شاگردی اشخاصی همچون آیت‌الله شهید صدر در نجف و آیت‌الله شیخ جواد تبریزی در قم را نموده است و پس از اتمام دوران تحصیل، سال‌هاست که به تدریس خارج فقه و اصول با حضور طلاب عرب‌زبان می‌پردازد. وی …

آیت‌الله صدر در هر بحثی که وارد بحث می‌شدند حتی در فروع فقهی با یک تفکر سازمان‌یافته وارد بحث می‌شدند و بخش‌های هر بحثی که مطرح می‌کردند با بخش‌های دیگر ارتباط منطقی داشت. آغاز، آغاز منطقی؛ تداوم بحث بر مبنای یک ارتباط منطقی و پایان بحث با یک نتیجه‌گیری منطقی همراه بود.

شبکه اجتهاد: خاندان صدر یا صدر عاملی (سید صالح موسوی صدر عاملی) نام شاخه‌ای از سادات از ذریه سیدصدرالدین محمد است که از دانشوران شیعه در قرن سیزدهم می‌باشد. این خاندان از نوادگان امام موسی کاظم(ع) می‌باشند و از دیرباز به مبارزه و اجتهاد معروف بوده و در طول چند قرن اخیر عالمان و شخصیت‌های مؤثر و پرآوازه‌ای از این خاندان برخاسته‌اند.

شهید گرانقدر، آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر، ثمره شجره طیبه‌ای است از عالمان پاک نهاد و از خاندانی که همگی از چهره‌های تابناک دین و علم و فضیلت و از حماسه گستران جهاد فکری، نبردآوران مجاهدات سیاسی و مردمی، قهرمانان مبارزه‌های ایدئولوژیکی و از مشهورترین خاندان‌های علم و فقاهت و مرجعیت در ایران و عراق و لبنان‌اند.

نظریه پردازی‌های این متفکر اسلامی در حوزه‌های فقهی، فلسفی و اجتماعی اکنون یکی از حلقه‌های جریان علم دینی در میان شیعه و حتی جهان اسلام است و به جرأت می‌توان گفت پژوهشگران علوم اسلامی امروز گریزی از مطالعه و بررسی رهاوردهای فکری این شخصیت کم نظیر علمی ندارند.

چند رسانه‌ای: شهید صدر در قاب تصویر و صدا

سخنان رهبری در سالگرد شهادت آیت‌الله صدر

یکی از دغدغه‌های شهید صدر، ضعف تمدنی مسلمانان در دوران معاصر است، لذا او برای توجه مسلمانان به این بحران و تلاش در جهت احیای تمدن اسلامی و تمدن‌سازی، به ارائهٔ نظریهٔ خود در این ارتباط پرداخته و رسالت امروز همه مسلمانان را حرکت به سوی کمال برای ایجاد تمدنی شکوفا و متعالی و مبتنی بر مکتب اسلام می‌داند.

شهید صدر از جمله متفکرانی است که همواره نسبت به اندیشه ناب اسلام حساسیت داشته و در مقابل دو جریان مهم نظری و عملی در شرق و غرب اعلام موضع کرده است.

متن زیر گزارشی از جلسات بررسی مبانی فقه حکومتی توسط استاد سید مهدی میرباقری در موضوع «مبانی فقه نظام سازی» از نگاه شهید صدر می‌باشد.

جامعه‌ای که در آن مذهب و نظام اقتصادی اسلام تحقق یافته است، موضوع علم اقتصاد اسلامی مشروط است و اسلام دارای علم اقتصاد اسلامی مطلق نیز هست که موضوع آن جامعه انسانی است. فایده این علم تبیین صحیح رفتارهای اقتصادی حتی در جامعه غیراسلامی است.

نظریه پردازی‌های این متفکر اسلامی در حوزه‌های فقهی، فلسفی و اجتماعی اکنون یکی از حلقه‌های جریان علم دینی در میان شیعه و حتی جهان اسلام است و به جرأت می‌توان گفت پژوهشگران علوم اسلامی امروز گریزی از مطالعه و بررسی رهاوردهای فکری این شخصیت کم نظیر علمی ندارند.

معرفی نشریات فقهی: فقه و حقوق اسلامی

تعارض در حالت های مختلفی نمایان می شود که شناخت آن می تواند در تشخیص راه حل رفع تعارض موثر باشد. این مقاله از رهگذر اندیشه ورزی اصولیان امامیه در بحث تعارض ادله، قواعد حل تعارض در قراردادها را پیشنهاد می دهد.

ویژه پنجمین همایش عرصه‌ها و روش‌های حدیث‌پژوهی

حجت‌الاسلام خدامیان درباره انگیزه خود از احیای مسلک فهرستی روایات گفت: عده‌ای از سر دلسوزی مطالب و کتاب‌هایی منتشر می‌کنند که تا ۲۰ سال دیگر تمام روایات را ضعیف می‌کنند.

عضو هیأت مؤسس انجمن حدیث گفت: سرمایه اصلی ما در فقه روایات است. ما وقتی به روایات رجوع می‌کنیم خود اهل بیت (علیه‌السلام) مسأله فقه و فقاهت را با احادیث گره زده‌اند.

به نظر می‌رسد که ما در حوزه مسائل اجتماعی و حقوق انسان‌ها، خواه دماء باشد، خواه امور مالی و خواه آزادی‌های انسان، باید احتیاط کنیم. یعنی احتیاط مرحوم خوانساری را مقداری گسترش بدهیم. سیره عقلا هم این است که اگر با خبری مواجه شوند که حتی از نظر فقهی صحیح و موثق است اما مربوط به دماء یا حقوق اولیه انسان‌ها می‌شود، احتیاط کنند.

حجت‌الاسلام مختاری با اشاره به طرحی نو در تدوین جوامع حدیثی گفت: با این روش خیلی از احادیث مرسل و مجهول از مرسل و مجهول بودن در می‌آید. ما متن همه منابع اولیه اعم از کتب اربعه اول و دوم و غیر اربعه را نقل می‌کنیم.

یکی از مبانی مرحوم آیت‌الله بروجردی این بود که ایشان می‌فرمود: در نقل روایات، اصل اوّلی رُوات بر نقل روایاتی بوده که به آن‌ها فتوا می‌داده‌اند، تنها اصحاب الجمع و حشویه بوده‌اند که هر روایتی را نقل می‌کرده‌اند.

یکی از مباحث مهمی که در کتب فهارس از آن سخن می‌رود، بحث از طرق دستیابی به کتاب‌ها و ارزشگذاری آن طرق است.